تحقیق فضای سبز

انتخاب گونه هایی كه در طراحی فضای سبز یك منطقه به كار برده می شود علاوه بر توجه به شرایط زیستی از جمله آب و هوا و خاك، نیازمند نظر كارشناسان و متخصصان است نكته حایز اهمیت در انتخاب گونه های مختلف این است كه گونه هایی برای كشت در یك محل و در كنار هم انتخاب شوند كه تناسب زیستی با یكدیگر داشته باشند به عنوان نمونه، كشت ترون در كنار درختان اقاقیا، به

تحقیق فضای سبز

دسته بندی	کشاورزی و زراعت
فرمت فایل	doc
حجم فایل	132 کیلو بایت
تعداد صفحات	119

فصل اول……………………………………………………………………………………………………………… 8

فضای سبز……………………………………………………………………………………………………………. 8

مقدمه………………………………………………………………………………………………………………….. 8

تعریف و هدف………………………………………………………………………………………………………. 8

اهمیت و جایگاه در جامعه……………………………………………………………………………………….. 9

فضای سبز(باغ یا طبیعت دست ساز) در بستر كشورها:……………………………………………….. 9

پیشینه تاریخی فضای سبز( باغ) ایرانی…………………………………………………………………… 10

فضای سبز شهر………………………………………………………………………………………………….. 13

انواع فضاهای سبز………………………………………………………………………………………………. 13

عملکردهای فضای سبز………………………………………………………………………………………… 14

فضای سبز در طرح توسعه شهری…………………………………………………………………………. 14

اهمیت فضای سبز شهری……………………………………………………………………………………… 16

– درختان و كاهش آلودگی…………………………………………………………………………………….. 16

– گیاهان درشهر………………………………………………………………………………………………….. 17

– مبارزه با نابودی……………………………………………………………………………………………….. 18

آبیاری در فضای سبز…………………………………………………………………………………………… 20

جایگاه کارگران فضای سبز……………………………………………………………………………………. 21

اصول کاشت چمن……………………………………………………………………………………………….. 22

چمن در فضای سبز……………………………………………………………………………………………… 24

– عملیات کشت و کار چمن:…………………………………………………………………………………… 25

مقایسه چمن باگیاهان پوششی :…………………………………………………………………………….. 28

فصل دوم…………………………………………………………………………………………………………… 33

گل و گیاه در فضای سبز………………………………………………………………………………………. 33

جایگاه گلکاری در ایران……………………………………………………………………………………….. 33

جایگاه ایران از نظر جغرافیایی………………………………………………………………………………. 34

تاسیسات گلکاری…………………………………………………………………………………………………. 35

انواع گلخانه های ثابت………………………………………………………………………………………….. 36

نیاز نوری گیاهان…………………………………………………………………………………………………. 37

نور در گلخانه ها…………………………………………………………………………………………………. 38

عوامل مؤثر در میزان مصرف Co2……………………………………………………………………….. 39

محیط‌های پرورشی گیاهان ـ کشت خاکی………………………………………………………………….. 41

رشد و نمو…………………………………………………………………………………………………………. 42

کاربرد هورمون‌های گیاهی……………………………………………………………………………………. 43

عوامل موثر بر عملکرد هورمون‌ها در روی گیاهان زینتی………………………………………….. 44

مهم‌ترین کاربرد ژیبرلین‌ها GA……………………………………………………………………………….. 44

سیتوکینین‌ها Cytokinines……………………………………………………………………………….. 45

بازدارنده‌های رشد Inhibitors………………………………………………………………………….. 45

اتیلن Ethylene……………………………………………………………………………………………….. 46

تکثیر گیاهان……………………………………………………………………………………………………….. 46

طریق مختلف تکثیر……………………………………………………………………………………………… 46

مزایای بذر کاری…………………………………………………………………………………………………. 47

معایب کشت و کار با بذر……………………………………………………………………………………….. 47

روش‌های بذرکاری………………………………………………………………………………………………. 48

نکات لازم در روش بذر کاری………………………………………………………………………………… 48

کشت بذر (تیمارهای قبل از کشت)………………………………………………………………………….. 48

تکثیر غیر جنسی…………………………………………………………………………………………………. 49

تکثیر بوسیله اندام‌های زیر زمینی………………………………………………………………………….. 51

پیوند………………………………………………………………………………………………………………….
53

طراحی باغچه……………………………………………………………………………………………………… 53

طراحی كاشت گیاهان در فضای سبز……………………………………………………………………….. 55

گیاهان بومی……………………………………………………………………………………………………….. 55

كنارهم قرار گرفتن گیاهان……………………………………………………………………………………… 56

كاشت منفرد یا تأكیدی…………………………………………………………………………………………… 56

كاشت درختان ردیفی یا خطی…………………………………………………………………………………. 57

كاشت گروهی……………………………………………………………………………………………………… 57

كاشت توده ای…………………………………………………………………………………………………….. 58

1- آرایش و زیبایی خیابانها…………………………………………………………………………………… 60

2- ایجاد سایبان…………………………………………………………………………………………………… 61

3- جلوگیری از آلودگی صدا………………………………………………………………………………….. 61

4- ایجاد بادشكن و جلوگیری از گرد و خاك……………………………………………………………… 62

5- كشت در گلدانهای بزرگ برای خیابانها و پاركها یا فضای بین ساختمانی…………………… 62

6- آشنا كردن مردم با درختان و درختچه های مختلف……………………………………………….. 63

7- ایجاد دیورا سبز، پرچین و اسپالیه (داربست)………………………………………………………. 63

8- آرایش روی چمن……………………………………………………………………………………………. 64

9- ایجاد مكان مناسب برای آشیان گزینی پرندگان……………………………………………………… 64

10- تولید میوه مناسب برای حیات وحش پاركها و فضای سبز نسبتاً بزرگ شهری و جلب پرندگان 64

11- ایجاد پیكره در هنر معماری سبز……………………………………………………………………… 65

12- به نمایش گزاردن اندام درختان……………………………………………………………………….. 65

فصل سوم………………………………………………………………………………………………………….. 68

استفاده از گیاهان دارویی در فضای سبز شهری……………………………………………………….. 68

چکیده……………………………………………………………………………………………………………….. 68

مقدمه………………………………………………………………………………………………………………… 69

مزایای استفاده از گیاهان دارویی در فضای سبز……………………………………………………….. 70

نتیجه گیری………………………………………………………………………………………………………… 76

عطر گیاهان در فضای سبز……………………………………………………………………………………. 77

گیاهان معطر……………………………………………………………………………………………………….. 77

تقسیم‌بندی گیاهان معطر……………………………………………………………………………………….. 78

اثر عرض جغرافیایی در دمای محل ……………………………………………………………………….. 81

اثر ارتفاع در دما ………………………………………………………………………………………………… 81

تنش دمای زیاد …………………………………………………………………………………………………… 82

تجهیزات باغبانی…………………………………………………………………………………………………. 87

ظرف‌های كشت……………………………………………………………………………………………………. 87

محیطهای كشت…………………………………………………………………………………………………… 89

دوم- كودهای گیاهی…………………………………………………………………………………………….. 90

آمیخته ‌های خاكی………………………………………………………………………………………………… 92

كشت بدون خاك…………………………………………………………………………………………………… 93

خزانه هوای آزاد(outdoor bed)……………………………………………………………………… 94

سرپوش…………………………………………………………………………………………………………….. 95

شاسی سرد(Cold frame)……………………………………………………………………………….. 95

سایبان (Lath- house (shade house…………………………………………………………….. 97

ابزارهای دستی…………………………………………………………………………………………………… 97

همیشه بهار……………………………………………………………………………………………………… 101

خصوصیات گیاه شناسی……………………………………………………………………………………… 102

تركیبات شیمیایی……………………………………………………………………………………………….. 103

نیـازهای اکولوژیـکی………………………………………………………………………………………….. 103

نیـازهای غذایـی………………………………………………………………………………………………… 103

کشـت………………………………………………………………………………………………………………. 104

داشـت……………………………………………………………………………………………………………… 104

برداشت…………………………………………………………………………………………………………… 105

خواص دارویی و کاربرد آن………………………………………………………………………………… 105

گل مینا چمنی……………………………………………………………………………………………………. 105

گل مغربی………………………………………………………………………………………………………… 106

كوكب………………………………………………………………………………………………………………. 107

دورۀرشدونمو……………………………
…………………………………………………………………….. 108

فرایند گل دهی………………………………………………………………………………………………….. 108

جنبه های كلی…………………………………………………………………………………………………… 109

سیستمهای تكثیر……………………………………………………………………………………………….. 109

اصلاح /اهداف ومشكلات…………………………………………………………………………………….. 109

نیازهای زراعی…………………………………………………………………………………………………. 111

تولید پیاز…………………………………………………………………………………………………………. 111

جنبه های كلی…………………………………………………………………………………………………… 111

بیماری…………………………………………………………………………………………………………….. 111

بیماری لكه برگی سركوسپورایی گیاهان زینتی……………………………………………………….. 112

رعنا زیبا:Gaillardia……………………………………………………………………………………. 113

اقاقیا……………………………………………………………………………………………………………….. 114

مورفولوژی……………………………………………………………………………………………………… 114

گل تاج خروس یاCelisia L……………………………………………………………………………….. 115

انواع مختلف تاج خروس……………………………………………………………………………………. 115

اطلسی Petunia…………………………………………………………………………………………….. 116

آفتابگردان……………………………………………………………………………………………………….. 117

نیاز اقلیمی……………………………………………………………………………………………………….. 119

روش ازدیاد……………………………………………………………………………………………………… 119

منابع……………………………………………………………………………………………………………….. 121

فضای سبز

فصل اولفضای سبزمقدمه

افزایش جمعیت شهرها باعث بالا رفتن ارزش زمین و در نتیجه استفاده حداکثر از زمین جهت ساختمان سازی شده است. این مسأله متأسفانه نمای شهرها را به مجموعه ای از سنگ و بتن تبدیل کرده است. تراکم جمعیت به همراه ایجاد آلودگیهای مختلف منجر به پیدایش و افزایش بیماریهای قلبی و تنفسی می شود. علاوه بر اینها، ابتلا به بیماری روحی و روانی هزینه ای است که انسان در ازای دور شدن از طبیعت می پردازد. در این شرایط فضای سبز شهری می تواند عاملی راهگشا در تعدیل آلودگی هوا (از طریق جذب آلاینده های هوا)، بالا بردن رطوبت نسبی هوا، کاهش آلودگی صوتی (به عنوان لایه اکوستیک) و ایجاد زیبایی بصری نقش داشته، محیط دلنشینی را در کنار محیطهای کار و زندگی برای شهروندان فراهم آورد.

فضای سبز فراشهری نیز با ایجاد پارکها و شکل دادن مناطق گردشگری و منظره سازی محوطه های ویژه می تواند نقش موثری در جاذبه های گردشگری و اقتصاد شهرها داشته باشد.در ذیل به ذکر خلاصه ای از اقدامهای انجام شده در راستای تأسیس این رشته و اهمیت آن می پردازیم:

تعریف و هدف

بر اساس نیاز کشور به تربیت نیروی متخصص فضای سبز جهت برنامه ریزی، طراحی، احداث، نگهداری و مدیریت فضای سبز شهری و فراشهری (نظیر کمربند سبز و پارکهای جنگلی) شورای عالی برنامه ریزی در سال 72 در دویست و شصت و یکمین جلسه خود تأسیس رشته مهندسی فضای سبز را تصویب نمود.

این رشته ابتدا در دانشگاه تبریز و سپس در دانشگاه تهران (در سال 1379) دانشجو پذیرفت. مواد درسی این رشته شامل دروس عمومی، کشاورزی، معماری و عمران می باشد که دانشجویان در طی یک دوره چهار ساله با تلفیق هنر، فن و علم کارآیی لازم برای حرفه خود را می یابند.

اهمیت و جایگاه در جامعه

امر طراحی و اجرای فضای سبز و همچنین نگهداری و مدیریت آن تاکنون به دست افراد غیر متخصص بوده است. افراد نیمه متخصص نیز با دیدگاه تک بعدی معماری یا باغبانی قادر به حل مشکل فضای سبز و ارتقای آن از نظر کیفی نمی باشند. اهمیت و برتری فارغ التحصیلان مهندسی فضای سبز در این نکته است که توانایی تلفیق علم، فن و هنر را دارند. به عبارت روشن تر، قسمت عمده ای از علوم و فنون کشاورزی نظیر باغبانی، خاک شناسی و آبیاری، علوم پایه نظیر اکولوژی و گیاه شناسی را با هنر طراحی در هم می آمیزند و همین دخالت دادن علوم مختلف در احداث فضای سبز، دانش آموختگان این رشته را منحصر به فرد می کند.

ضعف محاسبات مهندسی در فضاهای سبز تاکنون باعث وارد آمدن زیانهای بی شماری نظیر ضربات ناشی از سرما، گرما، و خشکسالی شده که این مسائل با انتخاب نوع گیاه (که می تواند علاوه بر سازگاری اکولوژیکی دارای جنبه های زیبایی شناسی منحصر به فرد باشد) سیستم آبیاری مناسب، نوع خاک و… قابل پیشگیری است. مهندسی فضای سبز همچنین از نظر هنری نظیر شعر و موسیقی حایز اهمیت است. یک مهندس فضای سبز باید رنگها را به خوبی بشناسد و با دنیای مرموز رنگها آشنا باشد. همچنین با شکلها و بافتها که در بخش فضای سبز بسیار متنوع می باشند (نظیر شکل درختان و درختچه ها، بوته ها و گلها) آشنایی داشته و همان طور که یک موسیقیدان با ترکیب نتها موسیقی دلنشینی می سازد، در مهندسی فضای سبز نیز با ترکیب شکلها، رنگها و بافتها و با در نظر گرفتن اصولی مثل سادگی، تنوع، تکرار، تأکید، تسلسل و مقیاس، وحدتی به وجود آورده می شود که می تواند بی نظیر باشد.

فضای سبز(باغ یا طبیعت دست ساز) در بستر كشورها:

در ایتالیا حیثیت باغ در گرو فرآیند موزون ،‌و اجتماع خوش تركیب و پ
وشش گیاهی (بوته ها ، درختچه ها ،‌درخت ها ) و انواع صدف های دریایئ و سنگ های زیبای ریز و درشت بود. بعدها ‌گلدان های هنری ،‌مجسمه ها وآبتندیس ها نیز بر آن افزوده گشت. و لاجرم درهر دوره ای تابع شیوه های هنری زمانه خود شد.

باغ های فرانسه كه در قرون وسطی برخوردار از سادگی بودند در دوران رنسانس ، راه تنوع ، پیچیدگی ، پر كاری غنا پیمودند و در تكامل خود،‌بیشتر دارای ساختمان، ستاوند،‌تراس ها ،‌پله ها ، مجسمه و گلدان ، آبنما و غیره شدند.

از آكسفورد ندای ، «تمام طبیعت یك باغ» ، ‌جدا كننده های گیاهی را جانشین دیوار های باغ كرد .

در مصر باغ ها، هندسی،‌محوری ، با تقسیمات چهارگوش و زوایای قائمه بودند با تاكیدی خاص بر احجام و تندیس های اعتقادی، و مجسمه های فراعنه،‌استخرهای بزرگ لبریز از آب نیل ، ارزش ویژه ای به باغ های مصری می داد و ورزش تفریحی قایقرانی را نیز خدمت می كرد.

بر باغپردازی ژاپن عقاید مذهبی و بینش های فلسفی حاكم است پرداختن به نباتات پشتوانه ای از قداست كهن دارد. درخت پروری ، گل آرائی ، بوته پیرائی، مراسم چای ،‌همسان انجام فرایض دینی است. باغ،‌ساحتی مقدس، و باغبانی فعالیتی عبادی هنری است. هر گله از باغ نمایانگر ظریف زندگی عقیده و طبیعتی دیگر است كه در جمع، تركیبی هنری منظری دارد و از زیبایی و تنوع خاصی برخوردار است.

نوردان ها ،‌احجام بر ساخته ، راه های دلپذیر، خرد اندازه ای متواضعانه ، درخت های پرداخته ، همخوانی خوشایند اصوات مركب از وزش باد و جریان تنظیم شده آب در رویاروئی با وسائل و ابزاری كه بر سر راهشان تعبیه شده باغ ژاپنی را هویتی دیگر می بخشد. باغ ژاپنی به مدد دلنشینی و چشمنوازی مرزها در نوردیده ،‌ودر سزمین های دور از موطن خود عرض اندامی محبوب، و بر باغسازی معاصر تاثیری به سزا دارد. گو اینكه روح حقیقی خود را در ژاپن باقی گذارده و كاریكاتور جسم مجازی را در سیر و سیاحت بر بیگانگان ارزانی داشته است.

پیشینه تاریخی فضای سبز( باغ) ایرانی

بارخدایا ، سرزمین مرا از خشكسالی حفاظت فرما

روایت است كه: منوچهر پادشاه پیشدادی نخستین سازنده باغ است. كه آنرا بوستان نامید. یعنی كشتزار بوهای خوب.كوروش اولین كسی است كه درختكاری ردیفی منظم (بسان نظم نظامی ) را دستور داد. به دست خود،‌زیباترین درخت را مدال های جواهرنشان بخشید. جایزه كشاورزی داد و جشن درختكاری معمول داشت.

باغ واژه ای است كه در زبان های : پهلوی ، سغدی، فارسی، و عربی با تلفظ های مشابه بر معنی واحدی ایستاده . فردوس هم علاوه بر بهشت به همین معنا است. بسیار گفته اند كه ریشه پائرادائز فارسی است. و در تطور زبان پارادایز،‌پارادیس ، پالیز، فرادز، فرادیس ، فردوس و پردیس شده و از زبان های یونانی،‌ایتالیایی ، فرانسه و… انگلیسی با تلفظ های مشابه به پائردائز سر برآورده ، و در عربی با تلفظ فردوس.

از سوی دیگر همریشگی واژگان زبان های مختلف نژاد آریایی بر كسی پوشیده نیست.

ایرانیان معتقد به فرشته مقدسی بودند، به نام اورواز كه صدمه زدن به گل و گیاه موجب ناراحتی و خشم او می شد.

كشاورزی و باغسازی در كیش و آئین ایران قدیم با قرب و منزلتی روشن و موكد توصیه شده است. نقش درختان بر دیواره های پلكان های تخت جمشید حاكی از اهمیت باغ در چشم و دل ایرانی است. ایرانیان گل را در مرگ و زندگی محترم می داشتند. گلدان كشف شده در گوری از شهر سوخته سیستان شاهد این معنا است.

باغهای ایرانی در شمار قدیمی ترین و بهترین باغ های جهان است.

در تورات از باغ های ایرانی، سخن بسیار رفته است.

بقایای میانسراها در معماری های شیوه های پارسی و پارتی خبر از باغ می دهند.

از باغ پاسارگاد چیزی نمانده.

از دوره ساسانی هم آثار باغبندی كاخ سروستان هم از بین رفته.

در عكس هوائی بیستون ، ته رنگ چهار باغ مشاهده می شود .

در قسمت هائی از تخت جمشید آثار طریقه آبیاری هنوز باقی است. باغ های خشایار شاه شهره بودند. او معمار ،‌شهرپرداز، و باغساز چیره دستی بود .هم او در كتیبه اش خبر می دهد كه سازندگی ها و آبادانی های زمان پدرم را هم من كرده ام. و تا هجوم اسكندر باقی بودند همچنانكه باغ های معلق بابل كه بخت النصر برای همسر ایرانیش ساخته بود.

معماری و سایر آثار هنری،‌اگر به حال خود رها شوند كم و بیش می مانند. خاصه كه در امانت خاك باشند. ولی باغ اگر تشنگی بكشد، یا از لطف و سرآوری و مراقبت انسانی محروم بماند در اندك مدت می میرد. باغهای قدیمی ما مرده اند و خاكشان غبار شده.

سروهای كاشمر، فریومد، پاریز ابرقو چنارهای بوانات و مسجد جامع قمصر ، كهن توت منج … و سایر درختان تنومند شهرها و آبادی های این سرزمین كه ریشه در تاریخ دارند، و سرگذشت و داستان ها در كتب، نشانگر اعتقاد و علاقه قلبی نیاكان ما به درخت است.

آریائیها به یاد زادگاه نیاکان خود كه در آن با كشاورزی ،‌درختكاری، پیوند گیاهان، و پرویش گلبوته ها خو گرفته و حسن تجربه اندوخه بودند. در سرای نوین خود برای رفع محرومیت از الطاف سبز و آبی طبیعت به تدبیر، آب های مخفی را از زمین بر كشیدند و بر خاك خشك جاری ساختند. و به كشت پرداختند. باغ هائی ساختند چنان سنگین و رنگین كه مورخ یونانی از آنها به خوبی یادها كرده اند. گزنفون به باغ های دوران هخامنشی اشاره ها دارد.‌و از باغ هائی یاد می كند كه پردیس نامیده می شدند. ساختن و پرداختن باغ هائی به غایت پر طروات و زیبا در تف سوزان كویر، كه ریاضتی
مستمر را نیاز داشت.

«اگر ایرانیان چنین باغ هائی را پردیس )بهشت( نامیدند پربیراه نبوده است.»

باغسازی ایرانی از بازتاب برون مرزی والائی برخوردار است.

در دوران عباسی با انتقال مركز حكمت به بغداد، معماری و باغسازی ایرانی ‌برگیره ساخت و ساز حكومتی شد. المعتصم و المتوكل كاخهائی در كرانه های دجله پی افكندند. و بر گونه باغ های ساسانی به باغسازی پرداختند.

با گسترش اسلام، باغسازی ایرانی نزد مردم نقاطی كه پذیرای اسلام شدند، رسوخ كرد. به ویژه كشورهائی كه اسلام به واسطه ایران، بدانجا راه یافت و سرزمین هائی كه در حوزه مكتب هنر و معماری ایران بودند. در اروپا از باغ های زیبا آندلسی الحمراء ‌را می توان نام برد. و در آسیا باغ های بابری كشمیر را كه در شمار نامدارترین باغ های دوران اسلامی هستند.

گو اینكه باغ چهلستون اصفهان به احتمال قوی بر روی باغی هخامنشی بنا شده، و همطرح آن. ولی از باغهای قدیمی موجود،‌عفیف آباد شیراز اصیل و بنام است. این باغ بر بستر طرح قرن هشتم هجری آرمیده است. جز اینكه قوام ساختمان آنرا دستكاری و مسیری بیضی برای خودرو بر آن تحمیل كرد. این باغ را عفیف الدین شیرازی به سال 725 هجری ساخته است.

باغ عباس آباد بهشهر، باغ فین كاشان، باغ شاهزاده ماهان، باغ دولت آباد یزد، باغ دلگشا و باغ ارم شیراز ،‌نمونه های قابل ذكری هستند كه اصول و ضوابط باغسازی ایرانی را تا حد زیادی حفظ كرده اند. از ایندست در تمام خطه ایران ،اعم از شهر یا روستا، باغ هائی بوده كه از اغلب آنها نشانی نیست. یا در پی حملات و تاخت و تازها از بین رفته اند.یا با حركت ماسه های روان مدفون شده اند یا منبع آبشان خشكیده و یا مثل باغ هزار جریب مورد خشم دیوانگان تاریخ قرار گرفته اند یا با مرگ صاحبشان مرده اند.

«مرگ باغ فاجعه بزرگی است باغ ها را دریابیم»

در یك اقرن اخیر فرهنگ معماری .‌باغسازی و… به راه انحطاط افتاد. و باغ های معاصر ایرانی دستخوش بی هویتی و اغتشاش گردید.

در تهران : باغ فرح آباد نمونه نزدیك و گویائی است از شروع انحطاط، در حالیكه باغ فرمانیه بر سنت نیاكان خویش استوار مانده است.

متاسفانه باغسازی امروز ما بی بهره از سنت و عاری از هویت است. در باغ های سعد آباد نشانی از باغسازی ایرانی نیست. پارك ملت رنگ و بوی انگلیس دارد. در حالیكه باغچه سازی خانه های اروپای قرون وسطی، از میانسراهای خانه های ایرانی متاثر بود

فضای سبز شهر

فضاهای سبز شهری نوعی از سطوح کاربری زمین شهری با پوششهای گیاهی انسان ساخت است که واجد بازدهی اجتماعی و بازدهی اکولوژیکی می باشند.

منظور از بازدهی اکولوژیکی، زیباسازی بخشهای شهری، کاهش دمای محیط، تولید اکسیژن، افزایش نفوذپذیری خاک در مقابل انواع بارش و مانند اینها میباشد و از دیدگاه حفاظت محیط زیست ، فضاهای سبز شهری، بخش جاندار ساخت کالبدی شهر را تشکیل میدهد.

انواع فضاهای سبز

فضاهای سبز در وهله نخست به فضاهای سبز و سطوح سبز، و در مرحله بعد به شهری و غیرشهری تقسیم میشوند.

تفاوت فضای سبز و سطوح سبز از نظر اکولوژیکی در این است که سطوح سبز (مثلاً زمین ورزشی چمنکاری شده) نمی تواند مانند فضای سبز شبه جنگلی در کاهش آلودگی صوتی مؤثر باشد و یا به نحو مطلوبی سبب کاهش دما شود.

براساس این تقسیم بندی، فضاها و سطوحی که با کاربری فضای سبز در شهرها ارتباط پیدا میکند، فضاهای سبز عمومی، نیمه عمومی و خیابانی و سطوح سبز عمومی، خیابانی و چمنهای ورزشی را شامل میشود.

فضاهای سبز عمومی واجد بازدهی اجتماعی میباشد و برای عموم مردم برای گذراندن اوقات فراغت و تفریح قابل استفاده است و معمولاً پارک نامیده میشود. در واقع فضای سبز عمومی (اجتماعی) شامل فضاهای سبز عمومی مجهز به خدمات و تسهیلات میگردد. فضاهای سبز نیمه عمومی دارای بازدهی اکولوژیکی هستند اما تعداد استفاده‌کنندگان آنها محدود است. محوطه‌های باز ادارات، پادگانها و بیمارستانها، نمونه‌هایی از این فضا می‌باشند. فضاهای سبز خیابانی، درختکاری حد فاصل مسیرهای پیاده‌رو و سواره‌رو و همچنین فضاهای میادین و یا زمینهای پیرامون بزرگراهها و خیابانها را شامل میشود.

سطوح سبز شهری نیز زمینهای ورزشی چمنکاری شده و جزیره‌ها و لچکیهای کنار خیابان را شامل میشود که عمدتاً جنبه زیبایی شناختی دارد و تا حدی نیز واجد بازدهی اکولوژیکی می‌باشند. بطور کلی می‌توان گفت که بخش قابل توجهی از فضای سبز در طرحهای شهری را فضای سبز عمومی تشکیل میدهد که به دلیل بازدهی اجتماعی و اکولوژیکی به طور همزمان از اهمیت بالاتری برخوردار است.

عملکردهای فضای سبز

فضاهای سبز در شهرها، به ویژه در شهرهای بزرگ و صنعتی، دارای عملکردهای مختلفی می‌باشند. فضاهای سبز از یک سو موجب بهبود وضعیت زیست محیطی شهرها می شود، و از سوی دیگر شرایط مناسبی را برای گذران اوقات فراغت شهروندان تعبیه می‌کند. علاوه بر اینها، دارای عملکردهای کالبدی نیز می‌باشد.

اثرات فضای سبز شهری از دیدگاه زیست محیطی مواردی چون کاهش آلودگی هوا، کاهش آلودگی صوتی، بهبود شرایط بیوکلیماتیک در شهر، افزایش نفوذپذیری خاک و تأثیر مثبت بر چرخه آب در محیط زیست شهری و افزایش کیفیت آبهای زیرزمینی را شامل میشود. فضای سبز میتواند به طور قابل توجهی دمای هوا را کاهش دهد و یا به تلطیف هوا کمک کند. در بررسی اثرات روانی ـ اجتماعی فضای سبز باید گفت که انسان ، در هر شرایطی ، روزانه به
چند ساعت فضای ساکت و آرام نیاز دارد که فضای سبز میتواند این فضا را تأمین نماید.

فضای سبز شهری به عنوان بخش جاندار محیط شهری مکمل بخش بی‌جان شهر، یعنی ساختار کالبدی شهر، می باشد. در این خصوص، فضای سبز میتواند به عنوان لبه شهر، آرایش دهنده شبکه راهها و تفکیک کننده فضاهای شهری ایفای نقش نماید.

فضای سبز در طرح توسعه شهری

از دیدگاه شهرسازی، فضای سبز شهری عبارت است از بخشی ازسیمای شهر که از انواع گیاهان تشکیل یافته است.در صورتی که از فضاهای آزاد شهری که متضاد فضاهای ساخته،یا ساخت فیزیکی شهر است، صحبت کنیم در این صورت فضاهایبالقوه جهت توسعه فضای سبز شهری مطرح می‌شوند.

به طور کلی فضای سبز برخلاف معنایی که ممکن است در ذهنایجاد کند، تنها محلی دارای درخت و گیاه نیست، بلکه نماد وسمبلی از تفکرات فرهنگی و اجتماعی یک جامعه است.مکان ظهور فضای سبز تنها پارک‌ها را دربرنمی‌گیرد، بلکه باغ‌ها و باغچه‌های خصوصی، نوار سبز حاشیه شهرها و حتی خیابان‌ها و گورستان‌ها را نیز شامل می‌شود. همین‌طور فضای سبز، اماکن فرهنگی (کتابخانه‌، تئاتر و…)، اماکن مذهبی، محلی برای انواع بازی‌ها و ورزش‌های مختلف، محلی برای الهام گرفتن از طبیعت جهت سرودن شعر، نقاشی، عکاسی و… رانیز شامل می‌شود.

باید دانست فضاهای سبز اشکال گوناگون به خود می‌گیرند وبنا به تراکم محیط شهری و کاربردی که دارند، مساحت وجایگاه‌های متفاوتی را اشغال می‌کنند.برای طبقه‌بندی فضاهای سبز شهری می‌توان معیارهای خاص زیررا در نظر گرفت:* موقعیت فضاها (شهری، حومه شهری، حاشیه شهری)* میزان تجهیز (تجهیز شده به طور کامل، تجهیز شده به طور ناقص، تجهیز نشده)* نوع و میزان گشایش در برابر جمعیت (باز، بسته، مجانی، پولی)* نوع اداره آن * فاصله تا محل‌ زندگی* گروه سنی استفاده‌کننده (کودک، جوان، پیر) ضروری است قبل از هر اقدامی درباره فضای سبز شهری، شرایط خاص آب و هوایی کشور را در انتخاب گونه‌های مناسب به طوری که همگام با طبیعت باشد مورد توجه قرار داد و شرایط محیطی

و اقلیمی را نیز شناسایی کرد. تدوین برنامه مشخص برای فضای سبز در شهرها و رفع کاستی‌ها در برنامه‌ریزی‌های کلی، می‌تواند از گسترش سلیقه‌ای، تقلیدی و اتفاقی این‌گونه

فضاها جلوگیری کرده و از خطای برنامه‌ریزی و محاسباتی مارا دور نماید.

ضرورت توجه به فضای سبز شهری در طرح‌های توسعه شهری در سال‌های اخیر در کشور ما آنچه بیش از هر چیز در بخش مدیریت فضای سبز شهرداری‌ها مطرح بوده، ایجاد فضاهای سبز جدید و توسعه آنها بوده است. این در حالی است که «حفظ و نگهداری» فضاها و گونه‌های گیاهی که در واقع پتانسیل فضای سبز شهری ما را تشکیل می‌دهد، می‌تواند از شتاب و خلق فضاهای جدید جلوگیری کند. طرح‌های توسعه شهری امروز خود، عواملی برای تخریب فضاهای سبز موجود شهرها هستند. این طرح‌ها اغلب بدون توجه به توان

موجود تهیه می‌شوند و به همین دیدگاه باعث می‌شوند مسیرها یا فضاهای سبزی که به طور طبیعی در حاشیه آبراه، قنات یا رودخانه‌ای شکل گرفته است، تخریب شوند و به کاربری‌های

مسکونی و یا کاربری‌های دیگر اختصاص یابند و در عوض زمین‌های دیگری به عنوان فضای سبز پیش‌بینی می‌شوند که گاه تملک و تخریب آنها سالها طول می‌کشد. آنچه می‌بایست مورد توجه قرار گیرد «حجم سبز» و «ذخیره سبز» است نه «سطح سبز». بنابراین ضروری است همان‌گونه که در مورد ساخت کالبدی بخش بی‌جان شهر برنامه‌ریزی صورت

می‌پذیرد و پیرامون آن به تعمق می‌پردازند، در مورد برنامه‌ریزی بخش جاندار نیز باید برنامه‌ریزی کرده و به تفکر پرداخت.

اهمیت فضای سبز شهری- درختان و كاهش آلودگی

نیازاست به گوشه ای از ضرورت وجود عنصر سبز گیاهی در شهرها به خصوص شهرهایی كه از آلودگی هوا رنج می برند، اشاره كنیم. بر اساس برآوردهای كارشناسی، به ازای هر نفر در مناطق شهری، دست كم به ۱۵ متر مربع فضای سبز نیاز است كه با افزایش آلودگی هوا این رقم نیز بالا رفته و تا سطح ۵۰ متر مربع هم می رسد. هر هكتار جنگل كاری، سالیانه حدود ۵/۲ تن اكسیژن تولید كرده و در حدود دو برابر این مقدار دی اكسید كربن هوا را جذب می كند. ضمنا هر ساله حدود ۲ هزار متر مكعب آب و ۳ تن گرد و غبار هوا را جذب و آن را پالایش می كند.

یك درخت در سال به طور متوسط دو كیلوگرم اكسیژن تولید می كند.همینطور یك درخت در مدت یك سال به اندازه ۴۰۰-۲۵۰ لیتر آب را به صورت بخار از خود متصاعد می كند. درختان در تعیین دمای منطقه نیز نقش دارند به طوری كه هوای یك منطقه درختكاری شده، می تواند تا۱۱ درجه سانتی گراد خنك تر از منطقه بی درخت مجاور باشد.

محیط زیست مطلوب برای انسان، حرارتی برابر ۲۵-۱۵ درجه سانتی گراد و رطوبت ۷۵-۴۰ درصد، همراه با جریان هوای تمیز و ملایم و آب و روشنایی كافی است كه با شرایط كنونی پوشش گیاهی می تواند بستر مناسبی در این زمینه ایجاد كند. علاوه بر این وجود فضای سبز به ویژه اگر با چمن كاری، گل كاری و كاشت درختچه های زینتی همراه باشد، بی گمان نقش بسزایی در ایجاد تنوع و محیطی شاد برای گردش و كاستن از سر و صدا در گستره شهرها و بالا بردن روحیه مردم و نیز ایجاد محیط مناسبی برای آرامش اعصاب دارد. همچنین موجب پیدایش محیط زیستی هر چند كوچك برای برخی از جانداران به ویژه حشرات و پرندگان است كه در جای خود
یك میكروكلیما محسوب شده و تا اندازه ای از فقر بیولوژیك كه به زودی دامنگیر محیط زیست می شود، خواهد كاست.

با توجه به حجم رو به رشد آلودگی هوا در تهران، فضای سبز درون شهر و نیز جنگل كاری اطراف آن ناكافی به نظر می رسد. البته باید گفت شهرداری تهران طرح ایجاد كمربند سبز تهران را در دست اجرا دارد. هدف این طرح، جنگل كاری اطراف تهران است كه در صورت اجرا نقش اساسی در تلطیف هوای پایتخت خواهد داشت.

– گیاهان درشهر

به طور كلی، فضای سبز شهری به دسته های بوستان های شهری و جنگلی، لكه های سبز و باغات، فضای سبز معابر و میادین، فضای سبز مكان های خاص چون ادارات، موزه ها و در نهایت فضای سبز منازل تقسیم می شود كه در آن از درختانی مانند اقاقیا، سرو، صنوبر، كاج، چنار، نارون، زبان گنجشك، بید، نخل زینتی و غیره استفاده می شود، همچنین از ترون ها و شمشادها. گلهای دایمی و فصلی در بستری از چمن، در اكثر پارك ها و بوستان ها با رنگ های دلفریب، خودنمایی می كنند. گل هایی از قبیل گل سرخ، شب بو، بنفشه، همیشه بهار، گل هفت رنگ و انواع بوته ای مانند زرشك زینتی و … .

انتخاب گونه هایی كه در طراحی فضای سبز یك منطقه به كار برده می شود علاوه بر توجه به شرایط زیستی از جمله آب و هوا و خاك، نیازمند نظر كارشناسان و متخصصان است. نكته حایز اهمیت در انتخاب گونه های مختلف این است كه گونه هایی برای كشت در یك محل و در كنار هم انتخاب شوند كه تناسب زیستی با یكدیگر داشته باشند. به عنوان نمونه، كشت ترون در كنار درختان اقاقیا، به ابتلای درختان اقاقیا به بیماری «كلروز» (زردی ناشی از كمبود آهن) می انجامد. دلیل آن هم این است كه ترون ها برخلاف اقاقیا، نیاز آبی زیادی دارند و در نتیجه با آبیاری زیاد ترون، آهن خاك از دسترس درختان اقاقیا خارج می شود. بیماری كلروز در تهران، هر كجا كه ترون با اقاقیا همنشین شده، مشهود است.

نارون؛ مهمترین همانطور كه در بخش قبل ذكر آن رفت، یكی از درختانی كه در طراحی فضای سبز شهری از جمله در شهر تهران، مد نظر قرار می گیرد، نارون است. دلیل آن هم شاید مقاومت و سازگاری بالای این درخت نسبت به عوامل نامساعد در شهرها باشد و یا شاید هم