ارزیابی عملکرد و روش های معمول در اندازه گیری کارایی

دانلود پایان نامه رشته مدیریت

ارزیابی عملکرد و روش های معمول در اندازه گیری کارایی

هدف از این پایان نامه ارزیابی عملکرد و روش های معمول در اندازه گیری کارایی بصورت کامل و جامع و با منابع جدید می باشد

۲-۲تعریف ارزیابی عملکرد
نیلی و همکارانش (۱۹۹۵) بیان کرده اند که اندازه گیری عملکرد مبحثی است که در مورد آن بحث زیادی صورت گرفته اما کمتر تعریفی از آن ارائه شده است. از این رو آنها اندازه گیری عملکرد را فرآیند کمی سازی فعالیت تشریح می کنند (آریا، ۱۳۸۱، ۹). با این تفاسیر می توان اندازه گیری عملکرد را چنین تعریف کرد:
” اندازه گیری عملکرد فرآیندی است که فعالیت های سازمان را به گونه ای اندازه گیری می کند تا سازمان در سایه ی بهبود فعالیت ها، هزینه ها را کاهش داده و نحوه انجام عملیات در سازمان را بهبود بخشد، همچنین از ماموریت سازمانی پشتیبانی نماید”. 

با این تعریف باید فعالیت هایی را در سازمان یافت که:
•    قابل درک باشند.
•    بتوان آنها را مورد پایش قرار داد.
•    به نوعی قابل اندازه گیری باشند. 

    این فعالیت ها اساس عملکرد سازمان است و عملکرد سازمان را مشخص می کند. صاحب نظران مدیریت معتقدند سیستم های ارزیابی عملکرد باید به طور ادواری مورد بازنگری قرار گیرند که این امر ناشی از تغییر ارزش های محوری هدایت کننده سیستم های ارزیابی عملکرد است. از این رو نظام ارزیابی باید متناسب با رد و توسعه سازمان ها باشد و توسعه تکنولوژی، ساختار رقابت داخلی و جهانی، مزیت کیفیت، جایگاه سازمان و کالاها و خدمات ارائه شده و … را در ارزیابی عملکرد مورد توجه قرار دهند (برازنده جدی، ۱۳۸۵، ۲۷). 

۲-۳ اهمیت ارزشیابی عملکرد 
بهبود مستمر عملکرد سازمان ها، نیروی عظیم هم افزایی ایجاد می کند که این نیروها می تواند پشتیبان برنامه رشد و توسعه و ایجاد فرصت ها ی تعالی سازمانی شود. دولت ها و سازمان ها و موسسات، تلاش جلوبرنده ای را در این مورد اعمال می کنند. بدون بررسی و کسب آگاهی از میزان پیشرفت و دستیابی به اهداف و بدون شناسایی مواردی که به بهبود جدی نیاز دارند، بهبود مستمر عملکرد میسر نخواهد شد. تمامی موارد مذکور بدون اندازه گیری و ارزیابی امکان پذیر نیست (سید جوادین، ۱۳۸۵، ۵۱۲)
لرد کلوین، فیزیکدان انگلیسی در مورد ضرورت اندازه گیری می گوید: ” هرگاه توانستیم آنچه درباره آن صحبت می کنیم اندازه گرفته و در قالب اعداد و ارقام بیان نماییم می توانیم ادعا کنیم درباره موضوع مورد بحث، چیزهایی می دانیم. در غیر این صورت آگاهی و دانش ما ناقص بوده و هرگز به مرحله بلوغ نخواهد رسید.” 

    علم مدیریت نیز مبین مطالب مذکور است. هر چه را که نتوانیم اندازه گیری کنیم، نمی توانیم کنترل کنیم و هر چه را که نتوانیم کنترل کنیم، مدیریت آن امکان پذیر نخواهد بود. موضوع اصلی در تمام تجزیه و تحلیل های سازمانی، عملکرد است و بهبود آن مستلزم اندازه گیری است و از این رو سازمانی بدون سیستم ارزیابی عملکرد قابل تصور نمی باشد. 

مفهوم کارایی و انواع آن
کارایی بیانگر میزان بهره وری یک سازمان از منابع خود در عرصه تولید نسبت به بهترین عملکرد در مقطعی از زمان است.(پایرس  ، ۱۹۹۷). محاسبه کارایی با توجه به مقدار خروجی مورد انتظار یا استاندارد با استفاده از نسبت زیر تعریف می شود.
= کارایی (داخل فایل خریداری شده)
گاه کارایی با میزان بکارگیری منابع جهت دستیابی به اهداف توسط سازمان و با رابطه زیر نشان می دهند.
=کارایی (داخل فایل خریداری شده)

    با تعریف فوق (هدایت طباطبایی، ۱۳۷۸) کارایی صرفا مقایسه ای است بین منابع مورد انتظاری که برای رسیدن به مقاصد و فعالیت خاص باید مصرف شود و منابع مصرف شده. بنابراین کارایی، معیار عملکرد یک سیستم سازمانی بر میزان منابع (ورودی ها ) است. به عبارت دیگر، کارایی میزان مصرف منابع برای تولید مقدار معینی محصول است.
مفهوم کارایی معمولا با دو واژه اثر بخشی و بهره وری اشتباه می شود. اثربخشی میزان هم جهت بودن فعالیت های یک سازمان با اهداف تعیین شده برای آن و به عبارت دیگر، درجه دستیابی (تکمیل) هدف را بیان می دارد. اما بهره وری ترکیبی از اثربخشی و کارایی است، زیرا اثربخشی با عملکرد و کارایی منابع در ارتباط است. این مفاهیم در تعریف بهره وری به صورت زیر بیان شده است(ملی، ۱۹۸۷، ۸۱): 

=  شاخص بهره وری (داخل فایل خریداری شده)

در تعیین تفاوت بین کارایی وبهره وری باید به نکات زیر توجه داشت:
کارایی به عنوان معیاری بین صفر تا یک و یا برحسب درصد بین صفر تا صد بیان شده است در حالی که بهره وری می تواند بزرگ تر از یک باشد.
بهره وری در ارتباط با تک تک عوامل مانند بهره وری نیروی انسانی یا سرمایه محاسبه می شود. ولی کارایی به عنوان معیاری کلی باید از ترکیب ورودی ها و خروجی ها حاصل شود (مهرگان، ۱۳۹۱، ۳۳).

 اصول حاکم بر ارزیابی عملکرد
اندازه گیری عملکرد در سازمان ها را می توان به ستون فقرات انسان تشبیه کرد. سیستم ارزیابی عملکرد دقیقا مانند سیستم فقرات عمل می کند. سیستم ارزیابی عملکرد، اطلاعات را به مرکز تصمیم گیری و عمل (مغز سازمان) فرستاده و تصمیمات اتخاذ شده از آنجا را به تمام بدن می فرستد و از این رو بخش حیاتی سازمان محسوب می شود. ستون فقراتی که سالم است و وظیفه خود را دقیق انجام می دهد، این امکان را به مغز می دهد تا با تمام ورودی های حساس که در دسترس است، دائما در تماس باشد. سازمان ها هم دقیقا همین حالت را دارند. اما هنوز بسیاری از سازمان ها از ستون فقرات کامل و سالمی برخوردار نیستند و نمی دانند چه چیزی را و چرا باید ارزیابی نمایند. اما واقعیت این است که ارزیابی عملکرد تنها به عملکرد گذشته مربوط نمی شود بلکه مربوط به حیات فرداست، در واقع ارزیابی عملکرد پیشرفت سازمان در ابعاد تکنیکی و انسانی است.

۲-۱۴ اندازه گیری کارایی به روش تحلیل پوششی داده ها (DEA)
داستان DEA به موضوع رساله دکتری رودس با راهنمایی استاد راهنمایش آقای کوپر بر می گردد که عملکرد مدارس دولتی ایالات متحده آمریکا را مورد ارزیابی قرار داد. این مطالعه منجر به چاپ اولین مقاله درباره معرفی عمومی DEA در سال ۱۹۷۸ گردید. در این سال روش تحلیل پوششی داده ها توسط CCR  با جامعیت بخشیدن به روش فارل به گونه ای که خصوصیت فرآیند تولید با چند عامل تولید و چند محصول را ذر بر گیرد، به ادبیات اقتصادی اضافه گردید. این روش که عمدتا به عنوان روش اندازه گیری کارایی در جهان شناخته شده است، در حین اندازه گیری کارایی، نوع بازده نسبت به مقیاس تولید را نیز به تفکیک برای بنگاه ها ارائه می نماید، با پیشرفت و تکامل روش فوق، در حال حاضر DEA یکی از حوزه های فعال تحقیقاتی در اندازه گیری کارایی بوده و به طور چشمگیری مورد استقبال پژوهشگران جهان قرار گرفته است، این روش برای ارزیابی عملکرد سازمان های دولتی و غیر انتفاعی که اطلاعات قیمتی آنها معمولا در دسترس نیست یا غیر اتکاء است، کاربرد قابل ملاحظه ای دارد. در این روش به جای لفظ تولید کننده به منظور جامعیت بخشیدن، عموما به عنوان واحد تصمیم ساز (DMU)  به کار برده می شود. این متد DEA که تکنیک برنامه ریزی خطی را به کار می گیرد، از جمله روش های ناپارامتریک تخمین توابع هم مقداری تولید (تولید یکسان) می باشد(امامی میبدی، ۱۳۸۴، ۱۲۳). 

   به طور کلی تخمین توابع تولید یکسان یا تخمین تابع تولید مرزی به عنوان شاخص استاندارد مقایسه، مورد نیاز هر دو روش اندازه گیری کارایی (DEA و SFA) می باشد. برای اولین بار فارل نحوه بدست آوردن تابع تولید یکسان را از طریق هندسی بدین صورت تشریح نمود که اگر نقاط مشخص شده در شکل (۱-۴) هریک نشان دهنده ترکیب استفاده از عوامل تولید X2 و  X1برای تولید یک واحد محصول (Y) در بنگاه های مختلف باشد، با اتصال نقاطی که به محورها و مبدا مختصات نزدیک تر هستند، تابع محدبی بدست می آید که هیچ نقطه ای در زیر آن قرار ندارد، منحنی بدست آمده، تابع تولید یکسان کارا نامیده می شود.

اگر برای تولید یک محصول (y) نیاز به بیش از دو عامل تولید  (X2 و X1) باشد، ترسیم منحنی تابع تولید یکسان از طریق هندسی بسیار مشکل خواهد بود و در واقع روش تحلیل پوششی داده ها به منظور غلبه بر چنین مشکلی ابداع گشت.    در شرایطی که بنگاه ها برای تولید محصول یا محصولات خود به بیش از دو عامل تولید نیاز داشته باشند، در این مدل هر بنگاه تولیدی با توجه به انواع و میزان عوامل تولیدش به مثابه نقطه ای در فضا در نظر گرفته می شود که ابعاد این فضا توسط تعداد عوامل تولید و مختصات نقطه، توسط میزان استفاده از هر عامل تولید تعیین می شود، آنگاه با انتخاب یک بنگاه تولیدی به  عنوان بنگاه مورد بررسی به کمک برنامه ریزی خطی موقعیت این بنگاه تولیدی (نقطه) نسبت به سایر بنگاه ها(نقاط دیگر موجود درفضا) سنجیده می شود. این عمل باید به تعداد بنگاه ها (نقاط) تکرار شود و بنابراین به تعداد بنگاه ها، مدل برنامه ریزی خطی خواهیم داشت. 

فهرست مطالب

۲-۱مقدمه    ۱۰
۲-۲تعریف ارزیابی عملکرد    ۱۱
۲-۳ اهمیت ارزشیابی عملکرد    ۱۲
۲-۴ اهداف ارزیابی عملکرد    ۱۳
۲-۵ مزایا و معایب ارزیابی عملکرد    ۱۳
۲-۶ فرآیند ارزیابی عملکرد    ۱۶
۲-۷ اصول حاکم بر ارزیابی عملکرد    ۱۸
۲-۸ سیستم های ارزیابی عملکرد سنتی و نوین    ۲۰
۲-۹ ابعاد ارزیابی عملکرد    ۲۴
۲-۱۰ مفهوم کارایی و انواع آن    ۲۵
۲-۱۰-۱ انواع کارایی    ۲۶
۲-۱۰-۲ انواع کارایی از نظر فارل    ۲۹
۲-۱۱ تفاوت بهره وری و کارایی    ۳۱
۲-۱۲  روش های معمول در اندازه گیری کارایی    ۳۵
۲-۱۲-۱  روش های تحلیل نسبت    ۳۵
۲-۱۲-۲ روش روند    ۳۶
۲-۱۲-۳ روش درصد    ۳۶
۲-۱۲-۴ روش مقایسه    ۳۶
۲-۱۲-۵ روش شاخص    ۳۶
۲-۱۲-۶ روش تحلیل مرزی    ۳۷
۲-۱۳ اندازگیری کارائی ازطریق تابع مرزی تصادفی    ۴۲
۲-۱۳-۱ مدل مرزی معین و آماری     ۴۲
۲-۱۳-۲ تابع تولید مرزی تصادفی    ۴۲
۲-۱۴ اندازه گیری کارایی به روش تحلیل پوششی داده ها (DEA)    ۴۷
۲-۱۵ مزایا و معایب تحلیل پوششی داده ها    ۵۵
۲-۱۶ مفاهیم ورودی و خروجی    ۵۶
ورودی ها و خروجی های تحقیق شامل    ۵۷
پیشینه تحقیق    ۵۷
منابع    ۶۵