بررسی اقدامات تامینی و تربیتی در قانون مجازات اسلامی جدید و قدیم

اقدامات تأمینی و تربیتی به عنوان تدابیر ضروری برای جلوگیری از تکرار جرم گاه در کنار وگاه در قبل یا بعد از اعمال مجازات ها کوشش در اصلاح و باز اجتماعی شدن بزهکاران دارد . باتوجّه به اهمیّت تدابیر تأمینی و تربیتی برای اصلاح مجرم وبازگشت او به آغوش اجتماع ، قانونگذاری صحیح و منطقی و منطبق با پیشرفتهای انجام شده در این زمینه ضرورت پیدا می کند.

در قانون مجازات اسلامی۱۳۷۰، در موارد کمی این اقدامات در قالب آزادی مشروط، تعلیق اجرای مجازات  ، ضبط آلات وادوات جرم ( اشیاء خطرناک) ، مجازات های بازدارنده و تتمیمی و همچنین در زمینه اطفال بزهکار (به صورت ناقص وبسیار کم)و مجنون  پیش بینی شده بود . در قانون جدید مجازات اسلامی ، باتوجّه به اهمیّت این اقدامات و همچنین نقایصی که در این زمینه در قانون مجازات اسلامی  وجود داشت ، مقنّن گام بلندی را در زمینه پذیرش انواع زیادی  از این اقدامات در مورد مجرمان برداشته است؛ 

به نحوی که اقدامات تأمینی و تربیتی را پیش بینی کرده است که در قانون مجازات اسلامی سابقه نداشته است. برای مثال اقدامات تأمینی و تربیتی عامی مانند تعویق صدور حکم ، نظام نیمه آزادی ، مجازات های تعزیری وتکمیلی ، مجازات اشخاص حقوقی ، مجازات های جایگزین حبس و اقدامات تأمینی و تربیتی خاص مانند الزام به خدمات عمومی ، توقیف وسایل ارتکاب جرم یارسانه یا مؤسسه دخیل در ارتکاب جرم ،الزام به تحصیل ،انتشارحکم محکومیت بعنوان مجازاتی مستقل،حرفه آموزی و اشتغال به حرفه ای خاص ،گذراندن دوره یا دوره های خاص آموزش ویادگیری مهارتهای اساسی زندگی یا شرکت در دوره های تربیتی ،اخلاقی، مذهبی ،تحصیلی و ورزشی و.. 

از طرف دیگر در قانون مجازات اسلامی۱۳۷۰،  نقایص وتناقض هایی در مورد این اقدامات وجود داشت که در ق.م.ا ۱۳۹۲ سعی شده است این نقایص برطرف شود.می توان مهّم ترین تغییر را پیش بینی اقدامات تأمینی و تربیتی  در بیشترجرایم ارتکابی از سوی اطفال ونوجوانان بزهکاردانست . از طرف دیگر در ق.م.ا ۱۳۹۲، مواد قانونی عام پذیرش وقانونی بودن این اقدامات بیشتر از قانون مجازات اسلامی است . در مواد قانونی مختلف مرتبط بااین تدابیر درق.م.ا ۱۳۹۲، تا حد زیادی می توان توجه به فردی کردن این اقدامات را که از اهداف مهم اقدامات تأمینی و تربیتی است  مشاهده کرد.  با پیش بینی انواع این اقدامات تحت نظام نیمه آزادی و جایگزین حبس تا حدزیادی از جمعیّت زندان ها کاسته می شود وتمرکز بیشتری روی اصلاح مجرمان بوجود می آید.                                                                     

فهرست مطالب

مقدمه۱
بیان مسئله ۱
سوالهای تحقیق۱
فرضیه۱
پیشین۲
اهداف تحقیق ۲
ضرورت تحقیق ۳
سامانه تحقیق ۳

فصل اول مفاهیم اصطلاحی و لغوی وپیشینه ۴
مبحث اول مفاهیم ۴
گفتار اول مفاهیم لغوی۴
الف تأمین۴
بتربیت۵
گفتار دوم مفاهیم اصطلاحی۷
الفمفهوم اصطلاحی تربیت۷
ببررسی تعاریف اقدامات تأمینی و تربیتی ۱۰
جاهداف اقدامات تأمینی و تربیتی ۱۳
۱پیشگیری از جرم و اصلاح مجرم ۱۳
۲جانشین کردن مجازات با اقدامات تأمینی و تربیتی ۱۳
دویژگی ها وخصایص اقدامات تأمینی و تربیتی ۱۴
اول نداشتن رنگ اخلاقی۱۴
دومنامعیّن بودن مدت۱۴
سومقابلیت تجدیدنظر دائمی۱۵
پنجم تحقیر آمیز نبودن ۱۶
ششم رنج آور نبودن ۱۶
هفتم جبران ضرروزیان ناشی از جرم۱۷
راقسام اقدامات تأمینی و تربیتی ۱۷
مبحث دوم پیشینه اقدامات تأمینی و تربیتی ۱۸
گفتار اوّل بررسی اقدامات تأمینی و تربیتی
قبل از پیروزی انقلاب اسلامی ۱۸
گفتار دوّم اقدامات تأمینی و تربیتی
پس از پیروزی انقلاب اسلامی۲۲
گفتار سوّم پیشینه اقدامات تأمینی و تربیتی از دیدگاه اسلام ۲۶

فصل دوم ارکان و شرایط اقدامات تأمینی و تربیتی ۲۹
مبحث اول ارکان اقدامات تأمینی و تربیتی ۲۹
گفتار اول ارکان عام حقوقی اقدامات تأمینی و تربیتی
در قانون مجازات اسلامی ۱۳۹۲وقانون مجازات اسلامی۱۳۷۰۲۹
الفلزوم ارتکاب جرم ۲۹
بلزوم مسئولیت کیفری۳۴
۱صغار و مجانین ۳۵
۱۱ صغار۳۵
۲۱ مجانین ۴۱
۱۲۱ جنون در قانون مجازات اسلامی ۴۱
۲۲۱جنون ومسئولیت کیفری درقانون
مجازات اسلامی ۱۳۹۲۴۳
۲اشخاص حقوقی۴۶
۱۲ نظرات مختلف در مورد
مسئولیت کیفری اشخاص حقوقی۴۶
۲۲رویکرد قانون مجازات اسلامی ۱۳۷۰
در قبال مسئولیت کیفری اشخاص حقوقی۴۷
۳۲پذیرش مسئولیت کیفری  اشخاص حقوقی
درقانون مجازات اسلامی ۱۳۹۲۴۹
گفتار دوم ارکان خاص و قانونی اقدامات تأمینی و تربیتی ۵۱
الفقانونی بودن اقدامات تأمینی و تربیتی ۵۱
۱اصل قانونی بودن اقدامات تأمینی و تربیتی
در قانون مجازات اسلامی۱۳۷۰ و قانون مجازات اسلامی ۱۳۹۰۵۲
ب رکن مادّی اقدامات تأمینی و تربیتی ۵۵
۱جرایمی که در آنها می توان از ابتدا
اقدامات تأمینی و تربیتی مورد استفاده قرار گیرد ۵۵
۲جرایمی که با شرایط ویژه مشمول
اقدامات تأمینی و تربیتی می شوند۶۰
۳جرایمی که امکان اجرای اقدامات تأمینی
درباره آنها وجود ندارد۶۳
مبحث دوم شرایط اعطای اقدامات تأمینی وتربیتی۶۵
گفتار اول شرایط ماهوی اعطای اقدامات تأمینی و تربیتی۶۵
الفشرط وجود حالت خطرناک۶۵
بشرط سابقه ارتکاب جرم وخطرارتکاب جرم در آینده ۶۷
جبررسی جرایمی که در مورد آنها اقدامات تأمینی و تربیتی
اعمال می شود وشرایط اجرای اقدامات تأمینی و تربیتی ۶۸
دتناسب میان جرم و اقدامات تأمینی و تربیتی ۷۳
گفتاردوم شرایط قضایی اعطای اقدامات تأمینی و تربیتی ۷۵
الفاختیاری یااجباری بودن اقدامات تأمینی و تربیتی در
قانون مجازات اسلامی۱۳۷۰ و قانون مجازات اسلامی ۱۳۹۲۷۶
۱اختیاری بودن اقدامات تأمینی و تربیتی۷۶
۲اجباری بودن اقدامات تأمینی و تربیتی ۷۸
بدادگاه صالح به اعطای اقدامات تأمینی و تربیتی
در قانون مجازات اسلامی۱۳۷۰ و قانون مجازات  اسلامی ۱۳۹۲۸۱
جوجود مراکز مخصوص برای اجرای اقدامات تأمینی و تربیتی۸۶

فصل سوم آثار کیفری ،مدنی،فرهنگی واجتماعی اقدامات تأمینی وتربیتی در قانون مجازات اسلامی۱۳۷۰ و قانون مجازات اسلامی ۱۳۹۲
مبحث اول آثار کیفری اقدامات تأمینی و تربیتی۸۹
گفتار اول اقدامات تأمینی و تربیتی مربوط به مکان ۸۹
الفاقدامات تأمینی و تربیتی مکانی در قانون مجازات
اسلامی۱۳۷۰ و قانون مجازات اسلامی  ۱۳۹۲۸۹
۱تبعید ،ممنوعیت از اقامت یا اجبار به اقامت۹۰
۲اقدامات تأمینی مکانی مربوط به اطفال بزهکار در
قانون مجازات اسلامی ۱۳۹۲۹۵
۳منع خروج اتباع ایران واخراج بیگانگان ۹۵
گفتاردوم آثار کیفری اقدامات تأمینی و تربیتی (محروم کننده )
محرومیت از حقوق اجتماعی وممنوعیت شغلی۹۷
۱محرومیت از حقوق اجتماعی۹۷
الفمحرومیت از حقوق اجتماعی بعنوان مجازات اصلی در
قانون مجازات  اسلامی ۱۳۷۰ و قانون مجازات  اسلامی ۱۳۹۰۹۸
بمحرومیت ار حقوق اجتماعی بعنوان مجازات تکمیلی
وتبعی در قانون مجازات اسلامی ۱۳۷۰ وقانون مجازات اسلامی ۱۳۹۲۹۸
جمحرومیت از حقوق اجتماعی بعنوان مجازات تبعی
در قانون مجازات اسلامی ۱۳۷۰ و قانون مجازات اسلامی ۱۳۹۲ ۹۹
۲ممنوعیت ومحرومیت شغلی۱۰۳
الفممنوعیت شغلی عام در قانون مجازات اسلامی ۱۳۷۰و قانون مجازات اسلامی ۱۳۹۲۱۰۴
بممنوعیت شغلی خاص در قانون مجازات اسلامی ۱۳۷۰  و قانون مجازات اسلامی ۱۳۹۲ ۱۰۶

گفتارچهارم «آثارکیفری اقدامات تأمینی  نگهداری
اشیاء و بستن موسسات ۱۰۹
الفضبط اشیا خطرناک ۱۰۹
ببستن موسسات جرم زا ۱۱۴
گفتار پنجم آثار کیفری اقدامات تأمینی و تربیتی
مربوط به بازپروری (تربیتی و درمانی)۱۱۵
الفاقدامات تربیتی۱۱۶
باقدامات درمانی۱۲۲
۱اقدامات درمانی مجانین۱۲۲
۱جنون در زمان ارتکاب جرم وبعد از آن۱۲۳
۱۲جنون پس از ارتکاب جرم در جرایم حدی ۱۲۶
۲اقدامات درمانی معتادین ۱۲۷
۳حرفه آموزی واشتغال ۱۲۸
گفتار ششم اقدامات تأمینی و تربیتی کنترل کننده و نظارتی۱۳۰
گفتارهفتم آثارکیفری انتشارحکم۱۳۲
مبحث دوم آثار مدنی اقدامات تأمینی وتربیتی۱۳۵
گفتاراوّل محرومیت از حق ولایت ،قیمومت و نظارت۱۳۵
گقتاردوّم انتشارحکم۱۳۶
مبحث سوم آثار اجتماعی اقدامات تأمینی و تربیتی۱۳۶
گفتار اول پیشینه ومنافع کار عام المنفعه ۱۳۶
گفتار دوم کار عام المنفعه در قانون مجازات اسلامی ۱۳۹۲۱۳۸
گفتار سوم انجام کار عام المنفعه درسایر کشورها۱۴۲
مبحث چهارم آثار فرهنگی اقدامات تأمینی وتربیتی۱۴۳
گفتار اول آثار فرهنگی شرعی و دینی اقدامات تأمینی
وتربیتی ۱۴۴
گفتار دوم آثار فرهنگی دیگر۱۴۷
نتیجه گیری ۱۵۰
پیشنهادات ۱۵۲
منابع۱۵۴

فهرست  علائم واختصارات
قما   قانون مجازات اسلامی
قاقانون اساسی