مبانی نظری ارائه مدل ارزیابی عملکرد شعب بیمه با الگوی تلفیقی کارت امتیازی متوازن و مدل تاپسیس TOPSIS

دانلود مبانی نظری پایان نامه کارشناسی ارشد رشته بیمه

مبانی نظری ارائه مدل ارزیابی عملکرد شعب بیمه با الگوی تلفیقی کارت امتیازی متوازن و مدل تاپسیس TOPSIS

هدف از این پژوهش ارائه مدل ارزیابی عملکرد شعب بیمه با الگوی تلفیقی کارت امتیازی متوازن و مدل تاپسیس TOPSIS بصورت جامع و کامل و با منابع جدید می باشد.

*** یک فایل فوق العاده با کامل ترین سرفصل و با منابع جدید و بروز (لطفا فهرست پایین را مشاهده فرمایید )

فرآیند تحقیق:
تحقیق حاضر تحت عنوان رتبه بندی شعب بیمه کارآفرین بر اساس مدل ارزیابی متوازن (BSC) با استفاده از تکنیک TOPSIS می باشد. این پژوهش درصدد شناسایی و مقایسه عوامل مؤثر بر رتبه بندی شعب شرکت های بیمه می باشد. در مراحل اولیّه مطالعه و تحقیقات انجام گرفته پس از شناسائی شاخص های ارزیابی عملکرد در زمینه رتبه بندی شعب شرکت های بیمه، انواع مدل های ارزیابی عملکرد مورد بررسی قرار گرفت و در نهایت با جمع بندی مدل های مطرح در پیشینه تحقیق و به خصوص با الهام از ارزیابی عملکرد متوازن (BSC) مدل رتبه بندی شعب بیمه ای ارائه گردید. این مدل شامل چهار بعد اصلی مالی، مشتری، فرآیندهای داخلی و رشد و یادگیری می باشد، که شاخص ها در هر یک از ابعاد دسته بندی گردیدند. سپس در این مطالعه محقّق با استفاده از اسناد آماری و پرسشنامه میزان اهمیّت شاخص ها و ابعاد مدل را با استفاده از نظر خبرگان مورد سنجش قرار داده و در نهایت با استفاده از تکنیک TOPSIS به رتبه بندی شعب بیمه پرداخته شد. در نهایت با استفاده از آزمون های آماری مناسب به بررسی فرضیه های پژوهش پرداخته شد و نتایج ذیل حاصل گردید.

مدل ارزیابی عملکرد متوازن

یکی از مدل های بسیار مطرح و رایج در دو دهه اخیر در این زمینه، مدل ارزیابی عملکرد متوازن می باشد. در این مدل بر خلاف روش های سنتی که تنها بر روی شاخص های مالی شرکت ها تمرکز می کردند، سایر ابعاد عملکردی شرکت ها؛ همچون، مشتریان، فرآیندهای داخلی و رشد و یادگیری را نیز مد نظر قرار داده و به دیگر سخن به ارزیابی متوازنی از عملکرد شرکت ها می پردازد. استفاده از این مدل در صنعت بیمه می تواند رویکرد جامع و متوازنی را نسبت به ارزیابی شرکت ها، شعب و نمایندگی های مختلف، مطرح در این حوزه داشته باشد. از آنجا که عملکرد شعب مختلف یک شرکت بیمه ای برای هر شرکتی بسیار حائز اهمیّت است، استفاده از این مدل برای بررسی عملکرد شعب و شناسایی نقاط قوت و ضعف عملکرد شعب شرکت های بیمه بسیار حائز اهمیّت می باشد و با توجه به اینکه در حال حاضر عملکرد شرکت های بیمه در شعب و دفاتر خود به سبک سال های گذشته یکنواخت بوده و هیچگونه نوآوری و تحرکی در جهت ترغیب مردم به استفاده از خدمات بیمه ای موجود انجام نگرفته است و همچنان شرکت های بیمه به سان گذشته مشغول به فعالیت می باشند، ضرورت دارد تا با ارائه و ابداع یک نوع مدل یا روش، کار را به سمت پیشرفته تر هدایت نمود، به نحوی که بتوان در فاصله کوتاهی آثار و مزایای آنرا مشاهده نمود. ضمن آنکه با توجه به وجود مراکز علمی و دانشگاهی گسترده در سطح کشور به ویژه پژوهشکده بیمه مرکزی، صنعت بیمه سال های قبل می بایست به این مهم نائل می گردید. بدون شک رتبه بندی و مقایسه عملکرد شعب مختلف شرکت های بیمه موجب رقابت بیشتر بین شعب و در نتیجه افزایش کارآئی و اثربخشی نهایی شرکت خواهد شد.

جهت ارزیابی عملکرد شعب شرکت های بیمه پس از بررسی مدل های متنوع ارزیابی عملکرد، مدل ارزیابی عملکرد متوازن، به عنوان چارچوب تحقیق در نظر گرفته شد. در شروع کار تحقیق، شاخص های کلیدی عملکرد شناسایی و به تأیید نهایی از نظر مدیران، کارشناسان و خبرگان صنعت بیمه رسانده شدند و بعد از آن اطلاعات مربوط به هر یک از شاخص ها جمع آوری گردید. در ادامه با استفاده از نظرات خبرگان  و کارشناسان از طریق وزن دهی به شاخص ها، درجه اهمیّت و اولویت هر یک از آنها تعیین و مدل پیشنهادی و کاربردی در راستای وصول به شاخص های مناسب برای رتبه بندی شعب شرکت های بیمه  ارائه گردید.

تکنیک رتبه بندی  TOPSIS: 

تکنیک TOPSIS یا روش رتبه بندی از طریق سنجش با راه حل ایده آل، از شیوه های کلاسیک در زمینه تصمیم گیری با معیارهای چندگانه (کمّی و کیفی) است که در سال ۱۹۸۱ میلادی توسط هوانگ‎ و یون  ابداع گردید. این تکنیک، روش مناسبی برای اولویت بندی بر اساس نزدیکی به جواب ایده آل می باشد. در این روش m گزینه بوسیله n شاخص مورد ارزیابی قرار می‎گیرند و هر مسأله را می‎توان به عنوان یک سیستم هندسی شامل m نقطه در یک فضای n بعدی در نظر گرفت. اساس این روش بر این مفهوم بنا شده که گزینه انتخاب شده باید کمترین فاصله را از راه حل (جواب) ایده آل مثبت  ( بهترین حالت ممکن، ) و بیشترین فاصله را از راه حل ایده آل منفی  (بدترین حالت ممکن،  ) داشته باشد.

از جمله مزایای این روش این است که در شرایطی که بعضی از معیارهای تصمیم گیری از نوع هزینه و هدف کاهش هزینه باشد و بعضی از معیارهای از نوع سود و هدف افزایش سود باشد، این روش به آسانی جواب ایده آلی را که ترکیبی از بهترین مقادیر دستیابی به همه معیارها می باشد، پیدا می کند.در فرآیند تصمیم گیری TOPSIS کلاسیک، رتبه ها و وزن های هر معیار مقادیر قطعی هستند. واقیت زیربنایی این شیوه تصمیم گیری این است که مطلوبیت هر شاخص باید به طور یکنواخت افزایشی و یا کاهشی باشد که در آن صورت بهترین مقدار از یک معیار نشان دهنده ایده آل مثبت و بدترین مقدار نشان دهنده ایده آل منفی است. TOPSIS فواصل را به طور همزمان از بهترین و بدترین جواب با توجه به نزدیکی نسبی به جواب بهینه در نظر می گیرد و اطلاعات اصلی معیارها را با توجه به وزن آن ها مورد توجه قرار می دهد. جواب وابسته به وزنی است که به وسیله تصمیم گیرنده به معیارها داده می شود. این روش در ضمن یافتن جواب، سایر پیشنهادات را نیز به ترتیب اولویت مرتب می کند (آذر و رجب زاده، ۱۳۸۱، ص ۱۲۸-۱۲۶).

چکیده:
با توجه به تأثیر بسیار بالای صنعت بیمه بر رشد و توسعه اقتصادی کشورها، ارزیابی عملکرد در شرکت های بیمه ای از اهمیّت بسیار بالایی برخوردار می باشد و از آنجائیکه شرکت های بیمه از لحاظ ساختاری و نوع فعالیت بسیار گسترده می باشند لذا نیاز به کنترل و ارزیابی عملکرد در آنها مضاعف می گردد. از این رو ارزیابی عملکرد شعب شرکت های بیمه با بررسی کیفیت و چگونگی عملکرد و مقایسه آن ها گامی برای بهبود مستمر عملکرد شعب می باشد. امروزه مسأله اساسی جهت ارزیابی عملکرد شرکت های بیمه و یا مؤسساتی که دارای بخش های متعدد و شعب فراوان می باشند، این است که تاکنون روش ارزیابی عملکرد جامع، قابل اعتماد و انعطاف پذیر در این خصوص ارائه نگردیده است؛ لذا این پژوهش بر آن است که با الهام گرفتن از مدل کارت امتیازی متوازن مدلی را برای ارزیابی عملکرد شعب شرکت های بیمه طراحی کرده و سپس به رتبه بندی شعب شرکت های بیمه بپردازد. 

بدین منظور از طریق مطالعه اسنادی و مصاحبه با خبرگان، کارشناسان و مدیران صنعت بیمه، مؤثرترین شاخص های عملکردی شناسایی و به طور کلی در قالب یازده معیار و ۴۸ شاخص در چهار حوزه مالی، مشتری، فرآیندهای داخلی و رشد و یادگیری طبقه بندی گردیده است. سپس از طریق پرسشنامه و نظرسنجی از خبرگان و نیز استفاده از آزمون های آماری به کمک نرم افزار SPSS به آزمون فرضیات تحقیق پرداخته شد. نتایج حاکی از آن بود که مدل کارت امتیازی متوازن و هر یک از ابعاد چهارگانه مدل در ارزیابی شعب بیمه کارآفرین از اهمیّت معناداری برخوردار می باشد و با استفاده از آزمون فریدمن مشخص گردید که ابعاد مدل کارت امتیازی متوازن در صنعت بیمه از اهمیّت یکسانی برخوردار می باشند. در نهایت نیز با استفاده از تکنیک TOPSIS به رتبه بندی شعب بیمه کارآفرین در شهرستان های کاشان، همدان و اصفهان در سال های ۱۳۸۹ و ۱۳۹۰ پرداخته شد.

واژگان کلیدی:
رتبه بندی
تکنیک TOPSIS
ارزیابی عملکرد
کارت امتیازی متوازن
شعب شرکت های بیمه

مقدمه :

ارزیابی عملکرد شعب شرکت های بیمه با بررسی کیفیت و چگونگی عملکرد و مقاسیه آن ها گامی برای بهبود مستمر عملکرد این شعب می باشد، لذا تحقیق حاضر بر آن است که جهت ارزیابی عملکرد و رتبه بندی شعب شرکت های بیمه بر اساس عملکردشان به ارزیابی آنها بپردازد. بدین خاطر، جهت ارزیابی عملکرد شعب شرکت های بیمه پس از بررسی مدل های متنوع ارزیابی عملکرد، مدل ارزیابی عملکرد متوازن، به عنوان چارچوب تحقیق در نظر گرفته شد. در شروع کار تحقیق، شاخص های کلیدی عملکرد شناسایی و به تأیید نهایی از نظر مدیران، کارشناسان و خبرگان صنعت بیمه رسانده شدند و بعد از آن اطلاعات مربوط به هر یک از شاخص ها جمع آوری گردید.

 در ادامه با استفاده از نظرات خبرگان  و کارشناسان از طریق وزن دهی به شاخص ها، درجه اهمیّت و اولویت هر یک از آنها تعیین و مدل پیشنهادی و کاربردی در راستای وصول به شاخص های مناسب برای رتبه بندی شعب شرکت های بیمه  ارائه گردید. در پایان جهت رتبه بندی شعب شرکت های بیمه از تکنیک TOPSIS استفاده گردید. بنابراین فرآیند کلی تحقیق حاضر از ۳ مرحله مرور ادبیات، جمع آوری اطلاعات و تجزیه و تحلیل اطلاعات تشکیل شده است که شامل؛ تعریف مسأله، بررسی مدل های ارزیابی عملکرد و انتخاب مدل ارزیابی عملکرد متوازن، استخراج شاخص های عملکردی، تأیید نهایی شاخص ها و جمع آوری اطلاعات، تعیین درجه اهمیّت معیارها و شاخص های عملکردی (اولویت بندی شاخص ها)، طراحی مدل مناسب ارزیابی عملکرد، در نهایت رتبه بندی شعب شرکت های بیمه ای (اجرای مدل) می باشد. لازم به ذکر است که مدل پیشنهادی با الهام گرفتن از مدل ارزیابی عملکرد متوازن، ۴۸ شاخص در قالب ۱۱ معیار  به تفکیک هر جنبه ارائه شده است. 

فهرست مطالب

فصل دوم: ادبیات تحقیق
۲-۱- مروری بر صنعت بیمه۱۹
۲-۱-۱- مقدمه.۱۹
۲-۱-۲- تعریف بیمه۲۰
۲-۱-۲-۱-تعریف بیمه از لحاظ لغوی۲۰
۲-۱-۲-۲- تعریف بیمه از لحاظ قانون بیمه۲۱
۲-۱-۲-۳- تعریف بیمه از لحاظ فنی۲۱
۲-۱-۲-۴- تعریف بیمه از لحاظ مالی.۲۱
۲-۱-۲-۵- تعریف بیمه در فرهنگستان ایران۲۱
۲-۱-۳- تارخچه بیمه۲۲
۲-۱-۳-۱- تارخچه بیمه در جهان.۲۲
۲-۱-۳-۲- تاریخچه بیمه در ایران.۲۵
۲-۱-۳-۳- جایگاه بیمه بعد از انقلاب اسلامی.۲۷
۲-۱-۳-۴- بیمه در جهان امروز۲۸
۲-۱-۴- انواع بیمه.۲۹
۲-۱-۴-۱- بیمه های اجتماعی.۲۹
۲-۱-۴-۲-  بیمه های بازرگانی.۳۰
۲-۱-۴-۳- مقایسه بیمه های بازرگانی و اجتماعی.۳۱
۲-۱-۵- برخی از تعاریف و اصطلاحات بیمه ای۳۱
۲-۲- مروری بر ارزیابی عملکرد۳۳
۲-۲-۱- مقدمه۳۳
۲-۲-۲-تاریخچه ارزیابی عملکرد۳۴
۲-۲-۲-۱- تاریخچه ارزیابی عملکرد در جهان۳۴
۲-۲-۲-۲- تاریخچه ارزیابی عملکرد در ایران.۳۵
۲-۲-۳- تعریف اندازه گیری۳۶
۲-۲-۴- دلایل اندازه گیری۳۶
۲-۲-۵- تعریف و مفهوم عملکرد۳۶
۲-۲-۶- انواع ارزیابی۳۷
۲-۲-۶-۱-ارزیابی آینده نگر.۳۷
۲-۲-۶-۲-ارزیابی گذشته نگر.۳۷
۲-۲-۷- مراحل ارزیابی.۳۸
۲-۲-۸- تعریف و مفهوم ارزیابی عملکرد.۳۹
۲-۲-۹- کارکردهای ارزیابی عملکرد۴۰
۲-۲-۱۰- دلایل ارزیابی عملکرد۴۱
۲-۲-۱۱- اهداف ارزیابی عملکرد۴۲
۲-۲-۱۲- ضرورت و اهمیّت ارزیابی عملکرد۴۲
۲-۲-۱۳- ابعاد ارزیابی عملکرد.۴۳
۲-۲-۱۴- فرآیند ارزیابی عملکرد۴۵

۲-۲-۱۵- شاخص ها و استانداردهای ارزیابی عملکرد.۴۸
۲-۲-۱۵-۱-تعریف استاندارد۴۸
۲-۲-۱۵-۲- تعریف شاخص۴۸
۲-۲-۱۵-۳- انواع شاخص های عملکردی۴۹
۲-۲-۱۵-۴- خصوصیات شاخص های عملکرد ایده آل.۵۰
۲-۲-۱۵-۴-۱- شاخص های مطلوب عملکرد از نظر پیتر دراکر.۵۰
۲-۲-۱۵-۴-۲- خصوصیات شاخص های عملکرد از نظر گلوبرسون.۵۰
۲-۲-۱۵-۴-۳- اصول شاخص های عملکرد از نظر ماسکل۵۱
۲-۲-۱۵-۴-۴- شاخص های عملکرد در مدل سینک و تاتل۵۲
۲-۲-۱۵-۴-۵- شاخص های عملکرد در مدل نتایج و تعیین کننده ها۵۲
۲-۲-۱۵-۴-۶- شاخص های عملکرد در مدل هرم عملکرد.۵۳

۲-۲-۱۶- مدیریت عملکرد۵۴
۲-۲-۱۶-۱- تعریف مدیریت عملکرد.۵۴
۲-۲-۱۶-۲- مزیّت های مدیریت عملکرد.۵۵
۲-۲-۱۶-۳- پیش نیازهای مدیریت عملکرد۵۶
۲-۲-۱۶-۴- حرکت از ارزیابی عملکرد به مدیریت عملکرد۵۶
۲-۲-۱۶-۵- شرایط حرکت مؤثر از ارزیابی عملکرد به مدیریت عملکرد.۵۶
۲-۲-۱۶-۶- تفاوت مدیریت عملکرد با ارزیابی عملکرد.۵۷
۲-۲-۱۷- دیدگاه های سنتی و نوین درباره ارزیابی عملکرد۵۹
۲-۲-۱۷-۱- مقایسه معیارهای سنتی و نوین ارزیابی عملکرد.۶۰
۲-۲-۱۷-۲- اشکالات سیستم های سنتی ارزیابی۶۱
۲-۳- مدل های ارزیابی عملکرد۶۱
۲-۳-۱-الگوی مناسب برای ارزیابی عملکرد.۶۲
۲-۳-۲- ویژگی های یک سیستم  ارزیابی عملکرد مناسب۶۲
۲-۳-۳- انواع مدل های ارزیابی عملکرد.۶۴
۲-۳-۳-۱- مدل های ارزیابی عملکرد مالی۶۶
۲-۳-۳-۱-۱- تاریخچه سیستم‎های ارزیابی مالی.۶۶
۲-۳-۳-۱-۲- تجزیه و تحلیل صورت های مالی.۶۷
۲-۳-۳-۱-۳- انواع نسبت‎های مالی.۷۰
۲-۳-۳-۱-۳-۱- نسبت‎های نقدینگی۷۰
۲-۳-۳-۱-۳-۲- نسبت‎های فعالیت (کارآیی)۷۲
۲-۳-۳-۱-۳-۳- نسبت‎های ساختار سرمایه (توانایی پردراخت بدهی ها)۷۶
۲-۳-۳-۱-۳-۴- نسبت‎های سودآوری۷۸
۲-۳-۳-۱-۵- نسبت‎های مالی مربوط به سرمایه‎گذاری سهامداران (ارزش بازار)۸۱
۲-۳-۳-۱-۴- نقاط قوت و ضعف نسبت‎های مالی۸۴

۲-۳-۳-۲- مدل های ارزیابی بهره‎وری۸۵
۲-۳-۳-۲-۱- تاریخچه بهره‎وری.۸۵
۲-۳-۳-۲-۲- تعریف بهره‎وری۸۶
۲-۳-۳-۲-۳- انواع بهره‎وری۸۶
۲-۳-۳-۲-۴- سطوح بهره‎وری۸۸
۲-۳-۳-۲-۵- مراحل ایجاد معیارهای بهره‎وری۸۸
۲-۳-۳-۲-۶- مفهوم ارزش افزوده در بهره‎وری.۹۰
۲-۳-۳-۲-۷- شاخص‎های بهره‎وری ارزش افزوده۹۰
۲-۳-۳-۲-۸- روش سریع ارزیابی بهره‎وری.۹۳
۲-۳-۳-۲-۹- محدودیت‎های ارزیابی بهره‎وری شرکت‎ها۹۵
۲-۳-۳-۳- مدل های اثربخشی سازمانی۹۷
۲-۳-۳-۳-۱- رویکرد نیل به هدف.۹۷
۲-۳-۳-۳-۲- رویکرد سیستمی۹۷
۲-۳-۳-۳-۳- رویکرد عوامل استراتژیک.۹۸
۲-۳-۳-۳-۴- رویکرد ارزش‎های رقابتی۹۸
۲-۳-۳-۳-۵- محدودیت مدل‎های ارزیابی اثربخشی سازمانی.۹۸
۲-۳-۳-۴- مدل‎های ارزیابی تعالی سازمانی.۹۹
۲-۳-۳-۴-۱- مدل جایزه اروپایی کیفیت (EQA).99
۲-۳-۳-۴-۲- مدل جایزه ملی دمینگ.۱۰۲
۲-۳- ۳-۴-۳- مدل جایزه ملی کیفیت مالکوم بالدریج۱۰۴
۲-۳-۳-۴-۵- محدودیتهای مدل‎های ارزیابی تعالی سازمانی.۱۰۶

۲-۴- مدل ارزیابی عملکرد متوازن۱۰۷
۲-۴-۱- مقدمه۱۰۷
۲-۴-۲- ابعاد مدل ارزیابی عملکرد متوازن.۱۰۸
۲-۴-۳- انواع شاخص ها در مدل ارزیابی عملکرد متوازن.۱۱۰
۲-۴-۴- دلایل استفاده از مدل ارزیابی عملکرد متوازن۱۱۱
۲-۴-۵- کاربردهای ارزیابی عملکرد متوازن۱۱۳
۲-۴-۶- گام های پیاده سازی و توسعه مدل ارزیابی عملکرد متوازن۱۱۵
۲-۴-۷- سیر تکاملى مدل ارزیابی عملکرد متوازن۱۱۸
۲-۴-۸- مزایای مدل ارزیابی عملکرد متوازن۱۲۳
۲-۴-۹- محدودیت های مدل ارزیابی عملکرد متوازن۱۲۴

۲-۵- مروری بر رتبه بندی در صنعت بیمه.۱۲۴
۲-۵-۱- مقدمه.۱۲۵
۲-۵-۲- تعریف رتبه بندی۱۲۵
۲-۵-۳- منظور از رتبه بندی در صنعت بیمه.۱۲۵
۲-۵-۴- تفاوت مفهوم رتبه بندی با رده بندی.۱۲۶
۲-۵-۵- دلایل و ضرورت رتبه بندی در صنعت بیمه ایران۱۲۶
۲-۵-۶- اهداف رتبه بندی شرکت های بیمه۱۲۸
۲-۵-۷- مزایا و اثرات رتبه بندی شرکت های بیمه.۱۲۸
۲-۵-۸- چالش ها و محدودیت های رتبه بندی شرکت های بیمه در ایران۱۲۹
۲-۵-۹- مشکلات اجرایی رتبه بندی مؤسسات بیمه در ایران۱۳۳
۲-۵-۱۰- متدولوژی (روش شناسی) رتبه بندی شرکت های بیمه۱۳۳
۲-۵-۱۱- طبقات روش شناسی رتبه بندی.۱۳۴
۲-۵-۱۲- مهم ترین فاکتور های مؤثر در تعیین نوع متدولوژی رتبه بندی۱۳۵
۲-۶- مطالعات تجربی ارزیابی عملکرد بیمه۱۳۵
۲-۶-۱- جمع بندی ادبیات تحقیق.۱۴۹

۲-۷- مدل پیشنهادی تحقیق.۱۵۲
۲-۷-۱- مدل کلان (مفهومی)۱۵۲
۲-۷-۲- مدل خرد (عملیاتی)۱۵۳

منابع

فهرست جداول
جدول (۱-۱) مراحل کلی تحقیق.۵
جدول (۲-۱) مقایسه معیارهای سنتی و نوین ارزیابی عملکرد۶۰
جدول (۲-۲) معیارهای مدل اروپایی کیفیت .۱۰۱
جدول (۲-۳) معیارهای اساسی و زیر معیارهای مدل جایزه ملی مالکوم بالدریج .۱۰۵
جدول (۲-۴) جمع بندی و مقایسه شاخص های تحقیق.۱۵۰
جدول (۲-۵) مدل خرد تحقیق. ۱۵۳