مبانی نظری ساماندهی سکونتگاه های غیررسمی با مدل یکپارچه سازی اراضی

این نوشتار فصل دوم پایان نامه اسکان غیر رسمی می باشد. که عنوان آن ساماندهی سکونتگاه های غیررسمی با مدل یکپارچه سازی اراضی می باشد.

رشد شهرنشینی در کشورهای جهان سوم و در حال توسعه متناسب با ظرفیت های موجود آنها نبوده است و دستاوردهایی چون اسکان غیررسمی به پدیده قابل انتظار و دائمی در اینگونه کشورها مبدل شده است. رابطه سطح توسعه یافتگی با میزان اسکان غیررسمی نیز نشان داد که این شرایط در کشورهای کمتر توسعه یافته شدیدتر است. متأسفانه از دهه های گذشته در کشور ما نیز به دلایل متعدد در شهرهای بزرگ شاهد مناطق خوردرو بوده ایم.

این مناطق همراه با رشد شهر وسیع تر و یا در نقاط جدیدی از آن شکل گرفته اند و مشکلات ناشی از شهرسازی بی برنامه و توده وار بر سایر مشکلات سکونتی آنها سایه افکنده است. در این مناطق، محیط کالبدی فاقد خدمات شهری مورد نیاز جهت سکونت است و ساکنین از این بابت تأمین نمی شوند. دسترسی ها باریک و پرپیچ و خم و نشانی از فضاهای شهری در بافت های متراکم و به هم تنیده این مناطق نیست. این شرایط نه تنها برای مناطق دیگر شهر به عنوان یک معظل بزرگ شهری تلقی می شوند بلکه برای ساکنین آنها نیز شرایط بغرنجی را ایجاد کرده است که گاه رهایی از آن غیرممکن است.

فهرست مطالب
 

فصل دوم: مرور منابع/ ادبیات تحقیق/ پیشینه تحقیق    19
۲-۱: مفاهیم و واژگان تحقیق    19
۲-۱-۱: ساماندهی    19
۲-۱-۲: مسکن    19
۲-۱-۳: سکونتگاه غیررسمی    19
۲-۱-۴: اسکان غیر رسمی    20
۲-۱-۵: حاشیه نشینی    21
۲-۲: شهرنشینی و اسکان غیررسمی در کشورهای شمالی    24
۲-۳: حاشیه نشینی در جهان    27
۲-۴: شهرنشینی و اسکان غیررسمی در کشورهای جنوب    27
۲-۵: شهرنشینی و اسکان غیررسمی در ایران    31
۲-۵-۱: تاریخچه حاشیهنشینی در ایران    35
۲-۶: اصول نظری تبیین پدیدهی حاشیهنشینی    37
۲-۶-۱: سطح کلان    38
۲-۶-۲: سطح میانی    39
۲-۶-۳: سطح خرد    40
۲-۷: علل بروز حاشیهنشینی    43
۲-۷-۱: بحرانهای حاصل از حاشیهنشینی در کلان شهرها    43
۲-۸: اسکان غیررسمی در ایران    44
۲-۸-۱: انواع سکونتگاههای غیررسمی در ایران    44
۲-۸-۲: مهمترین و عمده ترین علل پیدایش و گسترش اسکان غیر رسمی در ایران    45
۲-۹: ویژگیهای سکونتگاههای غیررسمی    49
۲-۱۰: ساماندهی و ارتقاء بخشی سکونتگاههای غیررسمی    52
۲-۱۱: راهکارها و سیاستهای تکاملی ساماندهی اسکان غیر رسمی در ایران و جهان    58
۲-۱۱-۱: سیاست نادیدهانگاری یا بی تفاوتی    58
۲-۱۱-۲: تحول در نظام اقتصادی – اجتماعی و ساختار جامعه    59
۲-۱۱-۳: سیاست تخریب و پراکنش    60
۲-۱۱-۴: ساخت مسکن اجتماعی یا مسکن متعارف    61
۲-۱۱-۵: ارائه زمین و خدمات    61
۲-۱۱-۶: آزادسازی و تثبیت اقتصادی    62
۲-۱۱-۷: سیاست توانمندسازی    63
۲-۱۱-۸: ارتقای محیطی    65
۲-۱۲: راهحلهای متداول در ایران نسبت به موضوع اسکان غیر رسمی    65
۲-۱۳: مشکلات برنامهریزی سکونتگاههای غیررسمی در ایران    67
۲-۱۳-۱: مشکلات نظام تصمیمگیری    67
۲-۱۳-۲: عدم وجود دیدگاه فضایی در برخورد با این نواحی    67
۲-۱۴: مولفه های اجتماعی،اقتصادی،کالبدی ومدیریتی اسکان غیررسمی    68
۲-۱۵: عوامل تاثیر گذار در تشدید اسکان غیر رسمی    69
۲-۱۵-۱:طرحهای شهری    69
۲-۱۵-۲ قوانین زمین شهری    69
۲-۱۵-۳: شهرهای جدید    70
۲-۱۶: برنامه توانمندسازی و ساماندهی سکونتگاههای غیررسمی    71
۲-۱۷: نقش و اهداف ستاد ملی توانمندسازی و ساماندهی سکونتگاههای غیر رسمی    72
۲-۱۷-۱: عمدهترین دستاوردهای ملی    74
۲-۱۷-۲: مشکلات  فرارو    75
۲-۱۷-۳: امکانات و فرصتهای پیشرو    76
۲-۱۸: ضرورت ظرفیتسازی برای ارتقای توانمندی اجتماع محلی و ارتقاءبخشی سکونتگاههای غیررسمی    77
۲-۱۸-۱: مفهوم ظرفیتسازی    78
۲-۱۹: بررسی تاثیر سکونتگاههای غیر رسمی بر امنیت اجتماعی    82
۲-۲۰: پیامدهای سکونتگاههای غیررسمی بر اقتصاد شهر (تشدید نابرابریهای موجود)    83
۲-۲۱: اسکان غیررسمی و مدیریت شهری    83
۲-۲۲: راهکارهای ساماندهی فضای شهری    85
۲-۲۳: مهاجرت و اسکان غیررسمی    92
۲-۲۴: رابطه بین مهاجرت، بیکاری و اسکان غیررسمی    93
۲-۲۵: تجمیع زمین    95
۲-۲۶: فرآیند تجمیع زمین    97
۲-۲۷: تجمیع زمین در ایران    99
۲-۲۷-۱: تجمیع در مقیاس خرد (چند پلاک)    99
۲-۲۷-۲: تجمیع متوسط (تجمیع چند بخش از بلوک و یا دو بلوک)    100
۲-۲۷-۳: تجمیع کلان (در مقیاس بیش از دو سه بلوک)    100
۲-۲۸: تجمیع زمین و بافتهای فرسوده شهری    103
۲-۲۹: جمعبندی از روش تجمیع زمین    104
۲-۳۰: طرحهای تجمیع    106
۲-۳۱: پیشینه و سابقه کابرد روش سازماندهی مجدد زمین در کشور ژاپن    108
۲-۳۲: مهمترین مزایای کاربرد روش سازماندهی مجدد زمین    112
۲-۳۳: فواید طرح سازماندهی مجدد زمین برای هر دو گروه مالکان و دولت    115
۲-۳۴: انتقادهای بیان شده در مورد طرح سازماندهی مجدد زمین    117
۲-۳۵: مزایای روش یکپارچهسازی (سازماندهی مجدد زمین)    118
۲-۳۶: روش تنظیم مجدد زمین در قالب یک مشارکت دو طرفه بین دولت و مردم    121
۲-۳۷: معرفی یک پروژه تعدیل و تنظیم دوباره قطعات زمین    122
۲-۳۷-۱: اصول پروژه    129
۲-۳۷-۲: مشارکت شهروندان    133
۲-۳۷-۳: سازماندهی و مدیریت    134
۲-۳۷-۴: مزایای این پروژه    134
۲-۳۷-۵: شروط لازم جهت اجرای پروژه تنظیم دوباره قطعات زمین    136
۲-۳۷-۶: فرآیند انجام پروژه    139
۲-۳۸: نتیجه گیری    143

فهرست جداول
جدول ‏2 1: تحولات جمعیت شهری و روستایی ایران طی دو دهه گذشته    25
جدول ‏2 2 :بررسی علل پیدایش، سطح علتیابی ، نگرش و نحوه برخورد دیدگاهها با اسکان غیررسمی    41
جدول ‏2 3 : نگاهی گذرا به چارچوبهای نظری مرتبط با مسکن شهری    42
جدول ‏2 4 : بررسی تحولات عملکردی دولتها در رابطه با کمبود مسکن و اسکان غیررسمی    61
جدول ‏2 5  :بررسی وضعیت برنامه ریزی بخش مسکن در برنامههای عمرانی قبل از انقلاب    62
جدول ‏2 6 :  بررسی وضعیت برنامه ریزی بخش مسکن در برنامههای عمرانی بعد از انقلاب    63
جدول ‏2 7 : راهکارهای ایجاد بستر مناسب در جهت انگیزش مشارکت ساکنان مناطق اسکان غیررسمی    65
جدول ‏2 8 : مزایا و معایب روشهای مداخله در ایران    85
جدول ‏2 9 : ارزشیابی زمین و توزیع مجدد بر اساس ارزش مربوطه    94
جدول ‏2 10 : گزینه های مختلف برای دریافت زمین    94

فهرست اشکال
نمودار ‏2 1 : الگوی نظری جهت تبیین حاشیه نشینی و اسکان غیررسمی    31
نمودار ‏2 2 : موارد استفاده از روش تجمیع زمین در طرحهای شهرسازی    66
 

فهرست اشکال
تصویر ‏2 3 : فرآیند تجمیع زمین    68
تصویر ‏2 4 : نمونهای از طرحهای بازسازی بافتهای فرسوده ـ شهر مشهد.    70
تصویر ‏2 5 : تبدیل بافت قدیمی و ارگانیک به ساختار منظم و مبتنی بر خطوط راه آهن از طریق اجرای طرحهای بازتنظیم زمین در یکی از شهرهای ژاپن    74
تصویر ‏2 6 : مکانیزم تکنیک بازتنظیم زمین    75
تصویر ‏2 7 : تعدیل و تنظیم قطعات زمین با کاربرد طرح سازمان دهی مجدد زمین در ژاپن    78
تصویر ‏2 8 : ایده اصلی روش سازماندهی مجدد زمین، تغییر قطعه بندی زمین است    80
تصویر ‏2 9 : تعدیل و تنظیم قطعات زمین بعد از اجرای طرح سازماندهی مجدد زمین به ترتیب در طرح راما چهار و طرح مانانگ کازیلا در شهر بانکوک    81
تصویر ‏2 10 : اصلاح قطعات زمین و افزایش تسهیلات عمومی از نکات مثبت اجرای طرح سازماندهی مجدد زمین است    82
تصویر ‏2 11 : اجرای طرح سازماندهی مجدد زمین، در اکثر موارد با افزایش تراکم همراه خواهد بود.    82
تصویر ‏2 12 : قطعه بندی پلاکهای مسکونی قبل  و بعد از یکپارچه سازی اراضی    83
تصویر ‏2 13 : مکانیزم احیای زمین براساس سیاست تنظیم مجدد زمین    86
تصویر ‏2 14 : نمونه هایی از پروژه های تعدیل و تنظیم دوباره قطعات زمین در بانکوک    88
تصویر ‏2 15 : نمونه ای از پروژه های تعدیل و تنظیم دوباره قطعات زمین درتایوان    89
تصویر ‏2 16 : نمونه ای از پروژه های تعدیل و تنظیم دوباره قطعات زمین در بانکوک    90
تصویر ‏2 17 : معرفی اجزای پروژه تعدیل و تنظیم دوباره قطعات زمین    91