مبانی نظری و پیشینه تحقیق مسئولیت پذیری اجتماعی

مقدمه مبانی نظری و پیشینه تحقیق مسئولیت پذیری اجتماعی

تعاریف مختلف پیرامون مسئولیت پذیری اجتماعی 

مسئولیت اجتماعی به طور اعم، به مجموعه فعالیت هایی گفته می شود که صاحبان سرمایه و بنگاه های اقتصادی به صورت داوطلبانه، به عنوان یک عضو موثر و مفید در جامعه، انجام می دهند. عبارت مسئولیت اجتماعی شرکت از سال ۱۹۵۳ با کتاب ” مسئولیت اجتماعی صاحبان کسب و کار” نوشته باون مطرح شد. مفهوم مسئولیت اجتماعی شرکت در این کتاب عبارت است از”کارکرد یک موسسه انتفاعی به شیوه ای که مدام انتظارات عمومی جامعه از کسب و کار را در زمینه اخلاقی، قانونی و تجاری برآورده کند یا از آن فراتر رود(ژوده  ۲۰۰۶).

به عقیده فالت در حالت احساس مسئولیت، فرد خود را چنان وابسته به کل و محیط می پندارد که منافع خویش را در منافع و مصالح محیط و سازمان جستجو می کند.به نظر وی مسئولیت اجتماعی عبارت است از احساس مسئولیت نسبت به کل نه نسبت به جزء و قسمتی از کل(مشبکی ۷۷).مسئولیت اجتماعی از تعهدات مدیریت است که علاوه بر حفظ و گسترش منافع سازمان در برابر رفاه عمومی جامعه انجام می گیرد(الوانی ۷۷). با این وجود مسئولیت اجتماعی یک عمل فداکاری و ایثار صرف برای دیگران نیست، بلکه به خصوص در یک برنامه کاری بلند مدت، روشی برای سعادت مندی جامعه و شرکت ها است(فالت  ۲۰۰۷). 

علاوه بر این، فردریک  به صورت خلاصه معنی مسئولیت اجتماعی را به شکل سه ایده اصلی در نیمه سال ۱۹۵۰ بیان می کند:
۱- ایده ی مدیران شرکت به عنوان اعضاء هیات امنا دولتی
۲- ایده ی درخواست های متعادل کننده رقابتی در مورد منابع شرکت
۳- قبول نوعدوستی به عنوان نشانه حمایت شرکت از اهداف خوب(فردریک،۲۰۰۶).

گریفن و بارنی  مسئولیت اجتماعی راچنین تعریف می کنند ” مسئولیت اجتماعی، مجموعه وظایف و تعهداتی است که سازمان بایستی در جهت حفظ، مراقبت و کمک به جامعه ای که در آن فعالیت می کند، انجام دهد”. فرنچ و ساورد  در سال ۱۹۹۸ نیز در کتاب مدیریت تحول در سازمان در خصوص مسئولیت اجتماعی می نویسند؛ مسئولیت اجتماعی وظیفه ای است بر عهده موسسات خصوصی، به این معنا که تاثیر سوء بر زندگی اجتماعی که در آن کار می کنند، نگذارند.میزان این وظیفه عموما مشتمل بر وظایفی چون: آلوده نکردن، تبعیض قائل نشدن در استخدام، نپرداختن به فعالیتهای غیر اخلاقی و مطلع نمودن مصرف کننده از کیفیت محصولات.

همچنین وظیفه ای است مبتنی بر مشارکت مثبت در زندگی افراد جامعه. از طرف دیگر رونالد ای برت و گریفین نیز معتقدند:”اخلاق روی نحوه رفتار فرد در داخل سازمان  توجه دارد ولی مسئولیت اجتماعی، روی نحوه برخورد سازمان با کارکنان، سهامداران، سرمایه گذاران، ارباب رجوع، اعتبار دهندگان و به طور کلی با ذینفعان سروکار دارد(فلمینگ ،۲۰۰۲). لازم به ذکر است که بین اخلاق مدیریت، پاسخگویی اجتماعی و تعهد اجتماعی با مسئولیت اجتماعی تفاوت وجود دارد. در این خصوص اندرسن در کتاب خود چنین می نویسد : هر دو اصطلاح اخلاق مدیریت و مسئولیت اجتماعی در رابطه با رعایت ارزشها و هنجارها و اصول اخلاقی جامعه و تامین هدفهای سازمان از سوی مدیران هستند؛ با این تفاوت که مسئولیت اجتماعی در ارتباط با مسائل کلان سازمان و اخلاق در ارتباط با رفتار فردی مدیران و کارکنان است(جعفری،۱۳۸۱).

یک سازمان، زمانی به تعهد اجتماعی اش عمل می کند که به مسئولیتهای قانونی و اقتصادی خود عمل نماید و نه بیشتر. به عبارت دیگر، به حداقل مسئولیتی که قانون از وی خواسته است، عمل کند. چنانچه سازمانی، هدف اجتماعی را ترغیب کند، تنها به منظور رسیدن به هدفهای اقتصادی اش می باشد و نه چیز دیگر.مسئولیت اجتماعی با ورود خود، یک چارچوب حاکمیت اخلاقی را اضافه می کند که براساس آن سازمانها به فعالیتهایی اقدام می کنند که وضع جامعه را بهبود بخشد و  از انجام کارهایی که باعث بدتر شدن وضعیت جامعه می گردند، پرهیز می کنند و نهایتاً، پاسخگویی اجتماعی اشاره به توان و ظرفیت سازمان درجهت عمل و اقدام نسبت به خواسته ها و انتظارات جامعه دارد(طوسی،۱۳۸۱).

در نهایت مسئولیت اجتماعی در کتاب سبز به عنوان مفهومی تعریف شده است که طبق این مفهوم شرکتها به صورت داوطلبانه تصمیم می گیرند که جهت دستیابی به جامعه بهتر و محیط پاکیزه تر کمک کنند(کمسیون اروپا ،۲۰۰۱). متون علمی، تعاریف دیگری از مسئولیت اجتماعی را ارائه می سازند که هر یک به مساله مختلفی از جامعه می پردازند: مسائل اقتصادی، سیاسی، اجتماعی و اصول اخلاقی(بوان ،۱۹۵۳، کارول ،۱۹۷۹و فریدمن ،۱۹۷۰).

ماون و لیندگری  در سال ۲۰۱۰، تجزیه و تحلیل تعاریف مربوط به مسئولیت اجتماعی را به صورت عمیق تر انجام داده و پی به این مطلب برده اند که ماهیت تعهد مسئولیت اجتماعی می تواند از شکل عملکرد داوطلبانه به صورت تعهد اخلاقی برای شرکت تغییر یابد و تعاریف مختلف مسئولیت اجتماعی، انواع متفاوتی از گروگذاران را مورد توجه قرار می دهند(گروگذاران داخلی، گروگذاران خارجی یا کل جامعه).نویسندگان مشاهده می کنند که تعهد افزایش یافته ی مسئولیت اجتماعی بایستی پذیرش عملکرد های مسئولیت اجتماعی را با بی میلی در فرهنگ تعبیه شده، تغییر دهند، هنگامی که فعالیت های سازمانی مستقیما بر روی اصول مسئولیت اجتماعی تاثیر می گذارند. در حقیقت، روند مسئولیت اجتماعی بیش از یک توافق ساده با قوانین دولت، نوعی تعهد داوطلبانه است(منگوک و اوزان ،۲۰۰۵).

فهرست مطالب

۲-۱- مقدمه:    ۷
مسئولیت پذیری اجتماعی    ۹
۲-۲-۱ مقدمه    ۹
۲-۲-۲- تعاریف مختلف پیرامون مسئولیت پذیری اجتماعی    ۱۰
۲-۲-۳- نظریات مسئولیت اجتماعی    ۱۳
۲-۲-۴- تاریخچه مسئولیت پذیری اجتماعی    ۱۶
۲-۲-۴-۱- مسئولیت اجتماعی در سال های ۱۹۵۰ تا ۱۹۶۰    ۱۸
۲-۲-۴-۲- سال های ۱۹۷۰ تا ۱۹۸۰    ۲۲
۲-۲-۴-۳- ۱۹۹۰ به بعد    ۲۹
سیر تکامل CSR    ۳۵
۲-۲-۵- آثار مثبت رعایت مسئولیت اجتماعی بر عملکرد و موفقیت سازمان    ۳۵
افزایش مشروعیت سازمان و اقدامات آن    ۳۵
التزام اخلاقی در توجه به اهمیت ذی نفعان    ۳۶
افزایش درآمد، سود آوری و بهبود مزیت رقابتی    ۳۶
استفاده از مزایای چندگانگی    ۳۷
کاهش هزینه های ناشی از کنترل    ۳۸
بهبود روابط، افزایش جو تفاهم و کاهش تعارضات    ۳۸
افزایش تعهد و مسئولیت پذیری بیشتر کارکنان    ۳۹
۲-۲-۶- عوامل مهم مرتبط و وابسته به مسئولیت اجتماعی    ۴۰
۲-۲-۷- حوزه های مختلف مسئولیت پذیری اجتماعی    ۴۰
۲-۲-۸- شرکت های برتر در رعایت مسئولیت پذیری اجتماعی در سطح جهان    ۴۱
جدول ۲-۱) شرکت های برتر در رعایت مسئولیت پذیری اجتماعی در سطح دنیا بر گرفته از سایت اخلاقیات و کسب و کار    ۴۲
۲-۲-۹- مدل های مسئولیت پذیری اجتماعی    ۴۲
۲-۲-۹-۱- فلمینگ در سال ۲۰۰۲ مسئولیت اجتماعی را دارای ۴ بعد دانسته است که شامل:    ۴۳
۲-۲-۹-۲-    مدل ریچارد هیکس:    ۴۴
۲-۲-۹-۳-    مدل ۴ بخشی کارول    ۴۵
۲-۲-۹-۴-    مدل دنیسون    ۴۶
۲-۲-۹-۵- مدل ارزیابی مسئولیت پذیری با توجه به ارزش های اسلامی    ۴۶
۲-۲-۹-۶- مدل بارکر    ۴۷
۲-۲-۹-۷-    مدل پورتر و کرامر    ۴۷
۲-۲-۹-۸- مدل وود    ۴۷
۲-۲-۹-۹- مدل مارک اورلیخی    ۴۸
۲-۲-۹-۱۰- مدل هاپکینز    ۴۸
۲-۲-۹-۱۱-  مدل چامیلا پریرا    ۴۹
۲-۲-۹-۱۲-    مدل ۳C-SR    ۴۹
تاثیر فرهنگ سازمانی بر مسئولیت پذیری اجتماعی    ۵۰
۲-۴-۱- مقالات بررسی تاثیر فرهنگ سازمانی بر مسئولیت پذیری اجتماعی    ۵۰
۲-۴-۲- مدل تحقیق    ۵۲

منابع