پرورش مهارت های سرپرستی

رشد و رهبری در اسلام هنگامی كه صحبت از جامعه است و اجتماع انسانی ، به دلیل ماهیت موجوی انسان كه مخلوقی است جامعه زی ، مباحثی به میان می آید كه به چگونگی ادارة اجتماع انسانی مربوط می شود اسلام دینی است جاودانی و فراگیر و برای همة شئون زندگی مردم ، در مورد رهبری و مسئولیت هایش سرشار از ایات و احادیث است و سیره زندگی پیامبر (ص) و معصومین (ع) نیز خو

مقدمه

مدیران در تمامی سطوح سازمانی و در كلیة سازمانها وظیفة بنیادی طراحی و پویا نگهداشتن محیطی را بر عهده دارند كه در آن ، افراد با همكاری همدیگر ، بتوانند مأموریت ها و هدفهای معنی را به اجرا درآورند .

اجرای این مهم ، نیاز به توانایی ها ، مهارتها و دانشهایی دارد . هدف از تهیه این جزوه تلاش به منظور اشنایی هر چه بیشتر اینجانب با اصول سرپرستی می باشد لذا با راهنمایی استاد ارجمند جناب آقای افشار تلاش گردیده تا با مفهوم رشد و رهبری از دیدگاه اسلام آشنا شده و بر اهمیت جلب همكاری روانها و حركت درآوردن آنها به سوی هدفی مقدس و عالی تأكید گردد .

رشد و رهبری در اسلام

هنگامی كه صحبت از جامعه است و اجتماع انسانی ، به دلیل ماهیت موجوی انسان كه مخلوقی است جامعه زی ، مباحثی به میان می آید كه به چگونگی ادارة اجتماع انسانی مربوط می شود . اسلام دینی است جاودانی و فراگیر و برای همة شئون زندگی مردم ، در مورد رهبری و مسئولیت هایش سرشار از ایات و احادیث است و سیره زندگی پیامبر (ص) و معصومین (ع) نیز خود ،‌نمونه هایی (الگوهایی) در این زمینه خواهند بود . اسلام همة توجه خود را به رهبران معطوف ننموده ، بلكه فرد فرد مسلمانان را نیز مسئول می داند و با این نگرش وسیع و عمیق ، نه گرفتار اصالت فرد شده ونه اصالت اجتماع ، بلكه به هر دو وجه امعان نظر داشته است ولی مسئولیت رهبران را بیش از شهروندان می داند . روایتی از پیامبران (ص) نقل شده كه فرمودند : « دو گروه هستند كه هر گاه صالح باشند ، امت نیز صالح خواهد بود و اگر فاسد شوند ، امت فاسد خواهد شد و آن دو گروه علما و امیران جامعه اند . » از این روایط چنین استنباط می شود كه مسئولیت كسانی كه رهبری فكری مردم را به عهده دارند (علما و دانشمندان ) و نیز افرادی كه مسئولیت های نظام ، اعم از اجرایی و غیر آن را پذیرا شده اند ، بسیار سنگین و در چگونگی ادارة جامعه و حتی روش زندگی مردم تعیین كننده است .

شاید این سوال پیش بیاید كه در اسلام چرا ، هم «افراد» مسئول هستند و هم «گردانندگاه حكومت»؟ در پاسخ باید خلقت انسان را یاد آور شد كه گونه ای است كه «اختیار و اراده» از خصوصیات بارز او و یكی از شاخه های تعیین كنندة تفاوت این مخلوق برتر عالم خلقت و حیوانات خواهد بود . بنابراین خداوند آفریننده ، با افزایش چنین موجودی هرگز او را عبث نیافریده و او را رها نكرده تا از این خصلت خود ، یعن اختیار اراده ، هر طور كه مایل است استفاده كند . در مقابل از او مسئولیت خواسته است ، مسئولیت در قبال خود و مسئولیت در قبال جامعه كه در آن زندگی می كند و حتی جامعه جهانی . در اسلام هیچ كس حق ندارد حتی به خودش ضرر بزند . مسئولیت تا به این حد است و اینچنین ، اختیار او مهار و در مسیر بهبود ، رشد و تكامل جهت دار شده است . خداوند برای این صیرورت و این شدن و به سوی تعالی رفتن ، مجموعه دستورهایی را در كتابی جاودانی به نام قرآن بر مردم عرضه نموده و خود می فرماید : «ولیكن افرادی ربانی باشید به واسطه آنكه كتاب خدا را پیوسته آموزش می دهید و به واسطه آنكه پیوسته انس و رجوع دایمی به قرآن دارید . » (آیه 79 ، سوره آل عمران) خداوند با بیان این آیه به مسلمانان می فرماید كه به این كتاب باید همچون یك كتاب درسی نگاه كرد . باید از آن چیز یاد گرفت و آن را آموزش داد و از طریق انس دایمی با ان ، به انسانهایی ربانی – كمال یافته در روح و روان شخصیت – تبدیل شد .

اسلام با وجود همة تأكیدها برفرد و مسئولیت های او ، مدیران نظام اسلامی را نیز مسئول ایجاد جامعه ای می داند كه در آن زمینه های رشد شعور و آگاهی مردم فراهم باشد . در چنین فضایی مردم بصیرت و بهره گیری از خرد ، اختیار و اراده خویش ، در جهت بهبود و رفاه مادی و معنوی خود استفاده خواهند برد . در قرآن كریم چنین آمده :

1- خداوند آگاه و بصیر است . (آیه 1 ، سوره مجادله)

2- نظام طبیعت بر اساس آگاهی خلق شده و بر همین اساس نیز اداره می گردد (آیه 41،سوره نور)

3- قرآن و سایر كتابهای آسمانی بر اساس تنظیم شده اند كه بصیرت آور و آگاه كننده اند . (آیه 104 ، سوره انعام )

4- بصیرت و آگاهی ، از صفات بارز انسانی و جدا كنندة او از حیوان است .

تأمل در ایم واقعیات ، مسئولیت افراد را در جهت رشد و تكامل فردی و همچنین مسئولیتهای رهبری و مدیریت ، در ایجاد جامعه ای آگاه و بصیر مشخص می سازد .

با ذكر این مقدمه تلخیصی از گفتار استاد شهید مطهری با عنوان «رشد و رهبری در اسلام» ارائه گردد .

رشد و رهبری

استاد شهید مطهری

الف- رشد (قدرت میریت)