ارزیابی ارتباط بین فرسودگی شغلی و سلامت روانی کارمندان

در اساسنامه سازمان جهانی بهداشت، سلامت انسان به معنای رفاه کامل جسمی، روانی و اجتماعی است. بر این اساس، یکی از سه رکن مهم سلامت انسانها، سلامت روان می‌باشد که در تعامل با سلامت جسمی‌و اجتماعی باعث سلامت کلی می‌گردد.  

عوامل مهمی‌سلامت روان انسان را به مخاطره می‌اندازد، مواجه شدن او با وقایع ناخوشایندی که به طور روزمره با آنها سر و کار دارد؛ وقایعی نظیر مرگ نزدیکان، بیماری، حوادث و سوانح، مشکلات اقتصادی، بی عدالتی‌های اجتماعی، انجام خطاهای روزمره، مشکلات محیط کار، هر یک از این وقایع؛ انسان را تحت فشار روانی قرار می‌دهد.

بین فرسودگی شغلی و سلامت روانی رابطه منفی معنی داری وجود دارد. یعنی اینکه با افزایش فرسودگی شغلی کارکنان، میزان سلامت روانی آنها کاهش پیدا می‌کند. بنابراین هرچقدر کارکنان تحلیل رفتگی شغلی بالاتری داشته باشند، سلامت روانی آنها کاهش پیدا می‌کند. این یافته‌ها با نتایج حاصل از تحقیقات شعبانی بهار و زمانی کونانی(۱۳۹۱)، طاهری و همکاران (۱۳۹۲) و زارع و همکاران (۲۰۱۳) که نشان دادند بین مولفه‌های فرسودگی شغلی و سلامت عمومی‌رابطه معکوس معناداری وجود دارد، همسو می‌باشد. با توجه به اینکه عوارض مختلف هیجانی، جسمانی و روانی ایجاد می‌کند بنابراین چنین عاملی می‌تواند در سلامت افراد مؤثر باشد.

با توجه به مبانی نظری و تحقیقات انجام گرفته می‌توان نتیجه گرفت که مؤلفه فقدان موفقیت فردی می‌تواند به نحوی سلامت عمومی‌کارکنان را به خطر اندازد. در چنین شرایطی، فرد واقع بینی خود را از دست داده و با ایجاد تصویر منفی از خود، نگرش منفی نسبت به شغل و عدم تمایل برای برقراری ارتباط با همکاران و ارباب رجوع، سرانجام دچار کاهش عزت نفس و اعتماد به نفس می‌شود که این امر سبب به وجود آمدن مشکلات شخصیتی و به دنبال آن، اختلالات روانی و جسمی‌می‌شود. عدم توجه به این مؤلفه فرسودگی شغلی سبب کاهش کارآیی و سودمندی افراد در زندگی شغلی و فردی خواهد شد(شعبانی بهار و زمانی کونانی، ۱۳۹۱).

فهرست مطالب
فصل اول : کلیات پژوهش
۱-۱ ) مقدمه    1
۱-۲ ) بیان مسئله    1
۱-۳ ) ضرورت و اهمیت موضوع    3
۱-۴ ) اهداف تحقیق    5
۱-۴-۱ ) هدف اصلی    5
۱-۴-۲ ) اهداف فرعی    5
۱-۵ سوالات تحقیق    5
۱-۵-۱ ) سوال اصلی    5
۱-۵-۲ ) سوالات فرعی    5
۱-۶ ) فرضیات تحقیق    5
۱-۶-۱ ) فرضیه اصلی    5
۱-۶-۲ ) فرضیه‌های فرعی    6
۱-۷ ) روش تحقیق    6
۱-۷-۱ ) نوع روش تحقیق    6
۱-۷-۲ ) روش گردآوری اطلاعات    6
۱-۷-۳ ) ابزار گردآوری اطلاعات     6
۱-۷-۴ ) روش تجزیه و تحلیل اطلاعات    7
۱-۷-۵ ) حجم نمونه و روش نمونه گیری    7
۱-۷-۶ ) قلمرو مکانی و زمانی تحقیق    7
۱-۷-۷) جامعه آماری    7
۱-۸ )تعریف مفاهیم و اصطلاحات    8
۱-۸-۱ ) تعاریف نظری متغیرها    8
۱-۸-۲ ) تعاریف عملیاتی متغیرها    9

فصل دوم : مبانی نظری و پیشینه تحقیق
۲-۱ ) مقدمه    11
۲-۲ )  تاریخچه فرسودگی شغلی    12
۲-۳ ) تعاریف فرسودگی شغلی    13

۲-۴ ) مدل‌های فرسودگی شغلی    16

۲-۴-۱ ) مدل فرسودگی شغلی مسلچ و جکسون    19
۲-۵ ) عوامل موثر در ایجاد فرسودگی شغلی    20
۲-۵-۱ ) عوامل فردی  و بین فردی    23
۲-۵-۲ ) عوامل سازمانی    23
۲-۶ ) علائم فرسودگی شغلی    24
۲-۷ ) پیامدهای فرسودگی شغلی    25

۲-۸ ) سلامت روانی    29
۲-۹ ) تعریف سلامت روانی    29
۲-۹-۱ ) الگوهای عمده در تعریف سلامتی    29
۲-۹-۲ ) ابعاد سلامت    30
۲-۱۰ ) سلامت روانی در محیط کار    39
۲-۱۱ ) اهمیت سلامت روانی    39
۲-۱۲ ) وضعیت سلامت روانی در جهان و ایران    41
۲-۱۳ ) اصول سلامت روانی و ارتقاء آن    42

۲-۱۴ ) مشخصه‌های سلامت روانی    43

۲-۱۵ ) عوامل موثر در سلامت روانی    45

۲-۱۶ ) مدل‌های اندازه‌گیری سلامت روانی    46

۲-۱۶-۱ ) مدل دراگوتیز و همکاران (۱۹۷۳)    46
۲-۱۶-۲ ) مدل گلدبرگ و همکاران (۱۹۷۹)    46
۲-۱۶-۳ ) مدل راتر و همکاران (۱۹۷۰)    47
۲-۱۶-۴ ) مدل ریف و همکاران (۱۹۲۶)    47
۲-۱۷ ) نظریات مرتبط با سلامت روانی    49
۲-۱۷-۱ ) نظریه زیگموند فروید    49
۲-۱۷-۲ ) نظریه کورت لوین    50
۲-۱۷-۳ )  نظریه آدلر    50
۲-۱۷-۴ ) نظریه سالیون    50
۲-۱۷-۵ ) نظریه کارل راجرز    51
۲-۱۷-۶ ) نظریه آلبرت الیس    52
۲-۱۸ ) پیشینه  تحقیق    52
۲-۱۸-۱ ) تحقیقات انجام شده داخلی    52
۲-۱۸-۲ ) مطالعات انجام شده خارجی    58

۲-۱۹ ) رابطه بین فرسودگی شغلی و سلامت روانی    62

۲-۲۰ ) چارچوب نظری تحقیق    62

فصل سوم : روش تحقیق
۳-۱ ) مقدمه    65
۳-۲ ) روش تحقیق    65
۳-۳ ) متغیر‌های تحقیق    67
۳-۳-۱ ) متغییر مستقل    67
۳-۳-۲ ) متغیر وابسته    67
۳-۴ ) تعاریف عملیاتی متغیرها    67
۳-۵ ) جامعه و نمونه آماری    68
۳-۵-۱ ) قلمرو مکانی تحقیق    68
۳-۵-۲ ) قلمرو زمانی تحقیق    68
۳-۵-۳ ) جامعه آماری    68
۳-۵-۴ ) نمونه آماری    69
۳-۶ ) روش گردآوری داده‌ها    69
۳-۶-۱ ) روش کتابخانه ای    69
۳-۶-۲ ) روش میدانی    69
۳-۷ ) ابزار اندازه‌گیری    70
۳-۸ ) پایایی و روایی پرسشنامه    72
۳-۸-۱ ) روایی    72
۳-۸-۱-۱ ) روایی محتوا    73
۳-۸-۱ ) پایایی    73
۳-۹ ) تجزیه و تحلیل داده‌ها    75
۳-۹-۱ ) آمار توصیفی    75
۳-۹-۲ ) آمار استنباطی    75
۳-۹-۲-۱ ) آزمون ضریب همبستگی    75

فصل چهارم : تجزیه و تحلیل داده‌ها
۴-۱ ) مقدمه    78
۴-۲ ) تجزیه و تحلیل توصیفی داده‌ها    78
۴-۲-۱ ) توزیع فراوانی نمونه بر حسب استان    78
۴-۲-۲ ) توزیع فراوانی نمونه بر حسب جنسیت    79
۴-۲-۳ ) توزیع فراوانی نمونه بر حسب سن    79
۴-۲-۴ ) توزیع فراوانی نمونه بر حسب تحصیلات    82
۴-۲-۵ ) توزیع فراوانی نمونه بر حسب سابقه خدمت    83
۴-۲-۶ ) فراوانی تحلیل عاطفی، مسخ شخصیت و عدم موفقیت فردی آزمودنی‌ها به تفکیک در هر استان    85
۴-۳ ) تجزیه و تحلیل استنباطی داده‌ها    89
۴-۳-۱ ) تحلیل فرضیه‌های تحقیق    89
۴-۳-۱-۱ ) آزمون فرضیه اصلی    89
۴-۳-۱-۲ ) آزمون فرضیه فرعی اول    89
۴-۳-۱-۳ ) آزمون فرضیه فرعی دوم    90
۴-۳-۱-۴ ) آزمون فرضیه فرعی سوم    90

فصل پنجم : نتیجه گیری و پیشنهادات
۵-۱ ) مقدمه    93
۵-۲ ) نتایج حاصل از فرضیه اصلی تحقیق    93
۵-۳ ) نتایج حاصل از فرضیه فرعی اول تحقیق    93
۵-۴ ) نتایج حاصل از فرضیه فرعی دوم تحقیق    94
۵-۵ ) نتایج حاصل از فرضیه فرعی سوم تحقیق    94
۵-۶ ) بحث و تفسیر    94
۵-۷ ) پیشنهادات پژوهش    97
۵-۷-۱ ) پیشنهادهای مربوط به فرضیه اصلی    97
۵-۷-۲ ) پیشنهادهای مربوط به فرضیه  فرعی اول    98
۵-۷-۳ ) پیشنهادهای مربوط به فرضیه  فرعی دوم    98
۵-۷-۴ ) پیشنهادهای مربوط به فرضیه  فرعی سوم    98
۵-۸ ) پیشنهاداتی برای پژوهش‌های آتی    99
۵-۹ ) محدودیت‌های پژوهش    99

منابع و مآخذ
منابع فارسی    102
منابع انگلیسی    106

 پیوست
الف ) پرسشنامه‌ها    109
ب ) نتایج خروجی Spss    113

فهرست جدول‌ها
جدول ۲ـ۱ : خلاصه ای از پیشینه تحقیقات در مورد فرسودگی شغلی و سلامت روانی     61
جدول ۳ـ۱ : ضریب آلفای کرونباخ پرسشنامه فرسودگی شغلی     74
جدول ۳ـ۲ : ضریب آلفای کرونباخ پرسشنامه سلات روانی     74 
جدول ۴ـ۱ : فراوانی نمونه به تفکیک استان     78
جدول ۴ـ۲ : فراوانی نمونه به تفکیک جنسیت     79
جدول ۴ـ۳ : فراوانی جنسیت آزمودنی های به تفکیک  در دو استان     79
جدول ۴ـ۴ : فراوانی نمونه به تفکیک سن     80
جدول ۴ـ۵ : فراوانی سن آزمودنی های به تفکیک  در دو استان     80
جدول ۴ـ۶ : فراوانی نمونه به تفکیک تحصیلات     82
جدول ۴ـ۷ : فراوانی سطح تحصیلات آزمودنی های به تفکیک  در دو استان     82
جدول ۴ـ۸ : فراوانی نمونه به تفکیک سابقه خدمت     83
جدول ۴ـ۹ : فراوانی سابقه خدمت آزمودنی های به تفکیک  در دو استان     83
جدول ۴ـ۱۰ : فراوانی تحلیل عاطفی آزمودنی های به تفکیک  در دو استان     86
جدول ۴ـ۱۱ : فراوانی مسخ شخصیت آزمودنی های به تفکیک  در دو استان     86
جدول ۴ـ۱۲ : فراوانی عدم موفقیت فردی آزمودنی های به تفکیک  در دو استان     87
جدول ۴ـ۱۳ : میانگین متغیرهای تحقیق به تفکیک در دو استان     88
جدول ۴ـ۱۴ : نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن بین فرسودگی شغلی و سلامت روانی     89
جدول ۴ـ۱۵ : نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن بین خستگی عاطفی و سلامت روانی     90
جدول ۴ـ۱۶ : نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن بین مسخ شخصیت و سلامت روانی     90
جدول ۴ـ۱۷ : نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن بین عدم موفقیت فردی و سلامت روانی     91

فهرست نمودارها
نمودار ۴ـ۱ : درصد فراوانی پاسخ دهندگان به تفکیک استان     81
نمودار ۴ـ۲ : درصد فراوانی پاسخ دهندگان به تفکیک جنسیت     81
نمودار ۴ـ۳ : درصد فراوانی پاسخ دهندگان به تفکیک سن     84
نمودار ۴ـ۴ : درصد فراوانی پاسخ دهندگان به تفکیک سطح تحصیلات     84
نمودار ۴ـ۵ : درصد فراوانی پاسخ دهندگان به تفکیک سابقه خدمت     85
 

فهرست شکل‌ها
شکل ۲ـ۱: مدل مفهومی پژوهش (مدل مسلچ ـ گلدبرگ)     63