بزهکاری اطفال در حقوق کیفری ایران و ترکیه

هدف از نگارش این رساله بررسی بزهکاری اطفال در حقوق کیفری ایران و ترکیه و نیز علل و عوامل صورت گرفتن این جرم که آینده هر جامعه ای را به تاریکی سوق می دهد می باشد.نجات کودکان و نوجوانان از سقوط در ورطه جرم و جنایت تنها مبارزه با جرایم آنان کافی نیست بلکه جامعه باید با وضع قوانین و مقررات لازم کودکان و نوجوانان را تحت حمایت قانونی خود قرار دهد و در مواقع ضروری از حقوق آنها در برابر بزرگسالان دفاع کند.

در قوانین مربوط به اطفال بزهکار در ایران همیشه هدف قانونگذار بیشتر کیفر دادن و تنبیه اطفال و نوجوانان بزهکار بوده است. اما در کشور ترکیه با توجه به اکثر مطبوعات و رسانه ها این نتیجه حاصل می گردد که اگر علت این جرایم ریشه یابی نگردد به همین صورت ادامه پیدا خواهد کرد و حتی آینده ای تاریکتر در انتظار جامعه ترکیه می باشد.

در هر حال علل و عواملی که باعث سوق یافتن اطفال و نوجوانان به سوی بزهکاری می باشد قابل شناسایی است مهمتر از شناسایی این آسیب درمان و  پیشگیری است. در قوانین کشور ترکیه مهمترین هدف پیشگیری از ارتکاب جرم از سوی آنها است. درباره آیین دادرسی اطفال ترکیه شامل قانون جامع و کاملی در مورد اطفال و نوجوانان بزهکار است که باید کاملاً مورد توجه مسئولین قرار گیرد.

بزهکاری اطفال و نوجوانان، دغدغه‌ای است که همواره نظامهای کیفری و رفاهی‌ کشورها را با مشکل روبرو کرده است به عنوان واکنش به ناهنجاریهای اجتماعی‌ کودکان،برخوردها متنوع بوده است. در دوره‌ای از زمان، این برخورد به صورت‌ برخوردی خفیف و رفاه‌مدار بوده است. با مطالعاتی که صورت گرفت در کشور ایران قانونگذار با برخوردهای کیفری و سختگیرانه در مقابل این نوع جرم ایستادگی می نماید این در حالی است که در کشور ترکیه قانونگذار یکی از عوامل اصلی ارتکاب این جرم در جامعه ترکیه می باشد چرا که یکی از عوامل اصلی ریشه انداختن این جرم در این کشور آزادی استفاده مشروبات الکلی والدین می باشد.

در این رساله با مروری بر برخوردهای کیفری با کودکان بزهکار، در دو محدوده تحقیقی، مورد بررسی قرار خواهد گرفت.

فهرست مطالب
چکیده            ۱

فصل اول : کلیات تحقیق         ۲
۱-۱- مقدمه           ۳
۱-۲- بیان مسأله          ۴
۱-۳- سوالات تحقیق          ۶
۱-۴- فرضیات تحقیق          ۶
۱-۵- پیشینه¬ی تحقیق          ۶
۱-۶- اهداف پژوهش          ۸
۱-۷- روش تحقیق          ۸
۱-۸- ساماندهی تحقیق         ۸
۱-۹- بررسی موقعیت جغرافیایی، فرهنگی، اقتصادی و سیستم حقوقی ایران و ترکیه ۹
۱-۹-۱- اهمیت مطالعه تطبیقی         ۹
۱-۹-۲- آشنایی با موقعیت جغرافیایی – اقتصادی – فرهنگی – اجتماعی ترکیه و ایران  ۱۰
۱-۹-۳- آشنایی با سیستم حقوقی  جمهوری اسلامی ایران و ترکیه.     ۱۳
۱-۹-۳-۱- سیستم حقوقی ایران         ۱۳
۱-۹-۳-۲- سیستم حقوقی ترکیه          ۱۴
۱-۱۰- بزهکاری اطفال و نوجوانان در حقوق ایران و ترکیه     ۱۵
۱-۱۰-۱- بزه و بزهکار           ۱۵
۱-۱۰-۲- اقسام بزهکاری         ۱۶
۱-۱۰-۳- عوامل موثر بر وقوع بزه        ۱۷
۱-۱۰-۳-۱- محیط فرهنگی          ۱۷
۱-۱۰-۳-۲- محیط طبیعی          ۱۷
۱-۱۰-۳-۳- محیط اقتصادی          ۱۷
۱-۱۰-۴- تعریف طفل بزهکار          ۱۸
۱-۱۰-۵- تاریخچه ی واکنش اجتماعی در مقابل اطفال و نوجوانان بزهکار    ۱۹
۱-۱۰-۶- قوانین مربوط به بزهکاران صغیر در حیطه بین الملل      ۲۰
۱-۱۰-۷- آمار و ارقام مربوط به بزهکاری اطفال و نوجوانان     ۲۰
۱-۱۰-۸- کودکی و نوجوانی از دیدگاه جرم شناسی      ۲۱
۱-۱۰-۹- بزهکاری اطفال و نوجوانان        ۲۱
۱-۱۰-۹-۱- بزهکاری کودکان در ترکیه         ۲۲
۱-۱۰-۹-۲- طفل بزهکار در حقوق ایران        ۲۳
۱-۱۰-۹-۳- طفل بزهکار در حقوق ترکیه        ۲۴
۱-۱۱- تحلیل قواعد حاکم و اصول عمومی مربوط به بزهکاری در دو نظام   ۲۵
۱-۱۱-۱- سیاستهای کلی حاکم بر بزهکاری اطفال و نوجوانان در ایران     ۲۵
۱-۱۱-۲- سیاست ترکیه در قبال بزهکاری اطفال و نوجوانان      ۲۶
۱-۱۱-۳- اصول عمومی و تدابیر خاص حاکم بر اطفال و نوجوانان بزهکار در حقوق ایران و ترکیه ۲۷
۱-۱۱-۳-۱-اصل برائت          ۲۷
۱-۱۱-۳-۲-اصل عطف بماسبق نشدن قوانین کیفری       ۲۸
۱-۱۱-۳-۳-اصل قانونی بودن         ۲۹
۱-۱۱-۳-۴-اصل شخصی بودن         ۳۰
۱-۱۱-۳- ۵-اصل تساوی مجازاتها         ۳۰
۱-۱۱-۳-۶-تدابیر خاص          ۳۱
۱-۱۱-۳-۷- عدم برچسب زنی         ۳۱
۱-۱۱-۳-۸- جرم زدایی          ۳۲
۱-۱۱-۳-۹-کیفر زدایی          ۳۳
۱-۱۱-۳-۱۰-جرم انگاری         ۳۴
۱-۱۲- مسئولیت کیفری         ۳۵
۱-۱۲-۱- سن مسئولیت کیفری در حقوق ایران و ترکیه      ۳۵
۱-۱۲-۱-۱- سن مسئولیت کیفری اطفال در ایران       ۳۵
۱-۱۲-۲- مسئولیت کیفری و سن مسئولیت کیفری در حقوق ترکیه     ۳۵
۱-۱۲-۲-۱-کودکانی که ۱۶ سالگی شان را تمام و ۱۸ سالگی شان را به اتمام نرسانده اند    ۴۰
۱-۱۲-۲-۲-کودکان صغیر و لال که ۱۶ سالگی شان را به اتمام نرسانده¬اند     ۴۰
۱-۱۲-۲-۳- نقش سن در ارتکاب جرم و بزهکاری کودکان در ترکیه      ۴۱
۱-۱۲-۳- نقش سن در ارتکاب جرم و بزهکاری اطفال و نوجوانان در ایران     ۴۲

فصل دوم : تعاریف و مفاهیم         ۴۴
۲-۱- مهمترین جرایم اطفال و علل و عوامل در ایران     ۴۴
۲-۱-۱- ایراد ضرب و جرح و قتل         ۴۴
۲-۱-۲- جرائم بر ضد اموال         ۴۵
۲-۱-۳- سرقت کودکان و نوجوانان         ۴۵
۲-۱-۴- جرائم خرابکاری و ایجاد خسارات مالی        ۴۶
۲-۲- جرائم بر ضد نظم عمومی جامعه        ۴۶
۲-۲-۱- اعتیاد به مواد مخدر         ۴۶
۲-۲-۲- اعتیاد کودکان و نوجوانان         ۴۷
۲-۲-۳- گدائی و ولگردی          ۴۷
۲-۳- علل ارتکاب بزه اطفال و نوجوانان        ۴۸
۲-۳-۱- عوامل بزه زای خارجی          ۴۹
۲-۳-۲- مشکلات ناشی از زندگی خانوادگی       ۴۹
۲-۳-۲-۱- آلودگی های خانواده          ۵۰
۲-۳-۲-۲- ناسازگاری و نابسامانی های موجود در خانواده       ۵۱
۲-۳-۲-۳- قیود خانوادگی           ۵۲
۲-۳-۲-۴- فقدان والدین          ۵۳
۲-۳-۲-۵- تاثیر وسائل ارتباط جمعی          ۵۴
۲-۴- عوامل بازدارنده بزهکاری اطفال و نوجوانان       ۵۶
۲-۴-۱- فرق بین «مجرم» و «غیر مجرم»        ۵۶
۲-۴-۲- طرق پیشگیری از ارتکاب بزه اطفال و نوجوانان       ۵۶
۲-۵- مقررات مربوط به بعد از تولد طفل        ۵۷
۲-۵-۱- ایجاد محیطی آرام و سالم در خانواده         ۵۷
۲-۵-۱-۱- برقراری دوستی و تفاهم بین والدین        ۵۷
۲-۵-۱-۲- احتراز از رقابت در جلب محبت فرزندان       ۵۷
۲-۵-۱-۳- عدم ایجاد ناسازگاری در محیط خانواده        ۵۸
۲-۵-۱-۴- عدم پرخاشگری والدین نسبت به خود و یا نسبت به فرزندان      ۵۸
۲-۵-۱-۵- پرورش حس اعتماد به نفس         ۵۸
۲-۵-۱-۶- حفظ شخصیت فرزندان          ۵۹
۲-۵-۱-۷- مشورت با فرزندان          ۵۹
۲-۵-۱-۸- ابراز مهر و محبت به فرزندان         ۵۹
۲-۵-۱-۹- تامین محیط مسکن مناسب         ۶۰
۲-۵-۱-۱۰- جلوگیری از تحریک جنسی فرزندان        ۶۰
۲-۵-۱-۱۱- تامین نیازهای مادی و معنوی         ۶۰
۲-۵-۲- تامین آموزش و پرورش مناسب         ۶۱
۲-۵-۲-۱- نقش مدرسه در پیشگیری از بزهکاری        ۶۱
۲-۵-۲-۲- نقش معلم در پیشگری از بزهکاری         ۶۱
۲-۵-۳- مهمترین جرایم اطفال و عوامل آنها در ترکیه      ۶۲
۲-۵-۳-۱- قاچاق مواد مخدر          ۶۳
۲-۵-۳-۲- سرقت            ۶۴
۲-۵-۳-۳-جرایم جنسی اطفال         ۶۵
۲-۵-۳-۳-۱- روابط بین هم جنس از نوع ذکور         ۶۵
۲-۵-۳-۴- سقط جنین           ۶۶
۲-۵-۳-۵- جیب بری           ۶۶
۲-۵-۳-۶-جرایم همراه با خشونت         ۶۷
۲-۶- عوامل بزهکاری اطفال در ترکیه       ۶۸
۲-۶-۱- علل و عوامل اجتماعی مؤثر بر بزهکاری اطفال و نوجوانان در ترکیه   ۶۹
۲-۶-۱-۱- خانواده           ۶۹
۲-۶-۱-۱-۱- نقش والدین      ۷۱
۲-۶-۱-۱-۲- فرق گذاشتن میان فرزندان          ۷۱
۲-۶-۱-۱-۳- اعتیاد والدین           ۷۲
۲-۶-۱-۱-۴- رفتار والدین          ۷۲
۲-۶-۱-۱-۵- از هم گسیختگی و عدم انضباط خانواده        ۷۳
۲-۶-۱-۱-۶-تنبیه اطفال و نوجوانان      ۷۵
۲-۶-۱-۱-۷- وجود فرد بزهکار در خانواده         ۷۶
۲-۶-۲- تأثیر محیط زندگی در بزهکاری اطفال و نوجوانان در ترکیه    ۷۷
۲-۶-۲-۱- تأثیر شغل و میزان سواد خانواده        ۷۸
۲-۶-۲-۲- علل اقتصادی          ۷۹
۲-۶-۳- تأثیر وراثت در بزهکاری اطفال و نوجوانان       ۸۰
۲-۶-۳-۱- تأثیر منطقه مسکونی بر بزهکاری اطفال       ۸۱
۲-۶-۳-۲- تأثیر تنبیه در اطفال و نوجوانان        ۸۲
۲-۶-۳-۳- تأثیر مدرسه و محیط آموزشی در بزهکاری اطفال و نوجوانان      ۸۳

فصل سوم : تعیین سن مسئولیت کیفری       ۸۵
۳-۱- مقدمه           ۸۵
۳-۲- درجات مختلف مسئولیت        ۸۶
۳-۲-۱- دوران فقدان تمیز و عدم مسئولیت کیفری مطلق      ۸۶
۳-۲-۲- دوران تمیز و برخورداری از مسئولیت کیفری نسبی     ۸۷
۳-۲-۳- دوران بلوغ و سن کبر قانونی        ۸۷
۳-۳- سن شروع مسئولیت کیفری        ۸۷
۳-۴- مسئله تمیز اطفال و انتقادات وارده بر آن      ۸۸
۳-۵- اماره عدم مسئولیت کیفری اطفال       ۸۹
۳-۵-۱- مفهوم شرعی بلوغ         ۸۹
۳-۵-۲- مفهوم عملی بلوغ         ۸۹
۳-۶- مسئولیت جزائی اطفال         ۹۰
۳-۷- رژیم قانون مجازات عمومی سال ۱۳۰۴      ۹۰
۳-۷-۱- اطفال کمتر از ۱۲ سال         ۹۱
۳-۷-۲- اطفال بین ۱۲ تا ۱۵ سال         ۹۱
۳-۷-۳- اطفال بین ۱۵ تا ۱۸ سال         ۹۱
۳-۸- رژیم قانون دادگاه اطفال بزهکار       ۹۲
۳-۹- رژیم قانون مجازات اسلامی و مجازات طفل بزهکار     ۹۳
۳-۱۰- سن مسئولیت کیفری از دیدگاه حقوق اسلام      ۹۳
۳-۱۱- سن مسئولیت کیفری در قرآن       ۹۴
۳-۱۲- سن مسئولیت کیفری در سنت       ۹۵
۳-۱۲-۱- سن مسئولیت کیفری در روایات رسیده از پیامبر اکرم(ص)    ۹۵
۳-۱۲-۲- سن مسئولیت کیفری در احادیث امامان معصوم      ۹۶
۳-۱۲-۲-۱-روایات مربوط به بلوغ جنسی        ۹۶
۳-۱۲-۲-۲- روایات مربوط به بلوغ سنی        ۹۶
۳-۱۲-۲-۳- روایات صرفاً مبتنی بر سن        ۹۷
۳-۱۳- سن مسئولیت کیفری از نظر فقها       ۹۸
۳-۱۳-۱- نظریه مشهور فقهای امامیه        ۹۸
۳-۱۳-۲- استاد معرفت          ۹۸
۳-۱۳-۳- علامه حلی          ۹۸
۳-۱۴- نتیجه گیری          ۹۹

فصل چهارم :     تشکیلات قضایی ناظر بر اطفال بزهکار در حقوق ایران
۴-۱- تشکیلات قضایی ناظر بر اطفال بزهکار در حقوق ایران     ۱۰۰
۴-۱-۱- تحولات کیفری اطفال در ایران        ۱۰۲
۴-۱-۱-۱- ایران قبل از اسلام         ۱۰۲
۴-۱-۱-۲- دوران اسلام           ۱۰۳
۴-۱-۱-۳- وضعیت دادگاه اطفال قبل از انقلاب و چگونگی انتخاب قضات اطفال     ۱۰۳
۴-۱-۱-۴- انواع تصمیمات قاضی اطفال در قانون سابق        ۱۰۷
۴-۱-۱-۵- دادرسی کیفری کودکان و نوجوانان بر اساس قانون ۱۳۷۸      ۱۰۸
۴-۱-۱-۵-۱- دادگاه اطفال          ۱۰۸
۴-۱-۱-۶- دادرسی ویژه کودکان و نوجوانان         ۱۰۹
۴-۱-۱-۷- وظایف و اختیارات قاضی دادگاه اطفال       ۱۱۰
۴-۱-۱-۸- نقش دادستان در رسیدگی به بزهکاری اطفال و نوجوانان       ۱۱۰
۳-۱-۱-۹- نقش بازپرس در رسیدگی به بزهکاری اطفال و نوجوانان      ۱۱۱
۴-۱-۲- صلاحیت دادگاههای اطفال و نوجوانان و مقامات صلاحیت دار    ۱۱۲
۴-۱-۲-۱- صلاحیت شخصی           ۱۱۲
۴-۱-۲-۲- صلاحیت ذاتی           ۱۱۴
۴-۱-۲-۳- صلاحیت محلی           ۱۱۵
۴-۲- تشکیلات قضایی ناظر بر اطفال و نوجوانان بزهکار در حقوق ترکیه    ۱۱۶
۴-۲-۱- تاریخچه محاکم اطفال در ترکیه        ۱۱۶
۴-۲-۱-۱- خصوصیات محاکم اطفال در ترکیه        ۱۱۷
۴-۲-۱-۲- تأسیس دادگاهها           ۱۱۸
۴-۲-۱-۳- وظایف محاکم           ۱۱۸
۴-۲-۱-۴- حوزه قضایی دادگاهها          ۱۱۹
۴-۲-۱-۵- انتصاب قضات محاکم اطفال        ۱۱۹
۴-۲-۱-۶- دفتر ویژه دادستان در خصوص کودکان و وظایف آنها      ۱۱۹
۴-۲-۱-۷- واحد بازداشتگاه کودکان         ۱۲۰
۴-۲-۱-۸- اقدامات حمایتی و حفاظتی از اطفال و نوجوانان در دادگاههای ترکیه    ۱۲۱
۴-۲-۱-۹- اقدامات مشاوره و راهنمایی         ۱۲۰
۴-۲-۱-۱۰- اقدامات نظارتی و نگهداری         ۱۲۰
۴-۲-۱-۱۱- اتخاذ تدابیر پیشگیرانه و حمایتی از اطفال و ضمانت اجرای آن در دادگاههای ترکیه   ۱۲۱
۴-۲-۱-۱۲- نگاهی به دادرسی اطفال بزهکار در سیستم حقوقی ترکیه     ۱۲۲
۴-۲-۱-۱۲-۱- اصول دادگاههای اطفال در ترکیه        ۱۲۴
۴-۲-۱-۱۲-۲- نقش قاضی در دادگاه اطفال        ۱۲۶
۴-۳- نحوه ی رسیدگی به جرایم اطفال و نوجوانان در حقوق ایران و ترکیه  ۱۲۷
۴-۳-۱- نحوه ی رسیدگی به جرایم اطفال و نوجوانان در حقوق ایران     ۱۲۷
۴-۳-۱-۱-کشف جرم          ۱۲۷
۴-۳-۱-۲- تعقیب           ۱۲۸
۴-۳-۱-۳-تحقیق مقدماتی          ۱۳۰
۴-۳-۱-۴- تدابیر موقت تأمینی در ایران         ۱۳۳
۴-۳-۱-۵-التزام والدین با تعیین وجه التزام        ۱۳۳
۴-۳-۱-۶- قرار وثیقه          ۱۳۳
۴-۳-۱-۷- نگهداری موقت          ۱۳۳
۴-۳-۱-۷-۱-  فقدان ولی یا سرپرست          ۱۳۳
۴-۳-۱-۷-۲- عجز از تودیع وثیقه یا قبول التزام        ۱۳۴
۴-۳-۱-۸- نگهداری احتیاطی          ۱۳۴
۴-۳-۱-۹- دادرسی           ۱۳۵
۴-۳-۱-۱۰- ویژگی دادرسی اطفال         ۱۳۶
۴-۳-۱-۱۰-۱- غیر علنی بودن جریان دادرسی        ۱۳۶
۴-۳-۱-۱۰-۲- حق استفاده از وکیل          ۱۳۷
۳-۳-۲- نحوه رسیدگی به جرایم اطفال و نوجوانان در حقوق ترکیه     ۱۳۸
۳-۳-۲-۱- کشف جرم           ۱۳۸
۴-۳-۲-۲- بازجویی          ۱۳۹
۴-۳-۲-۳- تحقیقات اجتماعی         ۱۳۹
۴-۳-۲-۴- وظایف مسئولین اجتماعی         ۱۳۹
۴-۳-۲-۵- تحت نظر قرار گرفتن کودک        ۱۴۰
۴-۳-۲-۶- جرایمی که به صورت مشترک به وقوع می پیوندد      ۱۴۰
۴-۳-۲-۷- بدرقه کودک           ۱۴۰
۴-۳-۲-۸- تعلیق دعوی عمومی علیه کودک        ۱۴۰
۴-۳-۲-۹-کنترل قضایی          ۱۴۱
۴-۳-۲-۱۰- ممنوعیت بازداشت         ۱۴۱
۴-۳-۲-۱۱-تعقیب و محاکمه          ۱۴۱
۴-۳-۲-۱۲-گرفتن حکم فوری          ۱۴۱
۴-۳-۲-۱۳- تصمیمات لازم در خصوص مسکن و مراقبت       ۱۴۲
۴-۳-۲-۱۴-تدابیر پیشگیرانه ویژه برای کودک         ۱۴۲
۴-۳-۲-۱۵- بیماری روانی          ۱۴۲
۴-۳-۲-۱۶-کنترل و نظارت          ۱۴۲
۴-۳-۲-۱۷- وظایف مسئول و مددکار اجتماعی        ۱۴۳
۴-۴- مجازات اطفال و نوجوانان بزهکار در حقوق ایران و ترکیه     ۱۴۳
۴-۴-۱- مجازات اطفال و نوجوانان بزهکار در حقوق ایران      ۱۴۳
۴-۴-۱-۱- سپردن اطفال به سرپرست قانونی         ۱۴۵
۴-۴-۱-۲- اعزام طفل به کانون اصلاح و تربیت         ۱۴۵
۴-۴-۱-۳- جبران خسارت          ۱۴۵
۴-۴-۱-۴- اعمال مجازات           ۱۴۶
۴-۴-۲- مسئولیت کیفری اطفال در لایحه  قانون مجازات اسلامی جدید    ۱۴۶
۴-۴-۲-۱- حذف تعزیر افراد نابالغ         ۱۴۸
۴-۴-۲-۲- رشد کیفری          ۱۴۹
۴-۴-۲-۳- مسئولیت نقصان یافته         ۱۵۰
۴-۴-۲-۴- رویکرد زمان دارا شدن مسئولیت کیفری اشخاص       ۱۵۲
۴-۴-۲-۵- رویکرد قانونگذار در لایحه مجازات اسلامی جدید      ۱۵۲
۴-۴-۲-۶- جنبه های تنبیهی برای افراد نابالغ در لایحه قانون مجازات جدید      ۱۵۳
۴-۴-۲-۷- رویکرد قانون جدید در نوع برخورد با کودکان بزهکار       ۱۵۵
۴-۴-۳- مجازات اطفال بزهکار در سیستم حقوقی ترکیه      ۱۵۷
۴-۴-۳-۱- مجازاتهای تکمیلی          ۱۶۰
نتیجه گیری            ۱۶۱
منابع             ۱۶۲