حد نوسان قیمت در بورس

دانلود تحقیق رشته حسابداری

حد نوسان قیمت در بورس

 تعریف حدنوسان قیمت سهام

    حد نوسان قیمت سهام، حداکثر یا حداقل تغییر قیمت مجاز سهام در یک روز است به شکلی که انجام معامله در خارج از دامنه تعیین شده در هر روز غیرممکن باشد. به حدنوسان قیمت سهام، حدنوسانات۲ و  حد معاملات روزانه۳ هم گفته می شود.

۱-B80 Rule of NYSE Regulation, 1988 :Trading Halts Due to Extraordinary Market Volatility
قانون B80 مصوب بورس اوراق بهادار نیویورک، با موضوع توقف معاملات در مواقع نوسان فوق العاده بازار است.
۲- Fluctuation Limit
۳- Daily Trading Limit

همانگونه که بیان گردید، حدنوسان قیمت سهام از افزایش ویا کاهش قیمت سهام در خارج از دامنه تعیین شده در یک روز جلوگیری به عمل می آورد. به شکل منطقی، حد نوسان روزانه قیمت سهام دارای دو ویژگی است که باعث کنترل نوسان قیمت سهام می شود.

 این دو ویژگی عبارتند از:
۱-    ایجاد محدودیت (مانع) قانونی در تغییر قیمت سهام
۲-    ایجاد یک فرصت زمانی برای ارزیابی مجدد و منطقی سهام

    تاثیر این ویژگی ها در مواقعی که بازار دچار آشفتگی شده، کاملا” مشهود است. در شرایط آشفتگی بازار معمولا”سرمایه گذاران، تحت تاثیر جو روانی بازار قرار می گیرند و تصمیمات عجولانه و غیرعقلایی اتخاذ می نمایند. اتخاذ این تصمیمات عجولانه در میان سرمایه گذاران انفرادی بیشتر و احتمال زیان این  سرمایه گذاران در شرایط آشفتگی بازار، بسیار بالا است (اسکندری، ۱۳۸۳، ۱۸).به عقیده برخی محققان، یکی از آثاری که برای حدنوسان قیمت متصور است تسری نوسانات است. در زمینه تسری نوسانات پس از اعمال حدنوسان قیمت سهام، فاما دست به انجام تحقیق زد. نتایج تحقیق او نشان می دهد که اگر مداخله ای در فرآیند رسیدن به قیمت واقعی (کشف قیمت) ایجاد شود آنگاه میزان نوسانات افزایش می یابد. (فاما، ۱۹۸۹، ۲۵). 

    این استدلال توسط کورسک، کاهن و لوک(۱۹۹۱)۱ تایید شده است. به عنوان مثال کاهن بیان می کند که حد نوسان قیمت در کاهش میزان نوسانات در بحران مالی کوچک در ایلات متحده در سال ۱۹۸۹    بی تاثیر بوده است. لهمن (۱۹۸۹) هم استدلال می کند که عدم تعادل در عرضه و تقاضا در معاملات سبب می شود که سهام به حد قیمت خود برسند و رسیدن به حد قیمت موجب انتقال معاملات به روزهای آتی می شود. بنابراین حد قیمت، اگرچه در یک روز نوسان قیمت را محدود می نماید اما سبب گسترش نوسانات در طول زمان و تسری نوسانات به روزهای آتی می گردد. همچنین او در تحقیق خود استدلال کرد که چون حد قیمت در یک روز از نوسان سهام برای رسیدن به قیمت واقعی جلوگیری می کند بنابراین باعث ایجاد یک روند صعودی یا نزولی برای نزدیک شدن به قیمت واقعی می گردد و این امر می تواند در بلند مدت به افزایش نوسان قیمت سهام منجر شود (اسکندری، ۱۳۸۳، ۱۹). تحقیق انجام گرفته در ایران در سال ۱۳۸۳ توسط اسکندری نیز تسری نوسانات را پس از اعمال حدنوسان قیمت سهام در بورس اوراق بهادار ایران تایید می کند.  

    تسلر در سال ۱۹۸۱ در تحقیقات خود به این نتیجه رسید که حد نوسان قیمت در شرایط آشفته ۲، زمان بیشتری برای مشاوره و ارزیابی مجدد در اختیار سرمایه گذاران قرار می دهد و استدلال نمود که حدهای     غیررسمی۳ در بازار سهام نیز وجود دارد زیرا اختیار متوقف نمودن معاملات در شرایط ضروری واحتیاطی به ناظران بورس اوراق بهادار داده شده است.

۱- Kuhn, Kursek & Locke(1991)
۲- Market Turbulence
۳- Informal Limits

    بسیاری از محققان۱، رفتار آشفته۲ را در افزایش نوساناتی که به بحران ۱۹۸۷ منجر شده، موثر می دانند و به همین دلیل در بازارهای مالی استفاده از حدنوسان قیمت سهام را توصیه می نمایند. این محققان ادعا می کنند که حدنوسان قیمت سهام از سقوط بیش از اندازه قیمت ها۳ در بحران سال ۱۹۸۷ جلوگیری کرده، سبب آرام شدن معامله گران آشفته شده و در کاهش بحران موثر بوده است.لازم به ذکر است که علاوه بر بورس های آمریکا در استرالیا ،کانادا ،آلمان ، هنگ کنگ ، انگلستان نیز توقف نماد معاملاتی و کشورهای اتریش ،بلژیک ، فرانسه ،یونان ، ایتالیا ،هلند، اسپانیا، سوئیس، و ترکیه در اروپا و چین ، ژاپن، کره، مالزی ، تایوان ، و تایلند در آسیا محدودیت نوسان قیمت را     برگزیده اند.هر کدام از این بورس ها، توجیه منطقی خاص خود را برای استفاده از ابزارهای کنترلی اعلام  می کنند.

به عنوان مثال، بورس اوراق بهادار توکیو، دلیل اصلی اعمال حدنوسان قیمت خود را چنین بیان می کند: حدنوسان قیمت از نوسان ناگهانی قیمت سهام به صورت روزانه جلوگیری و یک وقفه زمانی ایجاد می نماید(اسکندری، ۱۳۸۳، ۲۰). کیم تغییرات اعمال شده بر روی حد نوسان قیمت سهام در بورس اوراق بهادار تایوان در فاصله بین سالهای ۱۹۷۵ لغایت ۱۹۹۶ که طی آن حدنوسان قیمت در شش مرحله تغییر کرد را بررسی نمود. او به این نتیجه رسید که با حدنوسان قیمت محدودکننده تر، نوسان بازار سهام کمتر نخواهد شد (کیم، ۲۰۰۱، ۱۵).

    جیمی یانگ و کیم۴ در تحقیق خود در بورس اوراق بهادار تایوان در سال ۲۰۰۷، سه اعمال محدودیت متفاوت با عناوین: نهایی، واحد و به صورت متوالی را تعریف نمودند. آنها دریافتند که نوسان قیمت مشخصا” در نتیجه اعمال محدودیت به صورت متوالی کاهش می یابد. آنها همچنین دریافتند که طی دوره طولانی تری از اعمال محدودیت به صورت متوالی، نوسان کاهش بیشتری خواهد یافت. نتایج یافته های آنها نشان می دهد که حد نوسان قیمت، عکس العمل بیش از اندازه را تنها وقتی که محدودیت به صورت متوالی اعمال می شود کاهش می دهد. گرچه اعمال محدودیت به صورت متوالی، نوسان را کاهش می دهد، اما قادر به تقلیل عدم تقارن اطلاعات نیست. یافته های آنها می تواند معانی مهمی داشته باشد. به دلیل آن که حدنوسان قیمت می تواند پس از اعمال محدودیت به صورت متوالی، نوسان را کاهش دهد

مقدمه
در بازارهای سرمایه به شکل نیمه قوی۱ (کارآیی با اشاره به نوع اطلاعات منتشر شده و تقارن یا عدم تقارن اطلاعاتی)، قیمت سهام، منعکس کننده تمامی اطلاعاتی است که منتشر شده و در اختیار عموم قرار دارد۲ (مانند صورتهای مالی شرکت ها، وضعیت رقبا، شرایط اقتصادی کشور و … ). در چنین بازارهایی قیمت سهام نسبت به اطلاعات جدید مرتبط۳ واکنش نشان می دهد و تغییرات، متناسب با اطلاعات دریافتی خواهد بود (فاما، ۱۹۸۹، ۲۵) ۴٫ اما در بعضی از بازارها، رویه هایی به منظور کنترل تغییرات قیمت سهام وضع شده است و توسط مسئولان بورس اوراق بهادار مورد استفاده قرار می گیرد که به آنها متوقف کننده های خودکار۵ (جلوگیری از انجام معاملات به صورت خودکار در شرایط ضروری) گفته می شود. این نوع کنترل قیمت سهام باعث می شود که قیمت سهام منعکس کننده اطلاعات منتشره نباشد و بازار غیرکارا گردد.

    با توجه به فرضیه کارایی بازار، هرگونه وقفه مصنوعی سبب جلوگیری از تطابق سریع قیمت سهام و ارزش ذاتی آن می گردد. لذا وجود متوقف کننده های خودکار می تواند مانع از تغییر قیمت سهام بر اساس اطلاعات جدید شود و کارایی بازار را با مشکل مواجه نماید.   در بازارهایی که از متوقف کننده های خودکار استفاده می شود، قیمت سهام تا اندازه ای از آخرین اطلاعات موجود در بازار تاثیر می پذیرد. اما سوال اصلی این است که میزان تاثیر پذیری قیمت سهام از اطلاعات جدید چقدر است و آیا همیشه قیمت سهام نسبت به اطلاعات جدید واکنش درست و منطقی از خود نشان می دهد؟

    به تجربه ثابت شده است که در بازارهای مالی، تغییر پذیری قیمت سهام همواره به بهترین شکل ممکن و در پاسخ به اطلاعات واقعی صورت نمی پذیرد، زیرا:
اولا”- در بعضی موارد، بازار واکنش درستی نسبت به اطلاعات جدید از خود نشان نمی دهد و دچار عکس العمل بیش از اندازه۶ می شود. به عبارت دیگر، نسبت به یک خبر مثبت، قیمت سهام با افزایش زیاد و نسبت به یک خبر منفی، قیمت سهام با کاهش زیادی مواجه می شود، بدون آن که تاثیر واقعی اخبار جدید بر سهام مذکور سنجیده شود.

ثانیا”- این احتمال وجود دارد که اخبار جدید منتشر شده در بازار نادرست باشند ویا اینکه با شایعات   گمراه کننده همراه شوند. بنابراین، همواره احتمال وجود واکنش نادرست و غیر منطقی به این گونه از اطلاعات وجود دارد.
البته این مسئله در بازار های مالی مختلف یکسان نیست و با توجه به قابلیت اعتماد به منابع خبری و سطح تحلیل مالی در هر بازار، متفاوت است. در صورتی که بر یک بازار، شرایط ذیل حاکم باشد آنگاه احتمال وجود نوسانات غیر منطقی در قیمت سهام و عکس العمل بیش از اندازه کاهش می یابد:

–    منابع خبری متنوع و قابل اعتماد وجود داشته باشد.
–    اطلاعات به صورت شفاف منتشر شود.
–    تعداد زیادی از تحلیلگران مالی، بازارسازان و متخصصان بازاربه پردازش اطلاعات بپردازند.

    اما از آنجا که در بازارهای نوظهور، همه عوامل فوق به صورت کامل وجود ندارند بنابراین، بورس اوراق بهادار با مسئولیت هایی که بر عهده گرفته است می تواند خلا موجود را با به کارگیری رویه های خاصی پر کند (اسکندری، ۱۳۸۳، ۱۳). 

فهرست مطالب

مقدمه    ۱
۲-۲- عملکرد بورس اوراق بهادار    ۲
۲-۳- متوقف کننده های خودکار    ۴
۲-۴- تعریف توقف معاملات    ۶
۲-۵- تعریف حدنوسان قیمت سهام    ۶
۲-۶- مقایسه توقف معاملات و حدنوسان فیمت سهام    ۱۱
۲-۷- حدنوسان قیمت و توقف معاملات، کدامیک برتری دارد؟    ۱۲
۲-۸- بررسی شیوه اعمال حد نوسان قیمت سهام در بورس اوراق بهادار ایران و چند کشور دیگر    ۱۶
۲-۸-۱- بورس اوراق بهادار ایران    ۱۶
۲-۸-۲- حجم مبنا    ۱۸
۲-۸-۳- بررسی شیوه به کارگیری حدنوسان قیمت در برخی از کشورها    ۲۲
۲-۸-۳-۱- بورس اوراق بهادار توکیو(TSE)1    ۲۲
۲-۸-۳-۲- بورس های اوراق بهادار چین    ۲۴
۲-۸-۳-۲-۱- معرفی بورس اوراق بهادار شانگهای (SSE)    ۲۴
۲-۸-۳-۲-۲- بورس اوراق بهادار شنزن (SZSE)    ۲۵
۲-۸-۳-۳- بورس اوراق بهادار تایوان (TWSE)    ۲۸
۲-۸-۳-۴- بورس اوراق بهادار کره (KSE)    ۳۰

فهرست منابع و ماخذ    ۳۳