عوامل موثر بر امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران در قفقاز جنوبی

منطقه قفقاز جنوبی به دلیل وجود عوامل گوناگون یک منطقه نفوذپذیر تلقی شده است. منابع غنی انرژی در جمهوری اسلامی آذربایجان، بحران کهنه قره‌باغ و جنگ روسیه و گرجستان و بی‌ثباتی ناشی از آن در اوراسیا، از عوامل عمده‌ای هستند که منجر به شکل‌گیری معادلات امنیتی و دسته‌بندی‌های گوناگون با شرکت کشورهای این منطقه و بازیگران و کشورهای فرامنطقه‌ای شده‌اند.

جمهوری اسلامی ایران به دلیل دارا بودن مرز مشترک با دو جمهوری آذربایجان و ارمنستان، کشوری محسوب می‌شود که امکان تسری بحران‌های این منطقه به آن وجود دارد.سیاستهای جمهوری اسلامی ایران در منطقه قفقاز جنوبی به طور کلی تابعی از سیاستهای فدراسیون روسیه در این منطقه می‌باشد.به دلیل وجود برخی از عوامل داخلی، منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای جمهوری اسلامی ایران در قبال تحولات و بحرانهای این منطقه از توان تأثیرگذاری بالایی برخوردار نیست.

روابط سنتی روسیه و ارمنستان، آمریکا و ترکیه با آذربایجان و آمریکا با گرجستان، به همراه حذف ایران از مسیرهای انتقال انرژی، جمهوری اسلامی ایران را به کشوری با توان تأثیرگذاری اندک در این منطقه تبدیل نموده است.در این نوشتار به عوامل متعددی که بر امنیت ملی کشورمان اثرگذار هستند، اشاره شده است.منطقه قفقاز جنوبی یک محیط امنیتی مستقیم برای جمهوری اسلامی ایران محسوب می شود و فعل و انفعالات در این منطقه، کم یا زیاد بر کشورهای پیرامون از جمله جمهوری اسلامی ایران اثرگذار خواهد بود. هر چند تغییر و تحول در گرجستان، منافع ملی جمهوری اسلامی را چندان درگیر خود نمی کند این اثرپذیری در مورد تحولات در جموری آذربایجان و جمهوری ارمنستان مهمتر و مستقیم تر به نظر می رسد.

رقابت قدرتهای منطقه ای و فرامنطقه ای، پتانسیل تهدید قومی در ایران و رژیم حقوقی دریای خزر از مهمترین تحولات اثرگذار بر امنیت ملی جمهوری اسلامی در این منطقه می باشند. با توجه به موضوع این پژوهش، تمرکز این تحقیق بر جمهوری آذربایجان می باشد. بدیهی است تلاشهای رژیم صهیونیستی در این منطقه پیش و بیش از هر چیز امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران را تهدید خواهد کرد. توان اطلاعاتی کم نظیر یا حتی بی نظیر این رژیم و پنهان کاری و وارونه جلوه دادن واقعیت، در طول تاریخ تأسیس اسرائیل همواره به عنوان دست راست سیاست خارجی این کشور قرار داشته است. آشکار است به هنگام تأکید بر نفوذ اسرائیل، با توجه به سعی در پنهان کاری و برخی حساسیتها در جمهوری آذربایجان، نمی توان به عوامل و ابزارهای مستقیم حضور این رژیم در آذربایجان اشاره کرد اما با توجه به سابقه اسرائیل و نیز اطلاعاتی که جمع‌آوری شده است، سعی نگارنده در نشان دادن ابعاد این حضور خواهد بود. مثالی که می توان به عنوان وجود حساسیت در روابط باکو – تل آویو  از آن یاد کرد این است که با وجود سفر رسمی پرز رئیس رژیم صهیونیستی، این رژیم هنوز و علی رغم اصرار فراوان به باکو، موفق به ایجاد سفارتخانه  در این جمهوری نگردیده است. 

فهرست مطالب
عوامل موثر بر امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران در قفقاز جنوبی    1
مقدمه    2
۲-۱- امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران    4
۲-۲- عوامل موثر بر امنیت ملی و جهتگیری سیاست خارجی ایران    4
۲-٢-۱- رقابت قدرتهای منطقهای و فرامنطقهای در قفقاز جنوبی و تأثیر آن بر امنیت ج.ا.ا    6
الف- ایالات متحده آمریکا    7
ب- روسیه    8
ج- ترکیه    10
د – اتحادیه اروپا    11
۲-٢-٢- تهدیدهای قومی    12
الف- راهبردهای مناسب برای انسجام اجتماعی    13
ب- امکان تهدید اقوام علیه امنیت ملی کشور    14
ج – راهکارهای مقابله با تهدیدهای قومی در قفقاز جنوبی    14
۲-٢-۳- رژیم حقوقی دریای خزر    15
۲-۳- چالشهای امنیتی در قفقاز جنوبی    16
الف- مناقشه‌های قومی و سرزمینی    16
ب- ساختارهای دولتی ناکارآمد و خشونتهای سیاسی و اجتماعی    16
ج- توسعه نیافتگی سیاسی و اجتماعی    17
د- رقابت قدرتهای منطقه ای و فرامنطقه ای    17
منابع و مآخذ    19