ماهیت و مقایسه اقدامات تامینی و تربیتی در قوانین مختلف مجازات اسلامی

اقدامات تأمینی ، تدابیری هستند مستقل از مجازات ها که در مواجهه بامجرمین دارای حالت خطرناک یااشیاءخطرناک اعمال می شوند . همه ی اقدامات تأمینی از لحاظ شدّت ، رنج آوری ، تحقیر آمیز بودن وصفت ترذیلی داشتن در یک سطح قرار ندارند . بااین توضیح که نمی توان گفت که اقدامات تأمینی و تربیتی و مجازات ها از لحاظ ویژگی مطلقاً با هم تفاوت دارند .زیرا در بعضی از انواع این اقدامات مانند تبعید، اقامت اجباری ، انتشار حکم محکومیت قطعی ،نگهداری مجانین در تیمارستان محرومیت از حقوق اجتماعی و…ممکن است از لحاظ ویژگی به مجازات نزدیک باشند. 

البتّه لازم به ذکر است که هدف از اجرای این اقدامات همیشه اصلاح مجرم ،جلوگیری از تکرار جرم وبازگشت فرد به اجتماع است . در قوانین جزایی ایران و به خصوص ق.م.ا ۱۳۹۲ ، اقدامات تأمینی و تربیتی در مواد قانونی بسیاری در قالب مجازات ها آورده شده است . مانند مادّه ی «۱۸» در قالب مجازات های تعزیری ،مادّه ی«۲۰» مجازات اشخاص حقوقی،مادّه ی«۲۳» و «۲۵» مجازات های تبعی و تکمیلی . این اقدامات ماهیتاً دارای حالت پیشگیری هستند وبیشتر به دنبال راهکارهایی به منظور نیل به این هدف می باشند. از طرف دیگر این اقدامات باید به نحوی اجرا شوند که  متناسب با ویژگی های شخص محکوم ، شیوه ارتکاب جرم ، استعدادها ومنش و.. باشند به نحوی که با توجّه به این مسائل بهترین نوع اقدام تأمینی و تربیتی برای آنها توسط قاضی انتخاب شود . 

بنابراین با توجّه به این ویژگی اقدامات تأمینی و تربیتی تفاوت بارزی با مجازات ها دارند زیرا در مجارات ها یک مجازات برای مجرمین زیادی اعمال می شود بدون توجه به این ویژگی ها(اصل تساوی). در اقدامات تأمینی و تربیتی عام مانند دستورات مندرج در تعلیق اجرای مجازات  و آزادی مشروط در قانون مجازات اسلامی ودر ق.م.ا ۱۳۹۲ درمورد تعلیق اجرای مجازات  ،آزادی مشروط، تعویق مراقبتی،مجازات های جایگزین حبس به رعایت این تناسب اشاره شده است .

 اقدامات تربیتی ، تدابیری هستند که جنبه آموزشی ، فرهنگی ، اصلاحی وارشادی دارند ومی توانند با قرار گرفتن در کنار اقدامات تأمینی اهداف والایی همچون باسازگاری و اصلاح مجرم را محقّق کنند. تدابیر تربیتی فقط در مورد مجرمین خطرناک اعمال نمی شوند بلکه بیشترین زمینه برای اعمال آن در جرایم اطفال و نوجوانان است . در ق.م.ا ۱۳۹۲ ،از مادّه ی «۸۸»تا «۹۵» به تشریح اقدامات تأمینی و تربیتی اطفال و نوجوانان پرداخته است . بدلیل اهمیّت زیاد در بازپروی این دسته از مجرمین و نداشتن بسیاری از ویژگی های بزرگسالان مانند نیّت مجرمانه  در انجام جرم ورشد این دسته از کودکان در محیط های اجتماعی و خانوادگی ناسالم ، پرورش وتربیت آنها واستفاده از اقدامات تربیتی  مناسب در مورد آنها ، امید به اصلاح آنها بسیار زیاد است . 

فهرست مطالب

مقدمه۱
بیان مسئله ۱
سوالهای تحقیق۱
فرضیه۱
پیشین۲
اهداف تحقیق ۲
ضرورت تحقیق ۳
سامانه تحقیق ۳

فصل اول مفاهیم اصطلاحی و لغوی وپیشینه ۴
مبحث اول مفاهیم ۴
گفتار اول مفاهیم لغوی۴
الف تأمین۴
بتربیت۵
گفتار دوم مفاهیم اصطلاحی۷
الفمفهوم اصطلاحی تربیت۷
ببررسی تعاریف اقدامات تأمینی و تربیتی ۱۰
جاهداف اقدامات تأمینی و تربیتی ۱۳
۱پیشگیری از جرم و اصلاح مجرم ۱۳
۲جانشین کردن مجازات با اقدامات تأمینی و تربیتی ۱۳
دویژگی ها وخصایص اقدامات تأمینی و تربیتی ۱۴
اول نداشتن رنگ اخلاقی۱۴
دومنامعیّن بودن مدت۱۴
سومقابلیت تجدیدنظر دائمی۱۵
پنجم تحقیر آمیز نبودن ۱۶
ششم رنج آور نبودن ۱۶
هفتم جبران ضرروزیان ناشی از جرم۱۷
راقسام اقدامات تأمینی و تربیتی ۱۷
مبحث دوم پیشینه اقدامات تأمینی و تربیتی ۱۸
گفتار اوّل بررسی اقدامات تأمینی و تربیتی
قبل از پیروزی انقلاب اسلامی ۱۸
گفتار دوّم اقدامات تأمینی و تربیتی
پس از پیروزی انقلاب اسلامی۲۲
گفتار سوّم پیشینه اقدامات تأمینی و تربیتی از دیدگاه اسلام ۲۶

فصل دوم ارکان و شرایط اقدامات تأمینی و تربیتی ۲۹
مبحث اول ارکان اقدامات تأمینی و تربیتی ۲۹
گفتار اول ارکان عام حقوقی اقدامات تأمینی و تربیتی
در قانون مجازات اسلامی ۱۳۹۲وقانون مجازات اسلامی۱۳۷۰۲۹
الفلزوم ارتکاب جرم ۲۹
بلزوم مسئولیت کیفری۳۴
۱صغار و مجانین ۳۵
۱۱ صغار۳۵
۲۱ مجانین ۴۱
۱۲۱ جنون در قانون مجازات اسلامی ۴۱
۲۲۱جنون ومسئولیت کیفری درقانون
مجازات اسلامی ۱۳۹۲۴۳
۲اشخاص حقوقی۴۶
۱۲ نظرات مختلف در مورد
مسئولیت کیفری اشخاص حقوقی۴۶
۲۲رویکرد قانون مجازات اسلامی ۱۳۷۰
در قبال مسئولیت کیفری اشخاص حقوقی۴۷
۳۲پذیرش مسئولیت کیفری  اشخاص حقوقی
درقانون مجازات اسلامی ۱۳۹۲۴۹
گفتار دوم ارکان خاص و قانونی اقدامات تأمینی و تربیتی ۵۱
الفقانونی بودن اقدامات تأمینی و تربیتی ۵۱
۱اصل قانونی بودن اقدامات تأمینی و تربیتی
در قانون مجازات اسلامی۱۳۷۰ و قانون مجازات اسلامی ۱۳۹۰۵۲
ب رکن مادّی اقدامات تأمینی و تربیتی ۵۵
۱جرایمی که در آنها می توان از ابتدا
اقدامات تأمینی و تربیتی مورد استفاده قرار گیرد ۵۵
۲جرایمی که با شرایط ویژه مشمول
اقدامات تأمینی و تربیتی می شوند۶۰
۳جرایمی که امکان اجرای اقدامات تأمینی
درباره آنها وجود ندارد۶۳
مبحث دوم شرایط اعطای اقدامات تأمینی وتربیتی۶۵
گفتار اول شرایط ماهوی اعطای اقدامات تأمینی و تربیتی۶۵
الفشرط وجود حالت خطرناک۶۵
بشرط سابقه ارتکاب جرم وخطرارتکاب جرم در آینده ۶۷
جبررسی جرایمی که در مورد آنها اقدامات تأمینی و تربیتی
اعمال می شود وشرایط اجرای اقدامات تأمینی و تربیتی ۶۸
دتناسب میان جرم و اقدامات تأمینی و تربیتی ۷۳
گفتاردوم شرایط قضایی اعطای اقدامات تأمینی و تربیتی ۷۵
الفاختیاری یااجباری بودن اقدامات تأمینی و تربیتی در
قانون مجازات اسلامی۱۳۷۰ و قانون مجازات اسلامی ۱۳۹۲۷۶
۱اختیاری بودن اقدامات تأمینی و تربیتی۷۶
۲اجباری بودن اقدامات تأمینی و تربیتی ۷۸
بدادگاه صالح به اعطای اقدامات تأمینی و تربیتی
در قانون مجازات اسلامی۱۳۷۰ و قانون مجازات  اسلامی ۱۳۹۲۸۱
جوجود مراکز مخصوص برای اجرای اقدامات تأمینی و تربیتی۸۶

فصل سوم آثار کیفری ،مدنی،فرهنگی واجتماعی اقدامات تأمینی وتربیتی در قانون مجازات اسلامی۱۳۷۰ و قانون مجازات اسلامی ۱۳۹۲
مبحث اول آثار کیفری اقدامات تأمینی و تربیتی۸۹
گفتار اول اقدامات تأمینی و تربیتی مربوط به مکان ۸۹
الفاقدامات تأمینی و تربیتی مکانی در قانون مجازات
اسلامی۱۳۷۰ و قانون مجازات اسلامی  ۱۳۹۲۸۹
۱تبعید ،ممنوعیت از اقامت یا اجبار به اقامت۹۰
۲اقدامات تأمینی مکانی مربوط به اطفال بزهکار در
قانون مجازات اسلامی ۱۳۹۲۹۵
۳منع خروج اتباع ایران واخراج بیگانگان ۹۵
گفتاردوم آثار کیفری اقدامات تأمینی و تربیتی (محروم کننده )
محرومیت از حقوق اجتماعی وممنوعیت شغلی۹۷
۱محرومیت از حقوق اجتماعی۹۷
الفمحرومیت از حقوق اجتماعی بعنوان مجازات اصلی در
قانون مجازات  اسلامی ۱۳۷۰ و قانون مجازات  اسلامی ۱۳۹۰۹۸
بمحرومیت ار حقوق اجتماعی بعنوان مجازات تکمیلی
وتبعی در قانون مجازات اسلامی ۱۳۷۰ وقانون مجازات اسلامی ۱۳۹۲۹۸
جمحرومیت از حقوق اجتماعی بعنوان مجازات تبعی
در قانون مجازات اسلامی ۱۳۷۰ و قانون مجازات اسلامی ۱۳۹۲ ۹۹
۲ممنوعیت ومحرومیت شغلی۱۰۳
الفممنوعیت شغلی عام در قانون مجازات اسلامی ۱۳۷۰و قانون مجازات اسلامی ۱۳۹۲۱۰۴
بممنوعیت شغلی خاص در قانون مجازات اسلامی ۱۳۷۰  و قانون مجازات اسلامی ۱۳۹۲ ۱۰۶

گفتارچهارم «آثارکیفری اقدامات تأمینی  نگهداری
اشیاء و بستن موسسات ۱۰۹
الفضبط اشیا خطرناک ۱۰۹
ببستن موسسات جرم زا ۱۱۴
گفتار پنجم آثار کیفری اقدامات تأمینی و تربیتی
مربوط به بازپروری (تربیتی و درمانی)۱۱۵
الفاقدامات تربیتی۱۱۶
باقدامات درمانی۱۲۲
۱اقدامات درمانی مجانین۱۲۲
۱جنون در زمان ارتکاب جرم وبعد از آن۱۲۳
۱۲جنون پس از ارتکاب جرم در جرایم حدی ۱۲۶
۲اقدامات درمانی معتادین ۱۲۷
۳حرفه آموزی واشتغال ۱۲۸
گفتار ششم اقدامات تأمینی و تربیتی کنترل کننده و نظارتی۱۳۰
گفتارهفتم آثارکیفری انتشارحکم۱۳۲
مبحث دوم آثار مدنی اقدامات تأمینی وتربیتی۱۳۵
گفتاراوّل محرومیت از حق ولایت ،قیمومت و نظارت۱۳۵
گقتاردوّم انتشارحکم۱۳۶
مبحث سوم آثار اجتماعی اقدامات تأمینی و تربیتی۱۳۶
گفتار اول پیشینه ومنافع کار عام المنفعه ۱۳۶
گفتار دوم کار عام المنفعه در قانون مجازات اسلامی ۱۳۹۲۱۳۸
گفتار سوم انجام کار عام المنفعه درسایر کشورها۱۴۲
مبحث چهارم آثار فرهنگی اقدامات تأمینی وتربیتی۱۴۳
گفتار اول آثار فرهنگی شرعی و دینی اقدامات تأمینی
وتربیتی ۱۴۴
گفتار دوم آثار فرهنگی دیگر۱۴۷
نتیجه گیری ۱۵۰
پیشنهادات ۱۵۲
منابع۱۵۴

فهرست  علائم واختصارات
قما   قانون مجازات اسلامی
قاقانون اساسی