نقش والدین در شکل گیری عزت نفس فرزندان

هدف از این تحقیق بررسی نقش والدین در شکل گیری عزت نفس فرزندان می باشد.

والدین را از نظر نقشی که به عنوان مربی اجرا می‌کنند، می‌توان به چهار گروه تقسیم کرد: الف) والدین مستبد ؛ ب) والدین بی‌تفاوت  ؛ ج) والدین آزاد  ؛ و د) والدین با اقتدار.

«والدین زورگو» پرتوقع هستند؛ نظارت بسیار شدیدی بر رفتار فرزندانشان اعمال می‌کنند و خواسته‌های خود را با زور، تهدید و تنبیه به اجرا در می‌آورند. بیش‌تر اوقات،  فرزندان به این نوع رفتارها پاسخ مثبت نمی‌دهند. فرزندان چنین والدینی خیلی زود غمگین می‌شوند، بدخلقی نشان می‌دهند، متجاوز بار می‌آیند و مشکل آفرین می‌شوند. بر عکس، «والدین بی‌تفاوت» برای فرزندانشان محدودیتی قائل نمی‌شوند. آن‌ها توجه و علاقه‌ای نسبت به فرزندان خود نشان نمی‌دهند و از آن‌ها پشتیبانی عاطفی نمی‌کنند. رفتار این گونه والدین موجب عدم رشد سالم شخصیت فرزند می‌شود. فرزندان چنین والدینی زیاده طلب، نافرمان و عنان گسیخته بار می‌آیند و در تعامل‌های اجتماعی و بازی با همسالان خود، به طور مؤثر و سالم مشارکت نمی‌کنند. «والدین آزاد» با محبت هستند و از نظر عاطفی حساسند. اما برای رفتار فرزندانشان مرزی قائل نیستند. آنها گرچه پذیرای رفتار فرزندانشان و مشوق آنها هستند، اما نقش مهمی در ساخت شخصیت آن‌ها ندارند. جای تعجب است که فرزندان این گونه والدین در بعضی موارد به فرزندان «والدین زورگو» شباهت دارند و بیش‌تر اوقات رفتارشان ناگهانی، بدون تفکر، ناپخته و خارج از کنترل است (مشیری تفرشی، ۱۳۷۸).

      اما، «والدین با اقتدار»، بهترین بستر را برای رشد فرزندان خود، به خصوص پرورش عزت نفس در آنها فراهم می‌آورند. این والدین ضمن این که به فرزندان خود علاقه نشان می‌دهند و نسبت به آنها احساس عاطفی دارند، برای رفتار آنان مرزهای معینی را تعیین می‌کنند؛ به طوری که فرزندان از پیش می‌توانند واکنش پدر و مادر را در مقابل هر یک از رفتارهای خود حدس بزنند (مشیری تفرشی، ۱۳۷۸). این نوع رفتار از جانب والدین موثرترین اثر مثبت را بر رشد اجتماعی فرزندان می‌گذارد. فرزندان چنین والدینی    به طور کلی کنجکاوترین و مستقل‌ترین افراد جامعه بار می‌آیند و عزت نفس بالایی پیدا می‌کنند. عملکرد سایر افراد خانواده به جز پدر و مادر، مانند برادر و خواهر کوچک‌تر یا بزرگتر نیز می‌تواند نقش مهمی در میزان عزت نفس کودکان داشته باشد. والدین آگاه در مورد رفتار خود نسبت به فرزندانشان به مطالعه می‌پردازند و به طور عملی از راهکارهای مثبت در تربیت فرزندان استفاده می‌کنند و بدین وسیله میزان عزت نفس آنها را بالا می‌برند (همان منبع). 

والدین، به این اصل اعتقاد دارند که افراد با عزت نفس بالا، در جهت ارتقاء گام  برمی دارند. ایجاد دیدگاه مثبت نسبت به رویدادهای زندگی در فرزندان،  به تقویت عزت نفس آنان کمک بزرگی می‌کند. یکی از رویدادهایی که باعث کاهش عزت نفس در فرد می‌شود، «شکست» است. پدر و مادر می‌توانند فرزند «شکست خورده» را در مورد آن واقعه به طور منطقی توجیه کنند و تعریف صحیحی از کلمه «شکست» به او ارائه دهند. به او بیاموزند، افرادی که در زندگی هدف دارند و تلاش می‌کنند به هدف خود برسند، ابتدا وسایل و راهکارهایی را برای خود انتخاب می‌کنند. استفاده از بعضی از این وسایل و راهکارها امکان دارد همیشه موفقیت‌آمیز نباشد. فردی که مثبت اندیش و هدفدار است، در اراده‌اش تزلزل روی نمی‌دهد و با اتکا به خود، هر شکست را یک فرصت طلایی می‌شمارد و با تجزیه و تحلیل علل عدم موفقیت، بهترین بهره‌برداری را از موقعیت پیش آمده می‌کند. به عبارت دیگر، افرادی که به نفس خود متکی هستند، به اصل «الخیر فی ماوقع» ایمان دارند و از نتایج یک رویداد بد، با جدیت و سعی تمام استفاده می‌کنند. با چنین طرز فکر و دیدگاهی است که فرزند تشویق می‌شود یأس و ناامیدی را ازخود دور سازد و به اقدامی جدید و استفاده از راه‌های دیگر دست زند.

انسانی که پویاست، طبیعی است که در مسیر آزمایش و خطا گاهی با شکست نیز روبرو شود و این مسأله نباید خارج از انتظار وی باشد. افرادی در زندگی شکست نمی‌خورند که هرگز دست به عمل هدفمند نمی‌زنند. به عبارت دیگر، ترس از شکست، بعضی انسان‌ها را منفعل بار می‌آورد. شکست، تجربه بسیار ارزشمندی است. برای این که در ذهن فرزندان این طرز فکر مثبت نسبت به رویدادها، بهتر و سریع‌تر شکل بگیرد، پدر و مادر می‌توانند به‌ آنان از طریق آشنا کردنشان با زندگی بزرگان کمک کنند. زندگی بزرگان و افرادی که به عنوان برترین‌ها در جوامع بشری مطرح شده‌اند، الگوی خوبی برای تقویت عزت نفس است (مشیری تفرشی، ۱۳۷۸).

فهرست مطالب

تعریف نظری عزت نفس

تعریف عملیاتی عزت نفس

نشانه‌های جسمی و رفتاری ضعف عزت نفس    7
ابعاد مختلف عزت نفس    9
انواع عزت نفس    10
شیوه های افزایش عزت نفس احساسی – عاطفی    11
شیوه های افزایش عزت نفس روحی – معنوی    12
عوامل مؤثر در ایجاد عزت نفس    12
عزت نفس از دیدگاه قرآن، احادیث و دانشمندان اسلامی    14
نقش والدین در شکل گیری عزت نفس    14
نقش عوامل دیگر در تقویت عزت نفس    17
نقش عملکرد تحصیلی در عزت نفس    18
یافته های پژوهشی داخل و خارج از کشور    19
الف- پژوهش های انجام شده در خارج از کشور    19
ب- پژوهش های انجام شده در داخل کشور    21
منابع    26