پروژه آماری بررسی دیدگاه مردم درباره شب یلدا و مراسم آن

پروژه آماری بررسی دیدگاه مردم درباره شب یلدا و مراسم آن در ۳۰ صفحه ورد قابل ویرایش با فرمت doc

مقدمه

دیر زمانی است که مردمان ایرانی و بسیاری از جوامع دیگر، در آغاز فصل زمستان مراسمی را برپا می‌دارند که در میان اقوام گوناگون، نام‌ها و انگیزه‌های متفاوتی دارد. در ایران و سرزمین‌های هم‌فرهنگ مجاور، از شب آغاز زمستان با نام «شب چله» یا «شب یلدا» نام می‌برند که همزمان با شب انقلاب زمستانی است. یلدا را میتوان جشن خانوادگى دانست و شاید یکى از دلایل ماندگارى اش همین است چرا که هنوز در ایران خانواده رکن اصلى جامعه است. در جامعه امروز با وجود اشاعه و دگرگونی‌های فنی و صنعتی، انجام تحقیقاتی در این زمینه لازم و ضروری به نظر می‌رسد. باید تلاش کنیم با انجام اینگونه پژوهش‌ها، این جشن و آیین، به عنوان گوشه‌ای از نمود‌های فرهنگی و قومی و تاریخی این مرز و بوم، به دست فراموشی سپرده نشود. طرح نظرسنجی حاضر، بررسی نگرش مردم شهر تهران درباره «شب یلدا» و مراسم آن است…

پیشگفتار

دیر زمانی است که مردمان ایرانی و بسیاری از جوامع دیگر، در آغاز فصل زمستان مراسمی را برپا می‌دارند که در میان اقوام گوناگون، نام‌ها و انگیزه‌های متفاوتی دارد. در ایران و سرزمین‌های هم‌فرهنگ مجاور، از شب آغاز زمستان با نام «شب چله» یا «شب یلدا» نام می‌برند که همزمان با شب انقلاب زمستانی است. به دلیل دقت گاه‌شماری ایرانی و انطباق کامل آن با تقویم طبیعی، همواره و در همه سال‌ها، انقلاب زمستانی برابر با شامگاه سی‌ام آذرماه و بامداد یکم دی‌ماه است.

درباره شب یلدا دیدگاه های مختلفی ابراز شده است که از این میان می توان به دو دیدگاه عمده اشاره کرد. از دیدگاه اول جشن شب چله، همچون بسیاری از آیین‌های ایرانی، ریشه در رویدادی کیهانی دارد. خورشید در حرکت سالانه خود، در آخر پاییز به پایین‌ترین نقطه افق جنوب شرقی می‌رسد که موجب کوتاه شدن طول روز و افزایش زمان تاریکی شب می‌شود. اما از آغاز زمستان یا انقلاب زمستانی، خورشید دگرباره بسوی شمال شرقی باز می‌گردد که نتیجه آن افزایش روشنایی روز و کاهش شب است. آغاز بازگردیدن خورشید بسوی شمال‌شرقی و افزایش طول روز، در اندیشه و باورهای مردم باستان به عنوان زمان زایش یا تولد دیگرباره خورشید دانسته می‌شد و آنرا گرامی و فرخنده می‌داشتند. 

در گذشته، آیین‌هایی در این هنگام برگزار می‌شده است که یکی از آنها جشنی شبانه و بیداری تا بامداد و تماشای طلوع خورشید تازه متولد شده، بوده است. جشنی که از لازمه‌های آن، حضور کهنسالان و بزرگان خانواده، به نماد کهنسالی خورشید در پایان پاییز بوده است و همچنین خوراکی‌های فراوان برای بیداری درازمدت که همچون انار و هندوانه و سنجد، به رنگ سرخ خورشید باشند.دیدگاه دیگری که درباره شب یلدا وجود دارد، نگاهی اسطوره‌ای است که بر اساس آن نور، روز و روشنایی خورشید، نشانه‌هایی از آفریدگار بود در حالی که شب، تاریکی و سرما نشانه‌هایی از اهریمن. مشاهده تغییرات مداوم شب و روز مردم را به این باور رسانده بود که شب و روز یا روشنایی و تاریکی در یک جنگ همیشگی به سر می‌برند. پیشینیان بر این باور بودند که در پایان این شب طولانی که اهریمنی و نامبارکش می‌دانستند، تاریکی شکست می‌خورد، روشنایی پیروز و خورشید زاده می شود و روزها رو به بلندی می‌نهد. بنابر‌این  پیروزى نیکى بر بدى و روشنایى بر تاریکى را گرامى مى‌داشتند.  در مقاله ها و پژوهش‌های فراوان که درباره یلدا شده، درلغت نامه دهخدا، چکیده ای از برهان قاطع، حواشی علامه قزوینی بر آثار الباقیه، شرح پورداود بر یشت ها، فرهنگ فارسی دکتر معین و یادداشت های مرحوم دهخدا به شوم و نامبارک بودن این شب اشاره شده است:

یلدا، اول زمستان و شب آخر پاییز است که درازترین شب های سال است. در آن شب، یا نزدیک بدان، آفتاب به برج جدی تحویل می‌کند و قدما آن را سخت شوم و نامبارک می‌انگاشتند.  در بیشتر نقاط ایران در این شب مراسمی انجام می شود. شاعران زلف یار و همچنین روز هجران را از حیث سیاهی و درازی بدان تشبیه کنند.”

جشن یلدا در ایران امروز نیز با گرد هم آمدن و شب‎نشینی اعضای خانواده و اقوام در کنار یکدیگر برگزار می‎شود. آیین شب یلدا یا شب چله، خوردن آجیل مخصوص، هندوانه، انار و شیرینی و میوه‌های گوناگون است که همه جنبه نمادی دارند و نشانه برکت، تندرستی، فراوانی و شادکامی هستند. در این شب، فال گرفتن از کتاب حافظ نیز مرسوم است.

پرسش های تحقیق:

ü     از دید مردم تهران دلیل جشن گرفتن شب یلدا در چیست؟

ü     از نظر مردم تهران از چه زمانی برگزاری مراسم شب یلدا رسم شده است؟

ü     چه تعداد از مردم شهر تهران شب یلدا مراسمی برگزار می‌کنند؟

ü     مردم شهر تهران در جشن شب یلدا چه مراسمی دارند؟

ü     از دید پاسخگویان اهمیت برگزاری مراسم شب یلدا در چیست؟

ü     از نظر پاسخگویان چه مشکلاتی برای برگزاری مراسم شب یلدا وجود دارد؟

ضرورت و اهمیت تحقیق:

یلدا، جشن مهرورزی و صلح و دوستی جهانی است که به صورت همگانی و غیر رسمی در خانواده های ایرانی و برخی دیگر از کشورها، از هر قشر و با هر دین و مذهب برگزار می‌شود. یلدا جشنی است که در آن مردمان به انتظار سپیده دم و دریافت گرمای مهر تابان می‌نشینند و این گرمای زندگی بخش را که از طبیعت گرفته‌اند به همدیگر هدیه می‌دهند. نزدیک بودن زمان برپایی کریسمس یا جشن میلاد عیسی مسیح (۲۵ دسامبر) و جشن یلدا (۲۱ دسامبر) و مشابهت سنت های این آیین های زیبا نشان از همدلی همه مردمان زمین با هر دین و آیین است.

اهداف تحقیق:

ایرانیان از قدیم به داشتن جشن های گوناگون و فراوان شهره بوده اند. شب یلدا بلند ترین شب سال و یکی از بزرگترین جشن ایرانیان است که هنوز زنده و پابرجاست . استمرار و ادامه برگزاری این جشن و جشن هایی مانند آن نشانه پیوند ناگسستنی ایرانیان امروز با فرهنگ نیاکانشان است.

هدف کلی این تحقیق دستیابی به مجموعه اطلاعات و پاسخ هایی است که نگرش مردم شهر تهران را درباره «شب یلدا» و مراسم آن بیان می کند و نشان می دهد چه تعداد از مردم این آیین باستانی را گرامی می‌دارند.

از اهداف فرعی این تحقیق می توان به موارد زیر اشاره کرد:

ü     میزان شناخت شهروندان تهرانی از پیشینه شب یلدا.

ü     دستیابی به نظرات شهروندان تهرانی در مورد علت برپا داشتن جشن شب یلدا.

ü     شناخت دیدگاه‌های مردم تهران در مورد اهمیت برگزاری مراسم شب یلدا

ü     اهمیت برگزاری مراسم شب یلدا از دیدگاه مردم تهران

ü     مشکلات برگزاری مراسم شب یلدا از نظر مردم تهران

جامعه آماری:

شهروندان مناطق ۲۲ گانه تهران که دارای خط تلفن هستند.

نمونه گیری، روش و ابزار تحقیق:

این پژوهش یک تحقیق توصیفی است که قصد دارد نگرش شهروندان تهرانی را درباره «شب یلدا» مورد سنجش و توصیف قرار دهد. برای این منظور از روش پیمایشی به عنوان یک روش پهنا نگر استفاده شده است و با استفاده از نمونه‌گیری تصادفی نظرات عامه مردم به صورت تلفنی (نظرسنجی تلفنی) گردآوری شده است.این گزارش حاصل جمع آوری پاسخ ۶۰۰  نفر از مردم تهران به پرسشنامه تهیه شده توسط واحد نظرسنجی تلفنی مرکز مطالعات و تحقیقات رسانه ای موسسه همشهری است که با استفاده از نمونه‌گیری تصادفی و بر اساس مراجعه به فهرست شماره تلفن‌ها (از ۲۲۰۰۰۰۰۰ الی ۸۸۹۹۹۹۹۹) انتخاب شدند.  حجم نمونه از طریق فرمول کوکران بدست آمده است: