گزارش کارآموزی مهندسی نفت فعالیت های پالایشگاه آبادان در شرکت طلایه صنعت فارس

گزارش کارآموزی مهندسی نفت فعالیت های پالایشگاه آبادان در شرکت طلایه صنعت فارس در ۱۱۱ صفحه ورد قابل ویرایش با فرمت doc

« مـقدمـه »

آیا در روزهای سرد زمستان ، خانۀ خود را با بخاری نفتی ، وسیلۀ گاز سوز و با شوفاژ گرم می کنید ؟
آیا لباس های که پوشیده اید از نایلون یا دیگر انواع مواد مصنوعی ساخته شده اند ؟
آیا برخی از لوازمی که در خانه از آن ها استفده می کنید ، پلاستیکی هستند ؟
آیا برای دم کردن چای و یا پختن تخم مرغ از اجاق گاز استفاده می کنید ؟
آیا برای رفتن به مدرسه سوار اتومبیلی می شوید که چرخ هایی از جنس لاستیک دارد و با سوخت بنزینی حرکت می کند ؟
امروزه بسیاری از اشیاء و لوازمی که در اطراف ما وجود دارند و حتی برخی از لوازم ضروری زندگی از طلای سیاه یا نفت ساخته شده اند . اگر نفت نبود ، بخش بزرگی از زندگی امروزی ما متوقف می شد !
در زبان لاتین نفت را پترولیوم ( petroleum ) یا روغن سنگ ( Rock oil ) گویند . پترا              (  petra ) لغت لاتین و معادل « rock » یعنی سنگ و صخره است و « oleum » نیز لغتی لاتین و معادل « Oil » به معنی روغن است .
در زبان اوستایی نپتا به معنی روغن معدنی است .
کلدائی ها و عرب ها این لغت را از فارسی گرفتند و نفت نامیدند .
وقتی جانداران تک سلولی در درون لایه های رسوبی مانند شیل ها ، ماسه سنگ ها و سنگ های دیگر به هیدروکربن ها تبدیل می شوند مخلوط پیچیده ای از مایع ، جامد و گاز به دست می آید .
این مخلوط را همه به نام نفت خام و گاز طبیعی می شناسند . ( شکل رو به رو نوعی از جانوران نفت ساز را پلانکتون نامیده می شوند نشان می دهد ) .
هیدروکربن ها ممکن است در ژرفای زمین و درون لایه های ضخیم و یا نازکی مانند ماسه سنگ و یا آهک که دارای شرایط مخزنی هستند تجمع یابند . شرایط تشکیل ماسه سنگ بدین صورت است که ذرات ماسه به وسیله آب رودخانه ها حمل و در دریا ته نشین می شوند . با گذشت زمان این لایه ها ضخیم تر و ضخیم تر شده و پس از مدتی طولانی ، بر اثر فشار لایه های رویی ، ذرات آنها به یکدیگر می چسبند و به صورت سنگ در می آیند . اصولاً سنگ هایی که فاقد منشأ آتش فشانی بوده ، در محیط های دریایی و یا خشکی در اثر عوامل مختلف به صورت آواری و شیمیایی ته نشین  می شوند را سنگ رسوبی می نامند .
سنگهای رسوبی عمدتاً در دریا و معمولاً در مناطق عمیق دریا و نزدیک به ساحل تشکیل می شوند . گاهی در مدت طولانی کم کم این لایه های عمیق از اعماق زمین بالا می آیند و از زیر آب خارج می شوند . دراین صورت سنگ های رسوبی که زمانی در دریا تشکیل می شده اند به صورت پستی و بلندی هایی در خشکی قرار می گیرند .
سنگهایی رسوبی، که نفت خام در میان لایه های آن قرار می گیرد . عمدتاً از ذرات ماسه و ماسه سنگ و سنگ های کربناتی تشکیل شده اند . ذرات سنگ ها چنان به یکدیگر چسبیده اند که تقریباً هیچ فضای خالی در میانشان وجود ندارد . اگر هم در میان ذرات سنگها فضای خالی وجود داشته باشد ، از آب پر می شود ، چون این سنگ ها معمولاً در زیر آب تشکیل می شوند . اگر سنگ های رسوبی در خشکی باشند ، معلوم می شود که از دریا فاصله زیادی یافته اند . این  سنگ ها معمولاً عمیق تر از لایه هایی قرار می گیرند که آب های زیر زمینی را در خود جمع می کنند . می دانیم که پایین تر از سطح زمین ، معمولاً آب وجود دارد . به همین دلیل است که برای به دست آوردن آب چاه می زنند . از آن جا که سنگ های رسوبی پایین تر از آب های زیر زمینی هستند و حتی در خشکی هم فضای خالی میان ذرات سنگ ها از آب پر می شود .
نفت هم فضای خالی میان ذرات سنگ های رسوبی را پر می کند ، چون نفت سبکتر از آب است ، روی آب قرار می گیرد . اگر آب بتواند در سوراخ های ریز سنگ ها نفوذ کند ، نفت کم کم بالا و بالاتر می آید و حتی ممکن است به سطح زمین برسد . در این صورت ، هیدروکربن هایی که بصورت گاز هستند ، بیرون رانده شده و در هوا پراکنده می شوند . هیدروکربن های مایع هم به صورت بخار در می آیند و به هوا می روند . آنچه باقی می ماند ، ماده جامد نرم ، چسبنده و سیاه رنگی است که به آن قیر می گوئیم  قیر بعد از بخار شدن هیدروکربن های مایع روی زمین ته نشین می شود . در گذشته ، این ته نشست در خاورمیانه و مخصوصاً در کرانه های خلیج فارس فراوان بوده است . در نزدیکی های بحر المیت که دریاچه ای در غرب کشور اردن است ، در گذشته ته نشست قیر به قدری زیاد بود که رومی ها به این دریاچه ، دریاچۀ آسفالتیت p: u  ( Asphaltites ) می گفتند . این نام از واژه لاتینی آسفالتوم ( Asphaltum ) به معنی قیر گرفته شده است . قیر ماده ای چسبنده است که در آب حل نمی شود و از نفوذ آب نیز جلوگیری می کند . در گذشته ، وسایل چوبی را با قیر اندود می کرده و در نتیجه آب در آن ها نفوذ نمی کرد . برای همین قیر در کشتی سازی استفاده می شد و اهمیت زیادی هم داشت . در زیر صفحه های چوبی کشتی را با قیر پر می کردند تا آب به درون کشتی نفوذ نکند . مصری ها در روزگاران باستان ، چرخ ارابه را با نفتی که به سطح زمین می تراوید ، روغن کاری می کردند . چینی ها نیز در روزگاران باستان برای به دست آوردن نمک ، چاه هایی می کندند که از بعضی از آنها نفت به دست می آمد . در گذشته بعضی از مردم ، قیر را مانند دارو به کار می بردند ، یعنی مادۀ رقیق شده آن را مانند مرهمی روی زخم و روی جاهای دردناک بدن بیمار می مالیدند . این کار تا اندازه ای مفید بود . کمترین فایده ای که داشت ، مگس ها و حشره های دیگر را از اطراف بیمار دور می کرد .
گاهی هم قیر را مانند داروی خوراکی می خوراندند ، زیرا اثر ملین داشت . در زمان های قدیم و پیش از انقلاب صنعتی ، مردم از نفت بیشتر برای روشنایی و گاهی در زمینه دارویی p:u استفاده می کردند . در آن زمان نفت از چشمه ها و چاه های کم عمق جمع آوری می شدو هیچ کس به سوراخ کردن و حفاری زمین فکر نمی کرد . در قرن ۱۹ و پس از انقلاب صنعتی ، برای توسعه به سوخت بیشتری نیاز بود . در سل ۱۸۵۹ میلادی یک شرکتی در پنسیلوانیا واقع در ایالت متحده آمریکا تصمیم گرفت که برای یافتن نفت و درست کردن یک چاه زمین را حفاری کند . نخست مشکلات زیادی وجود داشت ؛ ولی سرانجام در بیست و هفتم ماه آگوست سال ۱۸۵۹ میلادی مته حفاری آنها از میان سنگ ها گذشت و به یک مخزن عظیم نفت رسید . اولین چاه نفت                       فقط ۲۱ متر عمق داشت ، اما چاه های نفت کنونی ، معمولاً صدها متر عمق دارند .                   یکی از عمیق ترین چاه ها ، چاه کارون شماره یک در جنوب شرقی اندیمشک است که ۴۸۰۰ متر عمق دارد .
هرودوت مورخ یونانی ، چگونگی کندن چاه نفت را چنین شرح می دهد ؛ در p:5 اریکار ، نزدیک شوش ، چاهی وجود داشت که ایرانیان از آن قیر ، نمک و نفت استخراج می کردند .
شاردن جهانگرد فرانسوی که در دورۀ صفویه به ایران آمد ، در سفرنامۀ خود می نویسد ، در مازندران نفت سیاه و سفید یافت شده است . مردم از آن برای رفع سرما خوردگی و روشنایی استفاده می کنند .
افراد و شرکت های خارجی بسیاری برای گرفتن امتیاز حق اکتشاف و استخراج تلاش کردند ، اما هیچ یک به جزء امتیاز نامه دادرسی به نتیجه نرسید . در سال ۱۲۸۰ هـ . ش امتیاز استخراج منابع نفتی توسط مظفرالدین شاه قاجار نخستین مسئول مملکتی آن زمان به ویلیام دارسی ( William Darcy ) انگلیسی داده شد . او در تاریخ خوانده بود ، که مردم جنوب ایران در زمان فنیقی ها زورق های خود را با مادۀ سیاهی ، غیر قابل نفوذ می کردند ؛ همچنین شنیده بود که در زمان قدیم ، در جنوب ایران ، آتشکده های طبیعی وجود داشت . او متعهد شد که در مقابل بهره برداری از نفت جنوب ایران سالانه ۱۶ درصد از منابع حاصل را به عنوان حق الامتیاز به همراه سالی ۲۰ هزار لیره مالیات به دولت ایران بپردازد . در سال ۱۹۲۰ میلادی دارسی نخستین چاه نفت را به نام چیا سرخ در نزدیکی قصر شیرین حفر کرد ولی اثری از نفت نیافت . سه سال  بعد چاه شمارۀ یک مسجد سلیمان را حفاری نمود که به مخزن بزرگی از نفت رسید .

« تعاریف واژه های پالایش »
نفت سفید ( Kerosine ) :
نفت سفید یا نفت چراغ و یا « کروسین » یکی از فرآورده های اصلی پالایش نفت خام است که نقطۀ جوش بین ۱۵۰ تا ۳۰۰ سانتی گراد را دارد و از فرآورده های تقطیر به شمار میرود . نفت سفید معمولاً برای ایجاد روشنایی ، تولید گرما ، سوخت موتورهای توربینی و سوخت جت به کار می رود و از آن به عنوان حلال قیر و ساخت حشره کش نیز استفاده می شود .

نفت صاف شده ( Decant Oil ) :
پس از انجام فرآیند کراکینگ و جدا کردن فرآورده در برج تقطیر ، ته مانده برج حاوی مقداری کاتالیست است که اگر آن را به روش مکانیکی جدا کرده باشند ، به نفت باقی مانده نفت صاف شده یا نفت « دکانت شده  » می گویند . چگالی این نفت حدود ۰٫۹۵ تا ۱۰۱ است . نفت صاف شده خوراک بسیار مناسبی برای تولید کک مرغوب از نوع سوزنی است .

نفت دوغاب  ( Slurry Oil ) :
نفت دوغاب ، به دوغاب حاصل از فرآیند کراکینگ گفته می شود . این دوغاب مقداری زیاد کاتالیست دارد که معمولاً آن را به روش مکانیکی جدا می کنند .

گرانروی ( Viscosity )  :
گرانروی یا دیسکوزیته درونی یک مایع نسبت امان شدن است . در صنایع نفت داشتن گرانروی فرآورده های نفتی به خصوص روغن ها و نفت کوره از اهمیت ویژه ای برخوردار بوده و نشان دهندۀ کیفیت آنهاست . در سیستم متریک واحد گرانروی « Poise » و « Sunti Poise ) می باشد . در صنایع نفت استانداردهای دیگری نظیر « سینماتیک » , « سیبولت » , « ردوود » وجود دارد که در حال حاضر از گرانروی سینماتیکی بیشتر استفاده می شود .

گاز همراه ( Associuted Gas ) :
گاز همراه یا به صورت محلول در نفت خام ( Solution Gas ) است که در مراحل بهره برداری از نفت خام جدا می شود و یا بصورت جداگانه از نفت خام اشبع شده حاصل می شود . مقدار تولید گاز همراه متناسب با تولید نفت است .

گریس ها ( Greases ) :
گریسها در حقیقت روغن های روان کننده ای هستند که با افزودن مواد ژله ای مانند صابون ها و پرکننده های معدنی به صورت جامد و یا نیمه جامد در می آیند و در گرداندن چرخ های صنعت نقش مهمی دارند . دسته بندی گریس بر مبنای درجه نفوذ ( Penetration ) و نقطۀ چکیده ( Propping Point ) انجام می شود .