ارزیابی عملکرد شرکت های تعاونی

دانلود پایان نامه  کارشناسی ارشد رشته مدیریت بازرگانی

ارزیابی عملکرد شرکت های تعاونی

هدف از این پژوهش ارزیابی عملکرد شرکت های تعاونی با استفاده از مدل تحلیل پوششی داده ها  DEA بصورت کامل و جامع و با منابع جدید می باشد

چکیده
یکی از دغدغه های مدیران سازمان ها، آگاهی آنها از عملکرد سیستم های تحت مدیریت آنهاست. هدف اصلی این تحقیق، یافتن مقادیر کارایی هر یک از شرکت های تعاونی شهرستان رشت و شناسایی دلایل ناکارایی شرکت های تعاونی مورد بررسی با استفاده از تکنیک تحلیل پوششی داده ها می باشد. در نهایت درصدد ارائه راهکارهای منطقی بهبود عملکرد شرکت های تعاونی و ارائه استراتژی مناسب با استفاده از این تکنیک هستیم. کارایی هر یک از واحدهای شرکت های تعاونی به عنوان متغیر وابسته و شاخص های ورودی و خروجی به عنوان متغیرهای مستقل در نظر گرفته می شوند.

پژوهش حاضر فرضیه ندارد، بلکه سنجش کارایی، مقایسه و تحلیل صورت می گیرد. این تحقیق در سطح شرکت های تعاونی شهرستان رشت انجام می شود و بالطبع قابلیت اجرا در شرکتهای تعاونی را دارد. نوع و روش تحقیق، تحلیلی ـ توصیفی بوده،روش گردآوری اطلاعات، کتابخانه ای و میدانی می باشد. ابزار گردآوری اطلاعات، اسنادو مدارک موجود در شرکت های تعاونی شهرستان رشت بوده و در نهایت داده های مرتبط به شاخص ها با استفاده از مدل انتخابی و تحت نرم افزار DEA-SOLVERحل شده و خروجی ها تحلیل شدند. 

کلید واژگان: تحلیل پوشش داده ها (DEA)، کارایی، ارزیابی عملکرد، رتبه بندی، ترازنامه.

مقدمه
امروزه به دلیل پیچیدگی های فزاینده محیطی، محدودیت منابع و امکانات تولید و رشد سریع هزینه ها موضوع افزایش کارایی و بهره وری کلیه مؤسسات، کانون توجه مدیران قرار داده و ضرورت کاربرد اصول علمی و مدیریتی را در این بخش توجیه می کند. یکی از مهم ترین این اصول اندازه گیری کارایی است. ارزیابی عملکرد و متعاقب آن رتبه بندی واحدهای سازمانی به صورت روش های سنتی با استفاده از نسبت های مالی و شاخص های مالی رایج صورت می پذیرد که این امر مسئله ارزیابی عملکرد را به چالش واداشته است.تحلیل پوششی داده ها تکنیکی است که از کلیه مشاهدات گردآوری شده برای اندازه گیری کارایی استفاده می کند در واقع این روش با استفاده همزمان از چندین ورودی و چندین خروجی برخلاف روش های سنتی هر کدام از مشاهدات را در مقایسه مرز کارا بهینه می کند(مهرگان، ۱۳۸۳).

بنابراین در تحقیق حاضر، با هدف بررسی و شناخت مدل تحلیل پوششی داده ها و ارزیابی کارایی و بهره وری شرکت های تعاونی با استفاده از مدل تحلیل مذکور، پس از مرور ادبیات موضوعی مربوط از میان جامعه آماری کل شرکت های تعاونی، تعداد ۲۱ شرکت ناهمگن در شرکت های تعاونی که دارای صورت حساب (ترازنامه) و صورت سود و زیان از تاریخ ۱/۱/۹۰به مدت دو سال لغایت ۲۹/۱۲/۹۱ انتخاب شدند. سپس با جمع آوری اطلاعات لازم، ارزیابی کارایی و بهره وری شرکت های تعاونی و رتبه بندی آنها پرداخته شد و در پایان نیز پیشنهاداتی برای مدیران ارائه شد.
رتبه بندی شرکت ها نقاط ضعف و قدرت شرکت ها و همچنین فرصت ها و خطرات سرمایه گذاری در آنها را به خوبی مشخص می کند. روش های نوین در برآورده کردن کارایی ما را متوجه روشی نو با رویکردی جامع به نام تحلیل پوششی داده ها (DEA) معطوف می دارد.

بیان مسأله
ارزیابی عملکرد سازمان ها و شرکت ها از موضوعاتی است که مدیران و محققین توجه زیادی به آن داشته اند و تاکنون در این زمینه، مقالات زیادی منتشر شده است. وجود و یا عدم وجود نظام ارزیابی عملکرد کارآمد ، با حیات و مرگ سازمان رابطه ای مستقیم دارد. تعاونی ها سازمان هایی هستند که باید مستقلاً و به دور از حمایت و نظارت دولت تشکیل شده و به کار خود ادامه می دهدو یا اینکه لازم است زیر چتر حمایتی دولت قرار گیرند. اما این حمایتها دائمی نبوده صرفاً تا زمانی که دولت ها بر تصمیم خود اصرار داشته باشند تا به اهداف سیاسی و اقتصادی نایل شوند پابرجا بوده است. بر پایه فلسفه تعاون ایجاد و گسترش تعاونی ها صرفاً بایستی توسط مردم صورت گیرد یعنی اعضاء به حیات خود تداوم بخشند.هر شرکت تعاونی متعهد به ارائه خدمات به اعضاء مربوط می باشند در این راستا شناسایی شاخص های مؤثر بر عملکردها و اندازه-گیری کارایی هر یک از شرکت ها و شناخت نقاط قوت و ضعف آنها در اهمیت بالایی برخوردار است.

تحلیل پوششی داده ها (DEA) روشی برای مقایسه و ارزیابی کارایی نسبی واحدهای تصمیم گیرنده ایست که هر یک دارای چندین ورودی و خروجی مشابه هستند، مانند مدارس، دانشگاه ها، بانک ها و غیره (Kleine,2001).در این تحقیق با استفاده از ابزار تحلیل پوششی داده ها به ارزیابی عملکرد و تعیین کارایی و رتبه بندی چندین شرکت موجود در تعاونی خواهیم پرداخت.چالش اصلی این تحقیق تعیین نقاط قوت و ضعف شرکت های مورد نظر با استفاده از پارامترهای موجود در ترازنامه و تعیین منابعی که موجودی ناکارامدی شرکت های ناکارا می گردد و همچنین اتخاذ تصمیمات و ارائه راهکارها برای قرار گرفتن شرکت های ناکارا در مرز کارایی و یا افزایش رتبه آنها در رتبه بندی تحقیق حاضر می باشد.

در این راستا مسئله اصلی تحقیق عبارتست از:وضعیت عملکردی شرکت های تعاونی شهرستان رشت از حیث کارامدی چگونه است؟

اساس کار ارزیابی عملکرد شرکت های تعاونی شهرستان رشت با استفاده از تکنیک تحلیل پوششی داده ها (DEA) است، تحلیل پوششی داده ها یک تکنیک غیرپارامتری برای اندازه گیری کارایی نسبی یک مجموعه از واحدهای تصمیم گیری متجانس است. عبارت نسبی به این دلیل است که کارایی، نتیجه مقایسه واحدهای تصمیم گیرنده با یکدیگر است. از انواع مدل هایی که برای تحلیل مفهوم کارایی و به منظور ارزیابی کارایی نسبی واحدهای تصمیم گیرنده در تحلیل پوششی داده ها مورد استفاده قرار می گیرند. می توان به مدل های CCR (چارنز، کوپر و رودز (۱۹۷۸))، BCC (بنکر، چارنز و کوپر (۱۹۸۴))، مدل جمعی، مدل اندرسن پیترسن (۱۹۹۳) و مدل SBM (تون (۱۹۹۹)) اشاره نمود که در تحقیق حاضر پس از جمع آوری شاخص ها و تعریف واحدهای تصمیم گیری، مدل مناسب انتخاب شده است.

فهرست مطالب

فصل اول: کلیات تحقیق
۱-۱- مقدمه    ۲
۱-۲- بیان مسئله    ۲
۱-۳- ضرورت و اهمیت تحقیق    ۳
۱-۴- اهداف تحقیق    ۴
۱-۵- سؤالات تحقیق    ۴
۱-۶- فرضیه ها    ۴
۱-۷- مدل مفهومی    ۴
۱-۸- قلمروتحقیق    ۶
۱-۸-۱قلمرو موضوعی    ۶
۱-۸-۲قلمرو مکانی    ۶
۱-۸-۳- قلمرو زمانی    ۶
۱-۹- تعریف واژه ها و اصطلاحات    ۶

فصل دوم: ادبیات و پیشینه تحقیق
۲-۱- مقدمه    ۱۰
۲-۱-۱شرکت تعاونی    ۱۰
۲-۲- مروری بر ادبیات موضوع    ۱۱
۲-۲-۱- تعاریف ارزیابی عملکرد    ۱۱
۲-۲-۲- سابقه ارزیابی عملکرد    ۱۲
۲-۲-۳- تاریخچه ارزیابی عملکرد در ایران    ۱۲
۲-۲-۴- فرایند ارزیابی؛ مراحل ارزیابی عملکرد    ۱۳
۲-۲-۵- اثرات ارزیابی عملکرد    ۱۴
۲-۲-۶- اهمیت ارزشیابی عملکرد    ۱۴
۲-۲-۷- ابعاد ارزیابی عملکرد    ۱۵
۲-۲-۷-۱عملکرد کارکنان    ۱۵
۲-۲-۷-۲ارزیابی عملکرد بخشی از یک سازمان    ۱۵
۲-۲-۷-۳- ارزیابی عملکرد مدیر    ۱۵
۲-۲-۸- تعریف کارایی    ۱۶
۲-۲-۹- مفهوم بهره وری    ۱۷
۲-۲-۱۰ روشهای کلی اندازه گیری کارایی    ۱۹
۲-۲-۱۰-۱روشهای پارامتری    ۱۹
۲-۲-۱۰-۲ روشهای غیرپارامتری    ۱۹
۲-۲-۱۱انواع کارایی    ۲۲
۲-۲-۱۱-۱ کارایی فنی یا تکنیکی    ۲۲
۲-۲-۱۱-۲ کارایی تخصیصی    ۲۳
۲-۲-۱۱-۳ کارایی اقتصادی    ۲۳
۲-۲-۱۱-۴ کارایی مقیاس    ۲۳
۲-۲-۱۲ روش تحلیل پوشش دادهها    ۲۴
۲-۲-۱۳ اندازه گیری کارایی با روش تحلیل پوششی داده ها    ۲۶
۲-۲-۱۳-۱ روش تابع مرزی تصادفی    ۲۶
۲-۲-۱۳-۲روش تحلیل پوششی داده ها    ۲۶
۲-۲-۱۴ تحلیل پوششی داده ها    ۲۷
۲-۲-۱۵ انواع مدلهای تحلیل پوششی داده ها    ۳۰
۲-۲-۱۶ مزایای روش تحلیل پوششی دادهها    ۳۷
۲-۲-۱۷معایبDEA    ۳۷
۲-۲-۱۸ ویژگیهای تحلیل پوششی داده ها    ۳۸
۲-۲-۱۹ قابلیتهای کاربردی تحلیل پوششی دادهها    ۳۸
۲-۲-۲۰ رتبه بندى در روش تحلیل پوششی دادهها    ۳۸
۲-۳ پیشینه تحقیق    ۳۹
۲-۳-۱ تحقیقات خارجی    ۳۹
۲-۳-۲ تحقیقات داخلی    ۴۲

فصل سوم: روش شناسی تحقیق
۳-۱ مقدمه    ۴۶
۳-۲ جامعه آماری    ۴۶
۳-۳ پارامترها    ۴۷
۳-۳-۱  ورودی ها    ۴۷
۳-۳-۲ خروجی ها    ۴۷
۳-۴ شاخص ها (پارامترهای) ورودی    ۴۸
۳-۴-۱ کل دارایی    ۴۸
۳-۴-۲ حقوق صاحبان سهام    ۴۹
۳-۵ شاخص ها (پارامترهای) خروجی    ۵۰
۳-۵-۱ نسبت جاری    ۵۰
۳-۵-۲ سود خالص    ۵۱
۳-۵-۳ شاخص EPS    ۵۲
۳-۵-۴ رشد فروش    ۵۳
۳-۶ روش گردآوری داده ها    ۵۴
۳-۷ روش های آماری مورد استفاده    ۵۴
۳-۸ درباره نرم افزار DEA-SOLVER    ۵۵

فصل چهارم: تجزیه و تحلیل یافته های تحقیق
۴-۱ مقدمه    ۵۷
۴-۲اطلاعات تحلیلی برای DMUها توسط DEA-SOLVER    ۵۷
۴-۲-۱ تجزیه تحلیل شرکتهای تعاونی با مدل CCR-Inputو CCR-Output    ۵۷
۴-۲-۲تجزیه تحلیل شرکتهای تعاونی با مدل BCC-InputوBCC-Output    ۹۶
۴-۳ رتبه بندی واحدهای کارا و ناکارادرمدلCCR-InputوCCR-Output    ۱۳۳
۴-۳-۱ واحدهای کارا  در سال ۹۰  در مدلCCR-InputوCCR-Output    ۱۳۳
۴-۳-۲واحدهای ناکارا در سال ۹۰  درمدلCCR-InputوCCR-Output    ۱۳۳
۴-۳-۳واحدهای کارا در سال ۹۱درمدلCCR-InputوCCR-Output    ۱۳۴
۴-۳-۴واحدهای ناکارا در سال ۹۱  درمدلCCR-Input وCCR-Output    ۱۳۴
۴-۴رتبه بندی واحدهای کارا و ناکارا درمدل BCC-Input  و BCC-Output    ۱۳۵
۴-۴-۱واحدهای کارا درسال ۹۰  درمدلBCC-InputوBCC-Output    ۱۳۵
۴-۴-۲ واحدهای ناکارا درسال ۹۰  درمدلBCC-InputوBCC-Output    ۱۳۵
۴-۴-۳واحدهای کارا درسال ۹۱  درمدلBCC-InputوBCC-Output    ۱۳۶
۴-۴-۴واحدهای ناکارا درسال ۹۱  درمدلBCC-Input وBCC-Output    ۱۳۶

فصل پنجم: خلاصه و نتیجه گیری
۵-۱ مقدمه    ۱۳۸
۵-۲ خلاصه و نتیجه گیری    ۱۳۸
۵-۳ محدودیت های تحقیق    ۱۳۹
۵-۴ پیشنهادهای کاربردی تحقیق    ۱۳۹
۵-۵ پیشنهاد برای تحقیقات آتی    ۱۴۰
۵-۶ فهرست منابع و مآخذ    ۱۴۱
۵-۶-۱ منابع فارسی    ۱۴۱
۵-۶-۲ منابع انگلیسی    ۱۴۵

فهرست جداول
جدول۳-۱- کل دارایی    ۴۸
جدول۳-۲- حقوق صاحبان سهام    ۴۹
جدول۳-۳- نسبت جاری    ۵۰
جدول۳-۴- سود خالص    ۵۱
جدول۳-۵- شاخص EPS    ۵۲
جدول۳-۶- رشد فروش    ۵۳
جدول۴-۱- تجزیه تحلیلDEA برای مدلCCR ورودی محور سال ۹۰    ۵۸
جدول۴-۲- جدول وزنی DEA برای مدلCCR ورودی محور سال ۹۰    ۶۲
جدول۴-۳- رتبه بندی تشخیص واحدهای کارا و ناکارا مدلCCR ورودی محور سال ۹۰    ۶۳
جدول۴-۴- رتبه بندی واحدهای کارا و ناکارا مدلCCR ورودی محور سال ۹۰    ۶۵
جدول۴-۵- تجزیه تحلیلDEA برای مدلCCR خروجی محور سال ۹۰    ۶۸
جدول۴-۶- جدول وزنی DEA برای مدلCCR خروجی محور سال ۹۰    ۷۲
جدول۴-۷- رتبه بندی تشخیص واحدهای کارا و ناکارا مدلCCR خروجی محور سال ۹۰     ۷۳
جدول۴-۸– رتبه بندی واحدهای کارا و ناکارا مدلCCR خروجی محور سال ۹۰    ۷۵
جدول۴-۹- تجزیه تحلیلDEA برای مدلCCR ورودی محور سال ۹۱    ۷۸
جدول۴-۱۰- جدول وزنی DEA برای مدلCCR ورودی محور سال ۹۱    ۸۲
جدول۴-۱۱- رتبه بندی تشخیص واحدهای کارا و ناکارا مدلCCRورودی محور سال ۹۱    ۸۳
جدول۴-۱۲- رتبه بندی واحدهای کارا و ناکارا مدلCCR ورودی محور سال ۹۱    ۸۵
جدول۴-۱۳- تجزیه تحلیلDEA برای مدلCCR خروجی محور سال ۹۱    ۸۷
جدول۴-۱۴- جدول وزنی DEA برای مدلCCR خروجی محور سال ۹۱    ۹۱
جدول۴-۱۵- رتبه بندی تشخیص واحدهای کارا و ناکارا مدلCCR خروجی محور سال ۹۱    ۹۲
جدول۴-۱۶- رتبه بندی واحدهای کارا و ناکارا مدلCCR خروجی محور سال ۹۱    ۹۴
جدول۴-۱۷- تجزیه تحلیلDEA برای مدلBCC ورودی محور سال ۹۰    ۹۷
جدول۴-۱۸- جدول وزنی DEA برای مدلBCC ورودی محور سال ۹۰    ۱۰۱
جدول۴-۱۹- رتبه بندی تشخیص واحدهای کارا و ناکارا مدلBCC ورودی محور سال ۹۰    ۱۰۲
جدول۴-۲۰- رتبه بندی واحدهای کارا و ناکارا مدلBCC ورودی محور سال ۹۰     ۱۰۴

جدول۴-۲۱- تجزیه تحلیلDEA برای مدلBCC خروجی محور سال ۹۰    ۱۰۶
جدول۴-۲۲- جدول وزنی DEA برای مدلBCC خروجی محور سال ۹۰    ۱۱۰
جدول۴-۲۳- رتبه بندی تشخیص واحدهای کارا و ناکارا مدلBCC خروجی محور سال ۹۰    ۱۱۱
جدول۴-۲۴- رتبه بندی واحدهای کارا و ناکارا مدلBCC خروجی محور سال ۹۰    ۱۱۳
جدول۴-۲۵- تجزیه تحلیلDEA برای مدلBCC ورودی محور سال ۹۱    ۱۱۵
جدول۴-۲۶- جدول وزنی DEA برای مدلBCC ورودی محور سال ۹۱    ۱۱۹
جدول۴-۲۷- رتبه بندی تشخیص واحدهای کارا و ناکارا مدلBCC ورودی محور سال ۹۱    ۱۲۰
جدول۴-۲۸- رتبه بندی واحدهای کارا و ناکارا مدلBCC ورودی محور سال ۹۱     ۱۲۲
جدول۴-۲۹- تجزیه تحلیلDEA برای مدلBCC خروجی محور سال ۹۱    ۱۲۴
جدول۴-۳۰- جدول وزنی DEA برای مدلBCC خروجی محور سال ۹۱    ۱۲۸
جدول۴-۳۱- رتبه بندی تشخیص واحدهای کارا و ناکارا مدلBCC خروجی محور سال ۹۱    ۱۲۹
جدول۴-۳۲- رتبه بندی واحدهای کارا و ناکارا مدلBCC خروجی محور سال ۹۱    ۱۳۱

فهرست نمودارها
نمودار۱-۱- مدل مفهومی    ۵
نمودار۲-۲- انواع کارایی از دیدگاه فارل    ۲۲
نمودار۲-۳- روش تحلیل پوششی داده ها    ۲۶
نمودار ۲-۴- مرز فارل     ۲۷
نمودار۲-۵- مرز فارل برای مدل MAJ    ۳۴
نمودار۴-۱- رتبه بندی تشخیص واحدهای کارا و ناکارا مدلCCR ورودی محور سال ۹۰    ۶۴
نمودار۴-۲- رتبه بندی واحدهای کارا و ناکارا مدلCCR ورودی محور سال ۹۰    ۶۶
نمودار۴-۳- رتبه بندی تشخیص واحدهای کارا و ناکارا مدلCCR خروجی محور سال ۹۰     ۷۴
نمودار۴-۴ – رتبه بندی واحدهای کارا و ناکارا مدلCCR خروجی محور سال ۹۰    ۷۶
نمودار۴-۵- رتبه بندی تشخیص واحدهای کارا و ناکارا مدلCCRورودی محور سال ۹۱    ۸۴
نمودار۴-۶- رتبه بندی واحدهای کارا و ناکارا مدلCCR ورودی محور سال ۹۱    ۸۶
نمودار۴-۷- رتبه بندی تشخیص واحدهای کارا و ناکارا مدلCCR خروجی محور سال ۹۱    ۹۳
نمودار۴-۸- رتبه بندی واحدهای کارا و ناکارا مدلCCR خروجی محور سال ۹۱    ۹۵
نمودار ۴-۹- رتبه بندی تشخیص واحدهای کارا و ناکارا مدلBCC ورودی محور سال ۹۰    ۱۰۳
نمودار۴-۱۰- رتبه بندی واحدهای کارا و ناکارا مدلBCC ورودی محور سال ۹۰     ۱۰۵
نمودار۴-۱۱- رتبه بندی تشخیص واحدهای کارا و ناکارا مدلBCC خروجی محور سال ۹۰    ۱۱۲
نمودار۴-۱۲- رتبه بندی واحدهای کارا و ناکارا مدلBCC خروجی محور سال ۹۰    ۱۱۴
نمودار۴-۱۳- رتبه بندی تشخیص واحدهای کارا و ناکارا مدلBCC ورودی محور سال ۹۱    ۱۲۱
نمودار۴-۱۴- رتبه بندی واحدهای کارا و ناکارا مدلBCC ورودی محور سال ۹۱     ۱۲۳
نمودار۴-۱۵- رتبه بندی تشخیص واحدهای کارا و ناکارا مدلBCC خروجی محور سال ۹۱    ۱۳۰
نمودار۴-۱۶- رتبه بندی واحدهای کارا و ناکارا مدلBCC خروجی محور سال ۹۱    ۱۳۲