انواع مواد و مصالح ساختمانی ‌

به موازات پیشرفت صنعت و فن آوری مصالح ساختمانی هر روز متنوع تر می شود و كمتر ممكن است در یك سال چندین نوع مصالح جدید ساختمانی به بازار عرضه نگردد این مصالح ممكن در اسكلت اصلی ساختمان مورد استفاده قرار گیرد یا به عنوان مواد تكمیلی و تزیینی به كار رود بعضی از مصالح ساختمانی را می توان مصالح نتی نامید كه سالهاست مورد استفاده قرار می گیرند تنها ، فن

مقدمه

به موازات پیشرفت صنعت و فن آوری مصالح ساختمانی هر روز متنوع تر می شود و كمتر ممكن است در یك سال چندین نوع مصالح جدید ساختمانی به بازار عرضه نگردد . این مصالح ممكن در اسكلت اصلی ساختمان مورد استفاده قرار گیرد یا به عنوان مواد تكمیلی و تزیینی به كار رود . بعضی از مصالح ساختمانی را می توان مصالح نتی نامید كه سالهاست مورد استفاده قرار می گیرند تنها ، فن آوری جدید طرز به كاربردن و محافظت و افزایش مقاومت آنها را مورد مطالعه قرار می دهد تا اگر نقصانی در به كاربردن این مصالح وجود داشته باشد مرتفع سازد و با پیشرفت فن آوری ، هر روزه مصالحی تهیه و به صورتهای مختلف در ساختمانها مورد استفاده قرار می گیرند .

انواع مواد و مصالح ساختمانی ‌

مصالح ساختمانی گاهی به همان صورتی كه در طبیعت یافت می شوند فقط با شكل دادن مورد استفاده قرار می گیرند و گاهی ، از تركیب آنها با یكدیگر مصالح جدیدی به دست می آید مثل سیمان كه از تركیب سنگ آهك و خاك رس به كمك حرارت حاصل می شود یا گچ و آهك كه از پختن سنگ گچ و سنگ آهك بدست می آید. اخیراً مواد و مصالحی از تركیبات شیمیایی و به روشهای صنعتی به دست آمده است مثل P.V.C ، پلی یورتان ، كه به مرور جای مصالح طبیعی را خواهند گرفت چنانكه در بعضی موارد در قطعات پیش ساخته گچی و یا بتونی از الیاف مصنوعی نیز استفاده می گردد.

كانیها

چون كانیها واحدهای سازنده سنگها هستند ، باید قبل از سنگها مورد بررسی قرار گیرند به طور كلی می توان گفت كانی یا مینرال جسم جامد طبیعی همگن و متبلوری است كه دارای منشأ غیر آلی است و دارای تركیب شیمیایی مشخص و ساختمان اتمی منظمی می باشد. بلورهای مصنوعی كه در صنعت جواهر سازی تهیه می شود و كربنات كلسیمی كه بوسیله بدن جانوران دریایی ترشح می گردد جزء كانیها نیستند.

سختی

مقاومت هر كانی در مقابل خراشیدن یا ساییده شدن را سختی آن گویند و اگر جسمی جسم دیگر را خراش دهد از آن سخت تر است.

الماس سخت ترین و گرافیت نرم ترین كانیهاست و این امر به پیوند ملكولی آنها مربوط است.

سنگها

سنگها اجسام طبیعی سخت شده ای هستند كه از یك یا چند كانی بوجود آمده اند . انواع سنگها عبارتند از : سنگهای آذرین ـ سنگهای رسوبی ـ سنگهای دگرگون شده و سنگهای آذر آواری

سنگهای ساختمانی

سنگی است كه از معدن بدست می آید باید برای مصرف در ساختمان آماده شود و معمولاً به دو صورت كار شده و خورد شده ( شن و ماسه ) آماده می شوند . سنگهای كار شده را به شكل یك تیشه ای ، دو تیشه ای تخت ، تراش ،ساییده ، لاشه و كلنگی در قسمتهای مختلف ساختمان از قبیل پی ، دیوار ، نمای كرسی چینی
( از اره ) نمای دیوار ، پله ، فرش كفها ، و نمای و نمای داخلی و خارجی ساختمان مصرف می كنند سنگهای خرد شده را بسته به ریزی و درشتی دانه هایشان نامگذاری میكنند . دانه های با قطر ریزتر از 9/ میلیمتر را گرد سنگ ، دانه های با قطر بین 9/ تا 2 میلیمتر را ماسه ، دانه های با قطر بین 2 تا 25 میلیمتر را نرمه سنگ و دانه های با قطر بین 25 تا 60 میلیمتر را خرده سنگ می گویند ، دانه های درشت تر از 60 میلیمتر را پاره سنگ ، لاشه سنگ و تخته سنگ می نامند .

سنگهای نما : این سنگها را در كارخانه به شكل لوح ( سنگ پلاك ) به ضخامت بین 6 تا 30 میلیمتر می برند و روی آن را می سایند تا صیقلی شود .

سنگهای نمایی كه در ایران مصرف می شوند بیشتر آهكی هستند زیرا درجة سختی سنگ آهك 3 و بریدن آن آسان است مانند سنگ تراورتن كه سنگی آهكی است .

سنگ آرگونیت و تراورتن هر دو از ته نشین شدن مواد آهكی آب چشمه های پیرامون آتشفشانها حاصل شده اند . سنگ گرانیت به رنگهای مختلف ، سنگی است آذرین و بسیار مقاوم در برابر عوامل فرسایش كه اخیراً در نماهای خارجی و داخلی ساختمان فرش كف و پله از آن استفاده می گردد .

چسبندگی سنگها به ملات : براساس آزمایشهای انجام شده میزان چسبندگی سنگها با ملات سیمان خالص به شرح زیر است :

1ـ سنگهای آهكی سست دارای چسبندگی خوبی نیستند .

2ـ سنگهای آهكی سخت و نیمه سخت دارای چسبندگی بسیار خوبی هستند .

3ـ سنگهای آهی فشرده چسبندگی متوسطی دارند .

4ـ گرانیتها نیز كمی چسبندگی دارند .

5ـ كوارتزیت و شیشه ها چسبندگی بسیار ضعیفی دارند .

نامگذاری مصالح سنگی

مصالح سنگی بسته به ریزی و درشتی دانه ها به گروه های زیر تقسیم می شوند:

گروه درشت دانه از قطر 60 میلی متر تا 2 میلیمتر كه شن نامیده می شود

گروه میان دانه از قطر 2 تا 06/0 كه ماسه نامیده می شود

گروه ریز دانه از قطر 06/0 تا 002/. میلی متر كه لای نامیده می شود.

و از قطر 002/0 میلیمتر كمتر بنام خاك رس نامگذاری شده است.

خشت

خشت ، خاك نمناك و یا گلی است كه به آن شكل داده باشند . گل مصرفی مخلوط همگن و ورز دیده آب و خاك می باشد. خشت پخت
ه شده را آجر می نامند كه در فصل بعدی به آن می پردازیم.

نحوه ساخت خشت

گلی كه برای خشت زدن استفاده می شود شكل خمیری دارد و باید 15 تا 20 درصد ماسه داشته باشد. چنانچه مقدار ماسه آن كمتر باشد خشت موقع خشك شدن ترك می خورد. در قدیم ساختن گل بت دست انجام می شد. خاك را بصورت آب خورده در می آوردند و در آن آب ریخته ، زیر و رو می كردند تا گل درست شود. گل را می خواباندند تا كم كم آب به خورد خاك برود و خاك به حالت خمیری در آید. سپس گل را در قالب چوبی كه روی زمین صاف گذاشته بودند قرار داده و با انگشتان دست به آن فشار وارد می كردند تا قالب پر شور و گل شكل بگیرد. سپس روی خشت را با كف دست مالش می دادند تا تخت شود. آنگاه قالب را بر می داشتند و آن را برای خشت بعدی تمیز كرده پهلوی خشت قبلی قرار می دادند تا خشت بعدی را در كنار خشت قبلی درست كنند. خشتی كه با دست درست می شود پوك است و تاب زیادی ندارد و خشت مالی با دست بسیار كند و گران تمام می شود.

سه روش كلی برای خشك كردن خشت وجود دارد :

1 ـ خشتهای تر را در اتاقهایی كه روی كوره های هوفمان می سازد قرار داده از پایین اتاق هوای گرم و خشك به خشت می رسانند و هوای نمناك از بالا خارج می شود.

2 ـ خشتها به طور اتوماتیك در واگنها چیده می شوند. این واگنها به اتاقهای مخصوص خشت خشك كنی هدایت می گردد و در آنجا هوای داغ را از پایین وارد می كنند و هوای سرد و نمناك شده را از بالا می ممكند.

3 ـ خشتها را روی واگنها قرار داده به درون تونل مخصوص هدایت می كنند. از كف تونل از نزدیكی در خروجی به سوی در ورودی هوای داغ می دمند. در ابتدای ورود خشتها به تونل هوا ملایم است و به تدریج هر چه به در خروجی تونل نزدیك می شوند شدت گرما بیشتر می شود . در این طریقه خشتها یك روزه خشك می شوند.

آجـر

آجر مصالحی است ساختگی و دگرگون شده كه از پختن خشت به دست می آید . همانگونه كه ذكر شد ماده اصلی آجر خاك می باشد كه خود از اجزای مختلف تشكیل شده است.

مواد اولیه گل آجر : گلی كه در خشت زدن برای تهیه آجر استفاده می شود شكل خمیری دارد و باید 15 تا 20 درصد ماسه داشته باشد. چنانچه مقدار ماسه آن كمتر باشد آجر موقع خشك شدن ترك می خورد و موقع پختن نیز تغییر شكل زیاد می دهد و اگر مقدار ماسة آن زیاد باشد آجر دارای تخلخل زیاد شده سست می شود.

شكل آجر : در زمانهای قدیم آجرها به ابعاد 5×4×4 سانتیمتر به نام آجر نظامی و همچنین در ابعاد 5 × 25×25 سانتیمتر ساخته می شد كه برای دیوار چینی و پوشش سقفهای تیغه ای و اغلب برای فرش كفها به كار می رفت. بتدریج شكل آجرها تغییر یافته ، به اندازه های كنونی تبدیل شده است ( 5*11*23 سانتیمتر و یا 5*10*21 سانتیمتر ) به طور كلی طول آجر باید دو برابر عرض آن بعلاوه یك سانتیمتر باشد . آجرها ممكن است به صورت توپر ، توخالی و یا سوراخ دار تهیه شوند .