بررسی اجمالی از سوره شعرا

این سوره 227 آیه دارد، تمام این آیات ( به جز چهار آیه آخر آن ) در مكه نازل شده است لحن این آیات مانند دیگر سوره های مكی بیشتر روی اصول اعتقادی، توحید، معاد و دعوت پیامبران خدا و اهمیت قرآن تاكید شده است در حدیثی از پیامبر اسلام (ص) در اهمیت تلاوت این سوره چنین می خوانیم كسی كه سوره شعرا را بخواند، به عدد هر كسی كه نوح را تصدیق و یا تكذیب كرده است،

تفسیر سوره( شعرا )
بخش اول

اجمالی از سوره شعرا :

– نام این سوره از چند آیه آخر آن كه پیرامون شعرای بی هدف سخن می گوید گرفته شده است.

– این سوره 227 آیه دارد، تمام این آیات ( به جز چهار آیه آخر آن ) در مكه نازل شده است. لحن این آیات مانند دیگر سوره های مكی بیشتر روی اصول اعتقادی، توحید، معاد و دعوت پیامبران خدا و اهمیت قرآن تاكید شده است. در حدیثی از پیامبر اسلام (ص) در اهمیت تلاوت این سوره چنین می خوانیم: كسی كه سوره شعرا را بخواند، به عدد هر كسی كه نوح را تصدیق و یا تكذیب كرده است، ده حسنه برای او خواهد بود، و همچنین هود، شعیب و صالح، ابراهیم و به عدد تمام كسانی كه تكذیب عیسی و تصدیق محمد(ص) كرده اند.

ناگفته روشن است كه این همه اجر و پاداش تنها برای تلاوت منهای اندیشه و عمل نیست، بلكه قرائن متعددی در روایات فضائل سوره ها است كه نشان می دهد، منظور تلاوتی است كه مقدمه تفكر و سپس اراده و عمل باشد.

محتوای سوره:

در حقیقت می توان محتوای این سوره را در چند بخش خلاصه كرد:

بخش اول: طلیعه سوره است كه از حروف مقطعه و سپس عظمت مقام قرآن و تسلی خاطر پیامبر در برابر پافشاری و خیره سری مشركان و اشاره ای به بعضی از نشانه های توحید و صفات خدا سخن می گوید.

بخش دوم: فرازهایی از سرگذشت هفت پیامبر بزرگ و مبارزات آنها را با قومشان ولجاجتها و خیره سری های آنان را در برابر این پیامبران بازگو می كند، كه بعضی مانند داستان موسی و فرعون مشروحتر و بعضی دیگر مانند سرگذشت ابراهیم و نوح و هود و صالح و لوط و شعیب كوتاهتر است.

بخش سوم: كه در حقیقت جنبه نتیجه گیری از بخشهای گذشته دارد، پیرامون پامبر اسلام (ص)و عظمت قرآن و تكذیب مشركان و دستوراتی به آن حضرت در زمینه روش دعوت و چگونگی برخورد با مومنان سخن می گوید و سوره را با بشارت به مومنان صالح و تمدید شدید ستمگران پایان می دهد.

بخش دوم :

بررسی آیات سوره مباركه شعراء

( از نظر مباحث تربیتی )

بسم الله الرحمن الرحیم

1- طلسم: طا – سین – میم

روایات متعددی از پیامبر اكرم (ص) یا بعضی از صحابه در تفسیر “طسم” نقل شده كه همه نشان می دهد، این حروف علامتهای اختصاری از نامهای خدا، یا نامهای قرآن، و یا مكانهای مقدس و یا بعضی از درختان بهشتی و مانند آن است. (تفسیر نمونه – مكارم شیرازی).

2- تلك آیات الكتاب المبین ( این آیات كتاب مبین است.)

اصل تعقل.

نكته تربیتی: توصیف قرآن به مبین كه در اصل از ماده بیان است اشاره به آشكار بود عظمت و اعجاز آن می باشد كه هر چه انسان در محتوای آن بیشتر دقت كند به معجزه بودنش آشناتر می شود. از این گذشته قرآن بیان كننده “حق” از “باطل” و آشكار كننده راه سعادت و پیروزی و نجات از گمراهی است.

4- ان نشا تنزل علیهم من السماء آیه فظلت اعنا قهم لما خاضعین.

( اگر ما اراده كنیم از آسمان بر آنها آیه ای نازل می كنیم كه گردنهایشان در برابر آن خاضع گردد.)

اصل عدل – روش انذار

نكته تربیتی:

اشاره به اینكه ما این قدرت را داریم كه معجزه خیره كننده، یا عذاب شدید و وحشتناكی بر آنها فرو بفرستیم كه همگی بی اختیار سرتعظیم در برابر آن فرود آورند و تسلیم شوند. ولی این ایمان اجباری ارزشی ندارد، مهم آنست كه آنها از روی اراده و تصمیم و درك و اندیشه در برابر حق خاضع گردند.

5- و مایا تیهم من ذكر من الرحمان محدث الاكانواعنه معرضین.

( و هر ذكر تازه ای از سوی خداوند رحمان برای آنها بیاید، از آن اعراض می كنند.)

اصل عنایت و اصل جمل عامل انكار

نكته تربیتی:

تعبیر به “ذكر” اشاره به این واقعیت است كه قرآن بیدار كننده و آگاه كننده است، در تمام آیات و سوره هایش، اما این گروه از بیداری و آگاهی فرار می كنند.

و تعبیر به “الرحمان” اشاره به این است كه نزول این آیات از سوی پروردگار از “رحمت عامه” او سرچشمه می گیرد كه همه انسانها را بدون استثناء به سعادت و كمال دعوت می كند.

6- فقد كذبوا فیسا تیهم انباء ماكانوا به یستهزئون.

( آنها تكذیب كردند، اما به زودی اخبار آنچه را به استهزاء می گرفتند به آنان می رسد – و از مجازاتش با خبر خواهند شد-)

اصل عدل – روش انذار

نكته تربیتی: انذار به معنی آگاهاندن نسبت به امری است كه در آینده رخ می كند و مایه زجر وعذاب او خواهد بود. انذار روشی مبتنی بر اصل عدل است. طبق اصل عدل، خداوند آدمیان را به سبب بدكرداری، دچار مجازات و عذاب می سازد، اما مقتضای عدل آن است كه پیش از وقوع مجازات آگاهی كافی نبست به آن ایجاد شود. بر اساس روش انذار، باید صبری با آگاهی مناسبی كه از اعمال متبری و آثار مترتب بر آن دارد، او را نسبت به عواقب اعمال نامطلوبش آگاه كند و وی را از آن برخور دارد.

7- اولم یروا الی الارض كم انبتنا فیها من كل زوج كریم.

( آیا نگاه نكردند، چه بسیار گیاهان از انواع مختلف، نر و ماده، زیبا و جالب و پرفایده در آن آفریدیم).

اصل تعقل – روش تعلیم حكمت

نكته تربیتی: این آیه، یكی از معجزات علمی قرآن است، در اواسط قرن 18 میلادی، شخصی به نام “لینه” دانشمند و گیاهشناس معروف سوئدی، موفق به كشف این واقعیت شد كه مساله زوجیت در دنیای گیاهان تقریباً یك قانون عمومی است و گیاهان نیز همانند غالب حیوانات از طریق آمیزش نطفه نر و ماده بارور می شوند و سپس میوه می دهند.

ولی قرآن مجید قرن ها قبل از این دانشمند كراراً در آیات مختلف به زوجیت در جهان گیاهان اشاره كرده ( در آیات مورد بحث و در سوره رعد و آیه 4، و لقمان آیه 10 و سوره ق آیه 7) و این خود یكی از معجزات علمی قرآن است.

9- و ان ربك لهو العزیز الرحیم.

( پروردگار تو عزیز و رحیم است)

اصل عنایت ( فضل)

نكته تربیتی:

“عزیز” به معنی قدرتمندی است كه شكست ناپذیر است. هم توانایی بر ارائه آیات بزرگ دارد و هم درهم كوبنده تكذیب كنندگان است، ولی با این حال رحیم است و رحمت واسعه اش همه جا را فراگرفته، و بازگشت جدی به سوی او در یك لحظه كوتاه كافی است كه تمام نظر لطف او را متوجه انسان سازد و بر گناهان گذشته اش قلم عفو كشد. طبق این اصل، رفتار مربی در قید رفتار مبری نیست، بلكه بر پایه اصالت رحمت، ابزار می شود. روش های تربیتی بر فضل و رحمتی از سمت مربی مبتنی خواهد بود.

13- و یفیق صدری و لاینطلق لسانی فارسل الی هارون.

( وسینه ام تنگ می شود و زبانم به قدر كافی گویا نیست ( به برادرم ) هارون نیز رسالت ده – تا مرا یاری كند.)

اصل اصلاح شرایط – روش زمینه سازی

نكته تربیتی:

طبق این روش باید شرایطی را كه تسهیل كننده حالات و رفتارهای مطلوب یا نامطلوب هستند، از پیش به عفو مقتضی دگرگون كرد، زمینه سازی دو وجه دارد، یكی ناظر به فراهم آوردن شرایط اولیه ای است كه احتمال بروز رفتارها و حالات مطلوب را بالا می برد و دیگری ناظر به جلوگیری از شرایط اولیه ای كه احتمال بروز رفتارها و حالات نامطلوب را افزایش می دهد، است.

15- قال كلا فاذهبا بایاتنا انا معكم مستمعون.

( فرمود چنین نیست – آنها كاری نمی توانند انجام دهند – شما هر دو با آیات ما بروید ما با شما هستیم و – سخنانتان را – می شنویم).

اصل عنایت:

نكته تربیتی:

در مورد ” انا معكم” ( ما با شما هستیم)، بعضی به اشتباه گمان كرده اند كه كلمه ” مع” كمه دلیل برحموایت و مساعدت است، شامل فرعونیان نمی شود. این كلمه بع معنی حضور دائم پروردگار در همه صحنه ها است، او حتی با گنهكاران و حتی با موجودات بی جان همه جا بوده و هست و جایی از او خالی نیست.

21- ففررت منكم لما خفتكم فوهب لی ربی حكما و جعانی من المرسلین.

( من به دنبال این حادثه هنگامی كه از شما ترسیدم فرار كردم، و خداوند به من علم و دانش بخشید و مرا از رسولان قرار داد.)

اصل تعقل – روش تعلیم حكمت

نكته تربیتی:

قرار دادن انسان در مسیری كه در آن به حكمت دست یابد، به منزله شیوه ای برای تربیت عقلانی اوست، مربی باید سیری را همراه با متربی بپیماید و او را در معرض علم و حكمت قرار دهد. با حصول حكمت، عقل فربه می شود و بنیه ای استوار می یابد و شكوفایی عقل در فراهم آمدن چنین بنیه ای است.

24- قال رب السماوات و الارض و مابینهما ان كنتم موقنین.

(گفت او پروردگار آسمانها و زمین و آنچه در میان این دو قرار گرفته است، می باشد، اگر شما راه یقین می پوئید).