بررسی تحلیلی جایگاه قاعده منع محاکمه مضاعف در اسناد بین المللی و حقوق ایران از دیدگاه قانون مجازات اسلامی و منابع فقهی

عمده هدف پژوهش حاضر بررسی تحلیلی جایگاه قاعده منع محاکمه مضاعف در اسناد بین المللی و حقوق ایران است که از دیدگاه قانون مجازات اسلامی و همچنین منابع فقهی و اسناد بین المللی مورد بحث قرار می گیرد.

قاعده منع محاکمه و مجازات مضاعف به عنوان یک اصل فرا قانونی و برگرفته از حقوق رومی- ژرمنی است که دولت ها را از تعقیب، محاکمه و مجازات مکرر «همان اشخاص» از ارتکاب «همان جرم» و «همان سبب» باز می دارد. به دنبال تحولات اِعمال اصول صلاحیت شخصی، صلاحیت واقعی، صلاحیت مبتنی بر تابعیت مجنی علیه، در قانون مجازات اسلامی مصوب ۱۳۹۲ و طبق نظریه های مشورتی این قاعده در مجازات های تعزیری غیر منصوص شرعی که با سکوت قانون گذار در قانون مجازات اسلامی ۱۳۷۰ مواجه بود، پذیرفته شد.

طبق یافته های پایان نامه پس از بیان مفهوم و تحولات، جایگاه و مبانی قاعده از نگاه موافقان و مخالفان، و بررسی قاعده بر اساس اصول قضاوت شرعی و اسلامی، به این نتیجه می رسیم که سیاست کیفری ایران در مورد اجرای احکام صادره از دادگاه های خارجی در قانون مجازات مصوب ۱۳۹۲ موافق قوانین جزای بین الملل است، اما قانون گذار اعمال قاعده در جرائم تعزیری با احتساب محکومیت اجرا شده را اگر طبق قانون مجازات اسلامی ایران جرم باشد با رعایت شرایطی پذیرفته است.

فهرست مطالب
چکیده    ۱
مقدمه    ۲
الف- بیان مسأله    ۷
ب-  اهمیت انجام پژوهش    ۱۱
ج- پیشینه تحقیق    ۱۳
د – پرسش های تحقیق    ۱۵
هـ- فرضیه های تحقیق    ۱۵
و- اهداف تحقیق    ۱۶
ز- تعریف واژه‏ها و اصطلاحات فنی و تخصصی    ۱۷
ح ـ جنبه نوآوری و جدید بودن تحقیق    ۱۹
ت – روش تحقیق    ۲۰
ی –  روش تجزیه و تحلیل و جمع بندی اطلاعات    ۲۰

فصل اول    مفهوم قاعده منع محاکمه و مجازات مضاعف و مبانی آن در نظام های حقوقی
۱-۱- معنی اصطلاحی و مفهوم قاعده منع محاکمه و مجازات مضاعف    ۲۳
۱-۲- پذیرش قاعده در سیستم های حقوقی    ۲۷
۱-۲-۱- نظام رومی- ژرمنی    ۲۷
۱-۲-۲- نظام کامن لا    ۲۹
۱-۲-۳- نظام اسلامی    ۳۱
۱-۲-۳-۱- قاعده ملازمه    ۳۵
۱-۲-۳-۲- ارشادی بودن بخشی از احکام جزائی اسلام    ۳۸
۱-۲-۳-۳- قاعده «لا ضرر»  و رابطه آن با قاعده منع محاکمه و مجازات  مضاعف    ۴۰
۱-۲-۳-۴- قاعده «لا حرج»  و رابطه آن با قاعده منع محاکمه و مجازات  مضاعف    ۴۱
۱-۳- مبانی قاعده و دلایل موافقان و مخالفان    ۴۴
۱-۳-۱- مبانی و ادله موافقان قاعده ممنوعیت محاکمه و مجازات مضاعف    ۴۴
۱-۳-۱-۱- مبانی فردی و اجتماعی با رعایت قاعده اعتبار امر مختوم    ۴۸
۱-۳-۱-۲- اقتضای عدالت و انصاف    ۵۰
۱-۳-۱-۳- تأمین و تضمین اهداف اصلی حقوق جزای بین‏ الملل، حفاظت و حمایت از دادرسی قضائی    ۵۲
۱-۳-۱-۴- رعایت حقوق مجرم و محکوم علیه    ۵۴
۱-۳-۱-۵- حمایت های حقوق بشری    ۵۵
۱-۳-۱-۶- تضمین بنیادی برای محاکمه‏ای اقتصادی، سودمند و کارا با فرض صحت احکام    ۵۷
۱-۳-۱-۷- جمع بندی ادله و مبانی قاعده منع مجازات مضاعف    ۵۹
۱-۳-۲- مبانی و ادله مخالفان قاعده ممنوعیت محاکمه و مجازات مضاعف    ۶۰
۱-۳-۲-۱- آراء مخالفان قاعده    ۶۱
۱-۳-۲-۲- دلایل مخالفان قاعده ممنوعیت محاکمه و مجازات مضاعف    ۶۷

فصل دوم    جایگاه و تحولات قاعده منع محاکمه و مجازات مضاعف در حقوق بین الملل و ایران    ۸۹
۲-۱- قاعده منع محاکمه و مجازات مضاعف درحقوق بین الملل    ۹۰
۲-۱-۱-  دادگاه های بین المللی موقت یا خاص    ۹۱
۲-۱-۱-۱- دادگاه نظامی نورنبرگ    ۹۳
۲-۱-۱-۲- دادگاه یوگسلاوی سابق    ۹۴
۲-۱-۱-۳- دادگاه رواندا    ۹۷
۲-۱-۱-۴- دادگاه سیرالئون    ۱۰۰
۲-۱-۱-۵- دادگاه تیمور شرقی    ۱۰۳
۲-۱-۲- دادگاه های دائمی    ۱۰۳
۲-۱-۲-۱-دادگاه کیفری بین المللی    ۱۰۴
۲-۲- قاعده منع محاکمه و مجازات مضاعف درحقوق داخلی (ایران)    ۱۰۸
۲-۲-۱- پیش از پیروزی انقلاب اسلامی    ۱۱۳
۲-۲-۲- پس از پیروزی انقلاب اسلامی    ۱۱۸
۲-۲-۲-۱- قوانین مجازات اسلامی و آیین دادرسی کیفری    ۱۱۸
۲-۲-۲-۲- موافقت نامه های قضایی منعقد شده با برخی کشورهای منطقه    ۱۱۹
۲-۲-۲-۳- نظرات مشورتی اداره حقوقی قوه قضائیه    ۱۲۳
۲-۲-۲-۴- صلاحیت محاکم ایران در رسیدگی به جرائم ارتکابی ایرانیان در خارج از کشور    ۱۲۵
۲-۲-۲-۵- جایگاه قاعده منع مجازات مضاعف در دکترین حقوق کیفری ایران    ۱۲۸
۲-۲-۲-۶-  جایگاه قاعده منع مجازات مجدد در قانون مجازات اسلامی مصوب ۱۳۹۲    ۱۳۸
۲-۲-۲-۷- نحوه اجرای قاعده منع مجازات مجدد    ۱۴۷

فصل سوم    شرایط تحقق، استثنائات و ضمانت اجرای قاعده منع محاکمه و مجازات مجدد
۳-۱- شرایط تحقق قاعده منع محاکمه و مجازات مجدد    ۱۵۵
۳-۱-۱- صلاحیت دادگاه ها و حل تعارض آن    ۱۵۶
۳-۱-۲- وحدت موضوع    ۱۶۵
۳-۱-۳- وحدت اشخاص    ۱۷۱
۳-۱-۴- وحدت سبب    ۱۷۵
۳-۱-۵- قطعیت رأی    ۱۸۰
۳-۲- استثنائات بر قاعده منع محاکمه ومجازات مجدد    ۱۸۳
۳-۲-۱- دلایل و وقایع جدید    ۱۸۴
۳-۲-۲- جعلی بودن اسناد و خلاف واقع بودن شهادت شهود و اظهار نظر کارشناس    ۱۸۶
۳-۲-۳- ابطال قانون و یا تخفیف مجازات    ۱۸۸
۳-۲-۴- تصمیمات مراجع غیر کیفری بین المللی و منطقهای    ۱۸۹
۳-۲-۵- جرائم علیه امنیت ملی    ۱۹۰
۳-۲-۶- حکم مخدوش ناشی از فریب، تهدید، اخافه، عمد یا اشتباه    ۱۹۳
۳-۳- آثار و نتایج قاعده    ۱۹۴
۳-۳-۱- اعتبار منفی احکام بیگانه    ۱۹۵
۳-۳-۲- اعتبار مثبت احکام بیگانه    ۱۹۶
۳-۴- ضمانت اجرای قاعده منع محاکمه و مجازات مجدد    ۱۹۷
نتیجه گیری    ۱۹۹
پیشنهادات    ۲۰۶
منابع و مآخذ    ۲۰۹