بررسی حق توسعه از دیدگاه اسلام و حقوق بشر

بررسی حق توسعه از دیدگاه اسلام و حقوق بشر

چکیده:

این سؤال كه «معیارها و شاخص هاى توسعه چیست» با رویكردهاى گوناگونى قابل بررسى است. این كه دین اسلام نیز درباره «توسعه انسانى» حرفى براى گفتن دارد یا نه، سؤالى جدّى و قابل تأمّل است.بى شك، در طرح كامل اندیشه اسلامى، مجموعه اى از نظام ها یك منظومه معرفتى تشكیل مى دهد كه نظام اقتصادى در آن جایگاه ویژه اى دارد. در داخل همین نظام، حوزه هاى متعددى از جمله حوزه «توسعه» مطرح است كه خود به حوزه هاى ریزترى تقسیم مى شود. با بروز پیامدهاى منفى توسعه اقتصادى صرف، توجه به ابعاد انسانى توسعه و توسعه پایدار ضرورت پیدا كرد و تحقیقات، گزارش ها و گردهمایى هاى زیادى در سطح جهانى به این موضوع پرداخت. در همین زمینه، «برنامه توسعه سازمان ملل متحد» به پیشنهاد فقید پرفسور محبوب الحق، از سال 1990، همه ساله سلسله گزارش هایى درباره «توسعه انسانى كشورهاى جهان» منتشر مى سازد كه طى آن، درصدد آشكارسازى چهره كشورها در زمینه مسائل انسانى مى باشد. از آن جا كه معیارها و شاخص هاى ارائه شده در این گزارش مبتنى بر انسان شناسى ناقص و یك بعدى ـ مادى مبتنى بر غریزه ـ مى باشد، از دیدگاه اسلام، نمى تواند مبیّن یك انسان توسعه یافته باشد كه انسان شناسى آن كامل و مبتنى بر فطرت و غریزه ـ هر دو ـ است در حقوق بین الملل و حقوق بشر بعد از جنگ دوم جهانى كلمه توسعه ابتدا در میان پژوهشگران آمریكایى و سپس علیرغم مفهوم نارسا و گنگ آن در اروپا و سپس در تمام دنیا بكار رفت. وجود سازمان ملل و مؤسسات وابسته به آن كه در مدارك و اسناد خود به نحو وسیعى از این واژه استفاده كردند در تثبیت آن به عنوان مفهومى جهانى مؤثر بوده است. تاكنون تعریف دقیقى از این واژه به عمل نیامده است. اصطلاح توسعه امر تجزیه و تحلیل را براى همه كسانى كه در صدد ترسیم مرزهاى آن هستند دشوار و وهم‏انگیز كرده است. معماى توسعه در تناقضات و ماهیت متضاد آن نهفته است. همه قلمرو توسعه گرفتار پاره‏اى از مشكلات معرفت‏شناختى و عملى است. . . این موضوع كه چگونه مى‏توان مفهوم توسعه را به عوامل تكنولوژیك اقتصادى – سیاسى و فرهنگى ربط داد كماكان از هنگام بروز و شكل گرفتن مجزاى این مفهوم به صورت یك معما باقى مانده است. ⁽²⁾ به هر حال این كلمه با مفاهیمى نظیر پیشرفت، رشد اقتصادى، نوگرایى، دموكراسى، غربى شدن و خلاصه طیف وسیعى از تغییرات و فعالیتهاى سیاسى، اقتصادى و فرهنگى بكار رفته است.

چکیده1

مقدمه2

فصل اول:

کلیات

مبحث اول:تعاریف و تاریخچه4

گفتار اول :تعریف توسعه4

گفتار دوم :توسعه حق و یا موضوع اخلاقى6

گفتار سوم :حق توسعه حقى فردى، یا جمعى یا فردى ـ جمعى9

بند اول:بررسی نظریات مختلف9

بند دوم:بررسی دیدگاه اسلام10

گفتار چهارم :حق توسعه; از مفاهیم حقوق بشر یا امرى اخلاقى12

بند اول : حق توسعه به عنوان مصداقی از حقوق بشر12

بند دوم: درونمایه حق توسعه16

بند سوم:حق توسعه به مثابه حقی نسبت به یک فرایند توسعه18

مبحث دوم:مفهوم تاریخى توسعه 20

گفتار اول: (قدیم) 20

گفتار دوم: (جدید) 21

بند اول : اهمیت توسعه در عصر حاضر 21

گفتار سوم :ظهور و پیدایش نسل سوم حقوق بشر 23

بند اول :حق توسعه وسازمان ملل 24

بند دوم :محتوای حق به توسعه28

بند سوم :مبانی حق به توسعه36

بند چهارم :همبستگی بین المللی مبنای حق به توسعه 38

فصل دوم:

نگاهی به حق توسعه و توسعه انسانی از دیدگاه اسلام و بیان مسائلی درباره حق توسعه حقوق بشر

مبحث اول :توسعه انسانى از دیدگاه اسلام و حقوق بشر41

گفتار اول :تعریف توسعه انسانى42

بند اول :تعریف توسعه نیروى انسانى43

گفتار دوم :انواع شاخص در گزارش برنامه توسعه سازمان ملل44

بند اول : شاخص توسعه انسانى (HDI) 45

بند دوم :شاخص توسعه انسانى تعدیل شده بر حسب نابرابرى هاى مرتبط با جنسیت (GDI) .45

بند سوم :شاخص توسعه انسانى تعدیل شده بر حسب توزیع درآمد46

بند چهارم :شاخص توانمندى و مشاركت جنسیتى (GEM47

گفتار سوم :مبانى توسعه انسانى از دیدگاه اسلام47

بند اول :ویژگى هاى انسان در انسان شناسى اسلام48

بند دوم :ضرورت تعریفى نو از توسعه انسانى50

بند سوم :تعریف توسعه انسانى اسلامى52

بند چهارم :استعدادها و نیازهاى واقعى انسان54

گفتار چهارم: توسعه شاهنشاهى از دیدگاه امام خمینی 57

بند اول : زمینه‏هاى توسعه 57

مبحث دوم:مسائلی در مورد حق توسعه حقوق بشر60

گفتار اول :حفاظت از محیط زیست مبنای حق توسعه 60

گفتار دوم :حق به صلح مبنای حق توسعه 61

گفتار سوم :قطعنامه های سازمان ملل 63

نتیجه گیری66

منابع و مآخذ68