بررسی رابطه نسبت های مالی با نسبت های عملکرد شرکت

دانلود پایان نامه کارشناسی ارشد رشته حسابداری

بررسی رابطه نسبت های مالی با نسبت های عملکرد شرکت

چک‍یده
تعیین عملکرد واحد تجاری با استفاده از تعداد محدودی از نسبت های مالی یک مسئله جالب و چالش برانگیز برای اکثر محققان بوده است. تشخیص فاکتورهایی که می تواند به درستی عملکرد واحد تجاری را پیش بینی کند برای هر تصمیم‌گیرنده بسیار جالب است. در سال های اخیر برای شناسایی چنیین فاکتور هایی، بیشتر از تحلیل‌های سنتی استفاده شده است.

هدف این پژوهش بررسی ارتباط بالقوه میان عملکرد واحد تجاری و نسبت‌های مالی بااستفاده از الگوریتم درخت تصمیم به عنوان روشی جایگزین است. جامعه آماری پژوهش حاضر، شامل نمونه‌ای از ۱۱۰ شرکت حاضر در بورس اوراق بهادار تهران به صورت شرکت-سال طی دوره زمانی ۱۳۸۰-۱۳۹۰ می باشد. در این راستا متغیر های وابسته بازده دارایی و بازده حقوق صاحبان سهام و متغیرهای مستقل نسبت‌های مالی درنظر گرفته شده است. برای تجزیه و تحلیل داده ها ابتدا تحلیل عاملی انجام شده است، سپس الگوریتم درخت تصمیم برای کل شرکت های نمونه و سپس برای هریک از صنایع منتخب به تفکیک اجرا شده است. نتایج تحلیل نشان داد که مهم‌ترین نسبت های مالی به ترتیب نسبت سود قبل از مالیات به حقوق صاحبان سهام، حاشیه سود خالص و سود هر سهم هستند و صنعت تاثیر چندانی بر نتایج نداشت.

 کلید واژه ها: ارزیابی عملکرد، شاخص های شرکتی، الگوریتم درخت تصمیم، بازده دارایی، بازده حقوق صاحبان سهام.

مقدمه
تحقیقات بسیار زیادی در سال‌های اخیر در مورد ماهیت و روش اندازه‌گیری عملکرد شرکت ‌ها انجام شده است. نتایج این تحقیقات از آن جهت ارزشمند است که می‌توان وضعیت فعلی شرکت ‌ها را درک نمود و چالش‌های آینده در زمینه اندازه‌گیری عملکرد را مورد بررسی قرار داد. امروزه صاحب‌نظران حوزه مدیریت بر اهمیت مدل‌های ارزیابی عملکرد به‌عنوان یکی از معتبرترین شاخص‌های توسعه‌یافتگی شرکت ‌ها تأکید می‌ورزند. از این رو، یکی از دغدغه‌های اساسی شرکت ‌های امروزی، دستیابی به یک شیوه ارزیابی کارا و انعطاف‌پذیر است تا با آن بتوان کلیه ابعاد عملکردی شرکت را مورد بررسی قرار داد. اگر اندازه‌گیری عملکرد را فرایند کمّی‌سازی کارایی و اثربخشی یک فعالیت تعریف کنیم، از جمله راه‌های تجزیه و تحلیل گزارش‌های مالی که از طریق آن می‌توان حجم بالای اطلاعات موجود در گزارش‌های مالی را خلاصه نمود و همزمان جنبه‌های مختلف فعالیت شرکت را مورد بررسی قرار داد، تهیه نسبت‌های مالی از اطلاعات گزارش‌های مالی است.

 نسبت‌های مالی، بیان‌کننده ارتباط بین دو یا چند رقم از ارقام صورت‌های مالی است که به صورت جزئی از کل یا درصدی از آن بیان می‌شود. زمانی که یک نسبت محاسبه می‌گردد، می‌توان گفت که عدد به‌دست آمده، محصول یک رابطه ریاضی و همبستگی آماری دو یا چند متغیر در مقطع خاصی از زمان است(تقی زاده،۱۳۹۰). مقابله با چالش‌های پیش‌روی شرکت ‌ها نیازمند آن می‌باشد که مدیران آنها الگوی مناسبی از اندازه‌گیری عملکرد داشته باشند تا بتوانند به بهبود مستمر در تمام زمینه‌ها دست یابند. اندازه‌گیری عملکرد، پیشرفت مداوم به سمت اهداف تعیین‌شده را ممکن می‌سازد و نقاط رکود و رونق را شناسایی می‌نماید. از جمله معیارهای مهم عملکرد، معیار مالی است که اندازه‌گیری آن از روش‌های گوناگون امکان‌پذیر است.

تعیین عملکرد واحد تجاری با استفاده از یک سری نسبت های اندازه گیری مالی یک مسئله جالب و چالش برانگیز برای اکثر محققان می باشد. بطور کلی ارزیابی عملکرد شرکت ها و دانستن روش هایی جهت پیش بینی آن ها می‌تواند بر تصمیم های سرمایه گذاران بالقوه و بالفعل شرکت اثرگذار باشد. این ارزیابی در تعیین موقعیت شرکت و حتی امکان وجود احتمال ورشکستگی نیز اثر دارد. تشخیص فاکتورهایی که می تواند به درستی عملکرد واحد تجاری را پیش بینی کند برای هر تصمیم گیرنده بسیار جالب است(درسان دیلن و همکاران  ،۲۰۱۳). با این مقدمه، در این پژوهش قدرت برازندگی شاخص های شرکتی بر ارزیابی عملکرد واحد تجاری با استفاده از الگوریتم درخت تصمیم، مورد بررسی قرار می گیرد.

مساله اصلی تحقیق حاضر که محقق به دنبال آن است به شرح زیر قابل تبیین است: بر مبنای الگوریتم درخت تصمیم کدامیک از شاخص های شرکتی، تصویر مناسبی از عملکرد را ارائه می کنند؟ 

فهرست مطالب

فصل اول: کلیات پژوهش
۱-۱-مقدمه        ۲
۱-۲-مساله پژوهش        ۳
۱-۳-اهدف پژوهش        ۵
۱-۴-سوال های پژوهش        ۵
۱-۵-متغیرهای پژوهش        ۶
۱-۵-۱-متغیرهای مستقل    ۶
۱-۵-۲- متغیرهای وابسته    ۹
۱-۶- روش پژوهش    ۹
۱-۷- جامعه آماری    ۹
۱-۸- محدوده زمانی    ۱۰
۱-۹- روش گردآوری داده‌ها    ۱۰
۱-۱۰- روش های آماری مورد استفاده در پژوهش    ۱۰
۱-۱۱- واژه‌های کلیدی    ۱۰
۱-۱۲- ساختار پژوهش    ۱۱

فصل دوم: مبانی نظری و پیشینه پژوهش
۲-۱- مقدمه        ۱۳
۲-۲- دیدگاه های مختلف ارزیابی عملکرد واحد تجاری    ۱۳
۲-۲-۱- روش هایی که در آن از اطلاعات حسابداری استفاده می شود.    ۱۴
۲-۲-۲- روش هایی که در آن از اطلاعات حسابداری و بازار استفاده می شود.    ۱۵
۲-۲-۳- روش هایی که در آن از داده های مدیریت مالی استفاده می شود.    ۱۸
۲-۲-۴- روش هایی که در آن از اطلاعات حسابداری و معیار های اقتصادی استفاده می شود.    ۱۹
۲-۳- نسبت های مالی    ۲۱
۲-۳-۱- معیارهای خوشه سودآوری:    ۲۲
۲-۳-۲- معیارهای فعالیت:    ۲۴
۲-۳-۳- معیارهای ساختار دارایی:    ۲۶
۲-۳-۴- معیارهای اهرم مالی:    ۲۶
۲-۳-۵- معیارهای نقدینگی:    ۲۸
۲-۳-۶- معیارهای خوشه رشد:    ۲۹
۲-۳-۷- معیارهای خوشه بازار:    ۲۹
۲-۴- داده کاوی    ۳۰
۲-۴-۱- مفاهیم اساسی در داده کاوی    ۳۱
۲-۴-۲-  تکنیک های داده کاوی    ۳۲
۲-۵- پیشینه پژوهش    ۴۱
۲-۵-۱- پژوهش‌های خارجی    ۴۱
۲-۵-۲- پژوهش‌های داخلی    ۴۹
۲-۶- خلاصه فصل    ۵۲

فصل سوم: روش پژوهش و آزمون فرضیه ها
۳-۱- مقدمه        ۵۴
۳-۲- روش انجام پژوهش    ۵۴
۳-۲-۱- تهیه اطلاعات در دو سطح صنعت و کل بورس    ۵۵
۳-۲-۲- انجام محاسبات نسبت های مالی و عملکرد شرکت در دو سطح صنعت و کل بورس    ۵۶
۳-۲-۳- تحلیل عاملی اکتشافی در دو سطح صنعت و کل بورس    ۵۶
۳-۲-۴- اجرای مدل های درخت تصمیم در دو سطح صنعت و کل بورس    ۶۴
۳-۲-۵- ترکیب نتایج مدل های الگوریتم درخت تصمیم با کمک تحلیل حساسیت    ۶۸
۳-۳- سوالات پژوهش    ۶۸
۳-۴- تعریف متغیرها    ۶۸
۳-۴-۱- متغیرهای مستقل    ۶۹
۳-۴-۲- متغیرهای وابسته    ۷۵
۳-۵- جامعه پژوهش، روش نمونه‌گیری و محدوده زمانی    ۷۵
۳-۵-۱- صنایع منتخب    ۷۶
۳-۶- روش های آماری مورد استفاده در پژوهش    ۷۶
۳-۷- خلاصه فصل    ۷۷

فصل چهارم: یافته‌ها و تجزیه و تحلیل آن ها
۴-۱- مقدمه        ۷۹
۴-۲- آزمون سوال‌ها    ۷۹
۴-۲-۱- تجزیه و تحلیل سوال اول- بررسی بورس اوراق بهادار تهران    ۷۹
۴-۲-۲- تجزیه و تحلیل سوال دوم- بررسی صنایع مختلف    ۹۴

فصل پنجم: نتیجه‌گیری و پیشنهادها
۵-۱- مقدمه        ۱۴۱
۵-۲- مروری بر نتایج پژوهش    ۱۴۱
۵-۲-۱- تعیین شاخص های شرکتی موثر بر ارزیابی عملکردشرکت های پذیرفته شده در  بورس اوراق بهادار    ۱۴۱
۵-۲-۲- بررسی اثر نوع صنعت  برتعیین  شاخص های شرکتی موثر بر ارزیابی عملکردشرکت ها    ۱۴۲
۵-۳- پیشنهادهای کاربردی پژوهش    ۱۴۴
۵-۴- پیشنهادهایی برای پژوهش‌های آتی    ۱۴۴
۵-۵- خلاصه فصل    ۱۴۴

فهرست منابع    ۱۴۶
منابع فارسی        ۱۴۶
منابع لاتین        ۱۴۸

فهرست جدول ها
جدول۳-۱: جدول نمونه گیری غربالی (حذفی)    ۷۶
جدول ۳-۲: جدول صنایع مورد بررسی پژوهش    ۷۶
جدول ۴-۱: آمار توصیفی کل بورس اوراق بهادار    ۸۰
جدول ۴-۲:تست بارتلت و KMO  برای کل بورس اوراق بهادار    ۸۱
جدول ۴-۳:  کل واریانس توصیف شده برای کل بورس اوراق بهادار    ۸۲
جدول ۴-۴: ماتریس عوامل چرخش یافته برای کل بورس اوراق بهادار    ۸۳
جدول ۴-۵: میزان اهمیت هریک از متغیرهای مستقل در کل بورس    ۹۱
جدول ۴-۶: ماتریس اختلال(انطباق) مدل های درخت تصمیم    ۹۲
جدول ۴-۷: ارزیابی عملکرد مدل های درخت تصمیم    ۹۲
جدول ۴-۸: میزان اهمیت هریک از نسبت های مالی در تحلیل حساسیت    ۹۴
جدول ۴-۹: صنایع منتخب جهت تحلیل های این پژوهش    ۹۵
جدول ۴-۱۰: آمار توصیفی صنعت مواد و محصولات دارویی    ۹۵
جدول ۴-۱۱: تست بارتلت و KMO  برای صنعت مواد و محصولات دارویی    ۹۶
جدول ۴-۱۲: کل واریانس توصیف شده برای صنعت مواد و محصولات دارویی    ۹۷
جدول ۴-۱۳: ماتریس عوامل چرخش یافته برای صنعت مواد و محصولات دارویی    ۹۸
جدول ۴-۱۴: میزان اهمیت هر یک از نسبت های مالی در صنعت دارویی    ۱۰۱
جدول ۴-۱۵: ماتریس اختلال(انطباق) مدل های درخت تصمیم    ۱۰۱
جدول ۴-۱۶: ارزیابی عملکرد مدل های درخت تصمیم    ۱۰۲
جدول ۴-۱۷: میزان اهمیت هریک از نسبت های مالی در تحلیل حساسیت    ۱۰۳
جدول ۴-۱۸: آمار توصیفی صنعت خودرو و ساخت قطعات    ۱۰۴
جدول ۴-۱۹: تست بارتلت و KMO  برای صنعت خودرو    ۱۰۵
جدول ۴-۲۰: کل واریانس توصیف شده برای در صنعت خودرو    ۱۰۶
جدول ۴-۲۱: ماتریس عوامل چرخش یافته برای صنعت خودرو    ۱۰۷
جدول ۴-۲۲: میزان اهمیت هر یک از نسبت های مالی در صنعت خودرو و ساخت قطعات    ۱۱۰
جدول ۴-۲۳: ماتریس اختلال(انطباق) مدل های درخت تصمیم    ۱۱۰
جدول ۴-۲۴: ارزیابی عملکرد مدل های درخت تصمیم    ۱۱۱
جدول ۴-۲۵: میزان اهمیت هریک از نسبت های مالی در تحلیل حساسیت    ۱۱۲
جدول ۴-۲۶: آمار توصیفی  صنعت فلزات اساسی    ۱۱۳
جدول ۴-۲۷: تست بارتلت و KMO  برای صنعت فلزات اساسی    ۱۱۴
جدول ۴-۲۸: کل واریانس توصیف شده برای صنعت فلزات اساسی    ۱۱۵
جدول ۴-۲۹: ماتریس عوامل چرخش یافته برای فلزات اساسی    ۱۱۶
جدول ۴-۳۰: میزان اهمیت هر یک از نسبت های مالی در صنعت فلزات اساسی    ۱۱۸
جدول ۴-۳۱: ماتریس اختلال(انطباق) مدل های درخت تصمیم    ۱۱۹
جدول ۴-۳۲: ارزیابی عملکرد مدل های درخت تصمیم    ۱۱۹
جدول ۴-۳۳: میزان اهمیت هریک از نسبت های مالی در تحلیل حساسیت    ۱۲۱
جدول ۴-۳۴:  آمار توصیفی صنعت محصولات غذایی و آشامیدنی به جز قند و شکر    ۱۲۲
جدول ۴-۳۵: تست بارتلت و KMO  برای صنعت محصولات غذایی    ۱۲۳
جدول ۴-۳۶: کل واریانس توصیف شده برای صنعت محصولات غذایی    ۱۲۴
جدول ۴-۳۷: ماتریس عوامل چرخش یافته برای صنعت محصولات غذایی    ۱۲۵
جدول ۴-۳۸: میزان اهمیت هر یک از نسبت های مالی در صنعت محصولات غذایی و آشامیدنی به جز قند و شکر    ۱۲۸
جدول ۴-۳۹: ماتریس اختلال(انطباق) مدل های درخت تصمیم    ۱۲۸
جدول ۴-۴۰: ارزیابی عملکرد مدل های درخت تصمیم    ۱۲۸
جدول ۴-۴۱: میزان اهمیت هریک از نسبت های مالی در تحلیل حساسیت    ۱۳۰
جدول ۴-۴۲: امار توصیفی صنعت سیمان، آهک و گچ    ۱۳۱
جدول ۴-۴۳: تست بارتلت و KMO  برای صنعت سیمان، آهک و گچ    ۱۳۲
جدول ۴-۴۴: کل واریانس توصیف شده برای صنعت سیمان، آهک و گچ    ۱۳۲
جدول ۴-۴۵ ماتریس عوامل چرخش یافته برای صنعت سیمان، آهک و گچ    ۱۳۴
جدول ۴-۴۶: میزان اهمیت هر یک از نسبت های مالی در صنعت سیمان، آهک و گچ    ۱۳۶
جدول ۴-۴۷: ماتریس اختلال(انطباق) مدل های درخت تصمیم    ۱۳۷
جدول ۴-۴۸: ارزیابی عملکرد مدل های درخت تصمیم    ۱۳۷
جدول ۴-۴۹: میزان اهمیت هریک از نسبت های مالی در تحلیل حساسیت    ۱۳۸
جدول ۵-۱: خلاصه نتایج    ۱۴۳

فهرست شکل ها
شکل ۲-۱ مراحل داده کاوی..۳۱
شکل ۲-۲ تحلیل عاملی تاییدی..۳۶
شکل ۲-۳ تحلیل عاملی اکتشافی..۳۸
شکل ۳-۱ مراحل انجام پژوهش..۵۵
شکل ۴-۱: مدل پیاده سازی الگوریتم در نرم افزار clementine86
شکل ۴-۲: نمودار درخت CHAID87
شکل ۴-۳ نمودار درخت C&RT.88
شکل ۴-۴ نمودار درخت QUEST.89
شکل ۴-۵ نمودار درخت C5.0.90
شکل ۴-۶ نمودار سود بورس..۹۳
شکل ۴-۷ نمودار سود صنعت مواد و محصولات دارویی.۱۰۲
شکل ۴-۸ نمودار سود صنعت خودرو و ساخت قطعات..۱۱۱
شکل ۴-۹ نمودار سود صنعت فلزات اساسی..۱۲۰
شکل ۴-۱۰ نمودار سود صنعت محصولات غذایی و آشامیدنی به جز قند و شکر.۱۲۹
شکل ۴-۱۱ نمودار سود صنعت سیمان، آهک و گچ.۱۳۸