بررسی فقهی حقوقی معامله اعضا بدن انسان و مقایسه آن با قوانین انگلستان

هدف از این پایان نامه بررسی فقهی حقوقی معامله اعضا بدن انسان و مقایسه آن با قوانین انگلستان می باشد. که شامل ۴ بخش می باشد. در بخش اول کلیات گفته می شود. در بخش دوم معامله اعضا بدن انسان در حقوق ایران بررسی می شود. در بخش سوم معامله اعضا بدن انسان در فقه امامیه تشریح می شود.و در بخش آخر نیز معامله اعضاء بدن انسان در حقوق انگلستان بررسی خواهد شد.

پیشرفت های روزافزون علم پزشکی و تحولات بنیادین در آن، موجب حدوث موضوعات نوظهوری در عرصه های مرتبط با دانش پزشکی از جمله علم حقوق شده است. در این زمینه تحولات صورت گرفته در زمینه اعضای بدن انسان به جهت افزایش کمی و پیشرفت های کیفی آن مورد توجه قانون گذار قرار گرفته و نسبت به وضع ((قانون پیوند اعضای بیماران فوت شده یا بیمارانی که مرگ مغزی آنها مسلم شده است)) و نیز آیین نامه اجرایی آن اقدام نموده است.

فارغ از موضوع اهداء عضو و علیرغم شیوع معاملات معوض غیر رسمی میان گیرندگان و اعطاکنندگان اعضاء بدن انسان، تاکنون قراردادهای مذکور مورد توجه قانونگذار قرار نگرفته است. این پــایان‌نامه به تبیین مفاهیم و واژه‌های کلیـد‌ی موضـوع معـاملات اعضاء بدن انـسان شامل  ” تعاریف و اقسام مرگ مغزی، اغما و اقسام انتقال عضو”  بررسی ماهوی معامله اعضاء بدن در حقوق ایران شامل “شرایط اساسی صحت معامله اعم از مالیت و مالکیت داشتن، مشروع بودن موضوع و جهت، عوامل محدود کننده اصل حاکمیت اراده، نوع معامله اعضاء بدن و…”

و نیز بررسی معامله اعضاء بدن در آیینه فقه امامیه شامل مفاهیم “مالکیت و حق سلطه و مراتب و اقسام آن، ادله حرمت قطع عضو و موارد جواز قطع اعضاء” می پردازد. طی مطالعه تطبیقی موضوع، معاملات اعضاء بدن در حقوق انگلستان با شناخت و تبیین ” قواعد عمومی معامله و موارد قطع عضو و سازمان های مرتبط” مورد بحث قرار گرفته است.

فهرست مطالب

مقدمه    ۱

بخش اول: کلیات    ۱۱
مبحث اول: بررسی تاریخی انتقال اعضاء    ۱۱
گفتار اول: تاریخچه پیوند و انتقال اعضاء در جهان    ۱۲
گفتار دوم: تاریخچه پیوند اعضاء در ایران    ۱۳
مبحث دوم: اقسام انتقال عضو    ۱۶
گفتار اول: حالات مختلف انتقال عضو    ۱۶
۱٫ تامین عضو از انسان زنده    ۱۷
۲٫ تأمین عضو از جسد    ۱۷
گفتار دوم: انواع اعضاء قابل پیوند    ۱۸
گفتار سوم: بررسی حقیقت مرگ    ۲۰
۱٫ تعریف مرگ    ۲۰
۲٫ اغماء    ۲۴

بخش دوم: معامله اعضاء بدن در حقوق ایران    ۲۵
فصل اول: بررسی شرایط اساسی صحت معامله در انتقال اعضاء بدن    ۲۶
مبحث اول: مالیت اعضاء بدن    ۲۷
گفتار اول: شناخت مفهوم مال    ۲۷
۱٫ تعریف لغوی مال    ۲۷
۲٫ تعریف اصطلاحی    ۲۸
گفتار دوم: مالیت در حقوق مدنی ایران    ۳۰
۱٫ مالیت نوعی    ۳۰
۲٫ مالیت شخصی    ۳۱
گفتار سوم: مالیت اعضاء بدن انسان    ۳۱
مبحث دوم: مشروع، معین و قابل تسلیم بودن مورد معامله    ۳۴
گفتار اول: مشروع بودن مورد معامله    ۳۴
گفتار دوم: معین و قابل تسلیم بودن    ۳۷
مبحث سوم: مشروعیت جهت معامله اعضاء بدن    ۴۰
گفتار اول: مفهوم جهت    ۴۰
گفتار دوم: جهت در معامله اعضاء بدن انسان    ۴۳
مبحث چهارم: رابطه حقوقی انسان با اعضاء بدن خویش    ۴۵
گفتار اول: شناخت مفهوم ملکیت    ۴۵
۱٫ معنای مالکیت    ۴۵
۲٫ مالکیت بر جسم    ۴۷
گفتار دوم: شناخت مفهوم حق    ۴۷
۱٫ معنای حق    ۴۷
۲٫ حقوق مربوط به شخصیت    ۴۹
۳٫ اوصاف حقوق مربوط به شخصیت    ۵۰
گفتار سوم: معامله اعضاء بدن در قلمرو حقوق مربوط به شخصیت    ۵۱
فصل دوم: بررسی اثر اصل حاکمیت اراده در انتقال اعضاء بدن    ۵۴
مبحث اول:اصل حاکمیت اراده    ۵۴
مبحث دوم: عوامل محدود کننده اصل حاکمیت اراده    ۵۶
گفتار اول: معامله اعضاء بدن در عرصه مقررات آمره    ۵۷
گفتار دوم: معامله اعضاء بدن در عرصه نظم عمومی    ۶۱
گفتار سوم: معامله اعضاء بدن در عرصه اخلاق حسنه    ۶۵
فصل سوم: ماهیت معامله اعضاء بدن انسان    ۷۰
مبحث اول: ماهیت معاملات اعضاء بدن انسان به اعتبار شرایط انعقاد    ۷۱
گفتار اول: معامله اعضاء بدن انسان و ماده ۱۰ قانون مدنی    ۷۲
گفتار دوم: معامله اعضاء بدن انسان و عقد بیع    ۷۴
گفتار سوم: معامله اعضاء بدن انسان و جعاله    ۷۶
گفتار چهارم: معامله اعضاء بدن انسان و هبه    ۷۹
گفتار پنجم: رضایی یا تشریفاتی بودن عقد    ۸۱
مبحث دوم: ماهیت معامله اعضاء بدن انسان به اعتبار موضوع و هدف اقتصادی    ۸۳
گفتار اول: معوض یا مجانی بودن معاملات    ۸۳
گفتار دوم: مسامحی یا معاملی بودن معاملات    ۸۵

بخش سوم: معامله اعضاء بدن در فقه امامیه    ۸۶
فصل اول: بررسی فقهی رابطه انسان و اعضاء بدن    ۸۷
مبحث اول: شناخت روابط حقوقی    ۸۷
گفتار اول: بررسی مفهوم ملکیت    ۸۸
۱٫ معنای لغوی و اصطلاحی ملکیت    ۸۸
۲٫ مراتب ملکیت    ۹۰
گفتار دوم: بررسی مفهوم حق    ۹۱
۱٫ معنا و تعریف حق    ۹۱
۲٫ انواع حق: حق ا… و حق الناس    ۹۲
۳٫ قابلیت انتقال حقوق    ۹۴
مبحث دوم: بررسی اقوال فقهی در خصوص رابطه حقوقی انسان و اعضاء بدن    ۹۵
گفتار اول: کلام قائلین به حق سلطه و ملکیت انسان بر بدن خود    ۹۶
۱٫ دیدگاه موافقان حق سلطه    ۹۶
۲٫ دیدگاه موافقان ملکیت    ۹۸
۳٫ ادله قائلین به وجود سلطه و ملکیت آدمی نسبت به اعضایش    ۹۹
گفتار دوم: کلام قائلین به عدم وجود رابطه ملکیت میان انسان و اعضائش    ۱۰۳
۱٫ دیدگاه مخالفین رابطه ملکیت    ۱۰۳
۲٫ ادله قائلین به عدم ملکیت انسان نسبت به اعضایش    ۱۰۴
گفتار سوم: نظریه مختار    ۱۰۶
فصل دوم: بررسی احکام فقهی قطع عضو    ۱۰۷
مبحث اول: ادله حرمت قطع عضو    ۱۰۷
گفتار اول: حکم قطع عضو از بدن انسان زنده    ۱۰۸
۱٫ حکم قطع عضو رئیسی    ۱۰۸
۲٫ عضو غیر رئیسی    ۱۰۹
حرمت ورود ضرر به نفس    ۱۰۹
گفتار دوم: حرمت قطع عضو از انسان مرده    ۱۱۳
۱٫ حرمت مثله    ۱۱۴
۲٫ حرمت هتک احترام و تذلیل مؤمن    ۱۱۶
مبحث دوم: موارد جواز قطع اعضاء    ۱۱۸
۱٫ وصیت بر اعضاء    ۱۱۸
۲٫ اجازه ولی شرعی    ۱۲۱
۳٫ اضطرار    ۱۲۲

بخش چهارم: معامله اعضاء بدن انسان در حقوق انگلستان    ۱۲۶
فصل اول: قواعد عمومی    ۱۲۸
مبحث اول: موارد مجاز خارج کردن و نگهداری اعضاء بدن انسان    ۱۲۸
گفتار اول: پژوهش های علمی    ۱۲۸
گفتار دوم: پیوند اعضاء برای درمان بیماری ها    ۱۲۹
گفتار سوم: ایجاد بانک اطلاعات ژنتیکی    ۱۲۹
مبحث دوم: لزوم احراز اراده انتقال دهنده    ۱۳۰
گفتار اول: احراز اراده اطفال    ۱۳۰
گفتار دوم: احراز اراده افراد بالغ    ۱۳۱
۱٫ بالغین دارای اراده    ۱۳۱
۲٫ بالغین فاقد اراده    ۱۳۲
مبحث سوم: سازمان های مرتبط با انتقال اعضاء    ۱۳۲
گفتار اول: مقام مسئول بافت های انسانی    ۱۳۳
گفتار دوم: سازمان های حمایتی    ۱۳۴
فصل دوم: معامله اعضاء بدن افراد زنده    ۱۳۶
مبحث اول: شرایط عمومی    ۱۳۶
گفتار اول: محدودیت اعضای قابل انتقال    ۱۳۶
گفتار دوم: لزوم احراز سلامت جسمانی انتقال دهنده    ۱۳۷
مبحث دوم: انتقال اعضاء از طریق قراردادهای معوض    ۱۳۸
گفتار اول: اصل عدم تجویز انتقال اعضاء به صورت معوض    ۱۳۸
گفتار دوم: وضع خاص انتقال کلیه    ۱۳۹
مبحث سوم: انتقال اعضاء از طریق قراردادهای غیر معوض    ۱۴۱
گفتار اول: ماهیت حقوقی انتقال اعضاء افراد زنده    ۱۴۱
گفتار دوم: حقوق و وظایف اشخاص دخیل در جریان انتقال اعضاء    ۱۴۳
فصل سوم: معامله اعضاء بدن اموات    ۱۴۵
گفتار اول: شرایط عمومی    ۱۴۵
۱٫ عدم تجویز معامله عضو به صورت معوض    ۱۴۵
۲٫ لزوم به کارگیری عضو برای مقاصد معین    ۱۴۵
گفتار دوم: انتقال اعضاء بر اساس وصیت متوفی    ۱۴۶
۱٫ انتقال اعضای افراد دارای کارت اهداء    ۱۴۶
۲٫ انتقال اعضاء با نظر نماینده متوفی    ۱۴۷
گفتار سوم: انتقال اعضاء بدون وصیت متوفی    ۱۴۷
۱٫ اصل امکان انتقال اعضاء بدون وصیت متوفی    ۱۴۷
۲٫ استثنائات وارد بر اصل    ۱۴۸
نتیجه گیری    ۱۴۹
نتیجه گیری    ۱۵۱
پیشنهادات    ۱۵۶
منابع    ۱۵۷