بررسی‌ میزان‌ اثربخشی‌ پروژه‌های‌ انتقال‌ یافته‌های‌ تحقیقاتی‌ و عوامل‌ مؤثر بر آن‌

بررسی‌ میزان‌ اثربخشی‌ پروژه‌های‌ انتقال‌ یافته‌های‌ تحقیقاتی‌ و عوامل‌ مؤثر بر آن‌

بررسی‌ میزان‌ اثربخشی‌ تحقیق‌های‌ انتقال‌ یافته‌های‌ تحقیقاتی‌ و عوامل‌ مؤثر بر آن‌

چكیده

توسعه منابع انسانی و انتقال فناوری، از مهمترین كاركردهای محوری در توسعه كشاورزی است كه با همكاری محققان، مروجان و كشاورزان حاصل می‌گردد. فقدان و یا ضعف فناوری لازم برای بسیاری از نظام های زراعی، از سوی اكثر صاحب نظران بعنوان یكی از نتایج و پدیده های حاصل از ضعف ارتباط بین محققان، مروجان و كشاورزان قلمداد گردیده است. تطابق دانش فنی و روشهای مورد توجیه با شرایط بهره برداران در هر منطقه، یكی از مسایل مهم در افزایش تولید و توسعه كشاورزی است. تحقیق‌های تحقیقی- ترویجی، تحقیقی- تطبیقی و روز مزرعه، از جمله تحقیق‌های انتقال یافته ها هستند كه در صددند تا ارتباط بین محققان، مروجان و بهره برداران را مستحكم‌تر كنند. هدف اصلی این مقاله، بررسی اثربخشی این تحقیق ها وتحلیل عوامل مؤثر بر آن است. جامعه آماری تحقیق شامل كشاورزان همكار و غیرهمكار در تحقیق‌های انتقال یافته‌ها بوده است كه از آن میان تعداد 126 نفر كشاورز همكار و 135 نفر كشاورز غیرهمكار از شش استان آذربایجان غربی، كرمان، همدان، گلستان، خوزستان و خراسان به روش نمونه گیری تصادفی انتخاب شدند. ابزار جمع آوری داده‌ها دو نوع پرسشنامه ای بود كه پایایی آنها بر اساس آلفای كرنباخ با مقدار بیش از 0/70 مورد تایید قرار گرفت. برای تحلیل داده‌ها، علاوه بر آمار توصیفی، از آزمونهای ضریب همبستگی، رگرسیون چند متغیره، من ویتنی، تی استیودنت و كروسكال والیس استفاده گردید. نتایج یافته ها نشان داد كه میزان علاقمندی و آمادگی كشاورزان برای شركت در تحقیق‌های انتقال یافته‌ها به ترتیب اولویت شامل تحقیق‌های تحقیقی- ترویجی، روز مزرعه و تحقیقی- تطبیقی می‌باشد. دلایل عدم بكارگیری توصیه‌های فنی، حاصل از تحقیق‌های انتقال یافته‌ها به ترتیب اولویت، عدم دسترسی بموقع به نهاده‌ها، عدم اطلاع كافی، از نحوه بكارگیری توصیه‌های فنی عدم كارایی یافته‌ها و توصیه‌ها ، هزینه اضافی و عدم تطابق توصیه‌ها با شرایط كشاوزان قلمداد شده است. در مقایسه كشاورزان همكار و غیرهمكار تحقیق‌ها، مشخص گردید كه از نظر تعداد دفعات دریافت وام، تعداد تماس با كارشناسان و مروجان، شركت در كلاسها و بازدیدهای ترویجی، مقدار عملكرد گندم آبی و دیم، میزان آشنایی با تحقیق‌ها و میزان بكارگیری توصیه‌ها، بین دو گروه از كشاورزان مورد مطالعه تفاوت معنی‌داری وجود دارد.

كلمات كلیدی: تحقیق‌های انتقال یافته‌ها، تحقیق‌های تحقیقی – ترویجی، تحقیق‌های تحقیقی، تطبیقی، روز مزرعه

مقدمه

تغییر روش‌های سنتی تولید به روش‌های جدید و مبتنی بر اصول علمی ، یكی از مهمترین عوامل دستیابی به توسعه كشاورزی است كه این مهم با همكاری محققان، مروجان و كشاورزان حاصل می‌گردد. پارسل و اندرسون (1997) ، فقدان تكنولوژی لازم و مناسب برای بسیاری از سیستم‌های معمول زراعی را به خاطر ارتباط ضعیف بین محققان، مروجان و كشاورزان می دانند. ریل وساندز (1989) نقش كشاورزان را حتی بالاتر از همكاری در آزمایش‌های داخل مزرعه یا آنفارم می‌دانند و اعتقاد دارند كه ارتباط با كشاورزان باید در حدی باشد كه اطمینان بدهد تحقیقات انجام گرفته در راستای نیازها و رفع مشكلات كشاورزان است. اگبامو (2000) و ماندی (1992)، برای ترویج دو نقش ارتباطی و تسهیلگری در خصوص تعیین نیازهای فنی و تحقیقاتی كشاورزان، اجرای تحقیقات تطبیقی در مزارع كشاورزان، ارزیابی مشاركتی و انجام بعضی فعالیتهای گروهی و مشترك با همكاری محققان و كشاورزان قایلند (Agbamu 2000) و .(Mundy 1992)