تاثیر حضور اسرائیل در جمهوری آذربایجان بر امنیت ملی ایران

مهمترین هدف پژوهش حاضر آن است که با توجه به حضور و نفوذ اسرائیل در منطقه و به خصوص در جمهوری آذربایجان و در نزدیکی مرزهای جمهوری اسلامی ایران، به بررسی تهدیداتی که این حضور برای امنیت جمهوری اسلامی ایران می‌تواند داشته باشد، بپردازد.

بر اساس دکترین پیرامونی دیوید بن گوریون و نیز طرح خاورمیانه بزرگ، رژیم صهیونیستی در پی ایجاد و گسترش روابط خود با کشورهای پیرامونی خویش است. اگر در ابتدا ایران، ترکیه و سومالی هدف دکترین پیرامونی بن گوریون تلقی می شدند، با فروپاشی شوروی و استقلال جمهوریهای تشکیل دهنده آن، امکان بزرگی برای سیاست خارجی رژیم صهیونیستی ایجاد شد تا در پی ایجاد روابط با این جمهوریها برآید.جمهوری آذربایجان به دلیل دارا بودن منابع غنی انرژی و نیز جمعیت مسلمان مورد توجه ویژه اسرائیل قرار گرفت. توسعه روابط با جمهوری آذربایجان علاوه بر ایجاد روابط اقتصادی و امکان استفاده از منابع انرژی، به اسرائیل کمک می نمود تا به تضعیف بعد اسلامی کشمکش فلسطین و اسرائیل بپردازد. بهترین شکل متصور برای این رژیم تلقی یک مناقشه ارضی به جای یک نبرد دینی می-باشد.

رژیم صهیونیستی با ایجاد و گسترش رابطه با کشورهای مختلف مسلمان، نشان می دهد که از ایجاد و گسترش رابطه با این گونه کشورها ناتوان نیست.جمهوری اسلامی ایران، پس از پیروزی انقلاب اسلامی، به بزرگترین دشمن و در واقع بزرگترین بر هم زننده نظم مورد نظر آمریکا در منطقه تبدیل شد. تجدید نظر طلبی ویژگی اصلی سالهای ابتدایی انقلاب بود. جمهوری اسلامی به عقیده بسیاری از کارشناسان با حمایت از مبارزان حزب الله و گروه حماس، یک جنگ نیابتی را با رژیم صهیونیستی آغاز کرده است.اسرائیل با توسعه روابط با کشورهای همسایه ایران به گونه ای در پی پاسخ دادن به طرفداری و حمایت جمهوری اسلامی از مبارزان مخالف اسرائیل است.

بسیاری از کارشناسان اطلاعاتی این رژیم تحت پوشش تاجر، جهانگرد، استاد دانشگاه و…به منطقه گسیل شده-اند تا به کسب اطلاعات ضروری بپردازند.با تأکید بر مفهوم نوین امنیت که تنها تهدید نظامی صرف را شامل نمی شود و به مقوله های اقتصادی، فرهنگی و سیاسی تهدیدکننده امنیت نیز می پردازد، نفوذ اسرائیل در جمهوری آذربایجان تصور تهدید از سوی جمهوری اسلامی ایران را به امری طبیعی تبدیل می کند.سفر شیمون پرز به باکو، که اولین رئیس جمهور اسرائیلی دیدار کننده از باکو می باشد، نشان دهنده تمایل هر دو طرف به توسعه روابط گوناگون است.حل بحران قره باغ که اولویت سیاست خارجی آذربایجان است به همراه تمایل باکو به روابط هر چه نزدیکتر با واشنگتن، لزوم ایجاد توازن در برابر محور احتمالی مسکو – ایروان – تهران، و نیز امکان استفاده از لابی پر قدرت یهودیان در آمریکا، همه و همه توضیح دهنده چرایی تمایل باکو از نزدیکی به تل آویو است. 

فهرست مطالب
کلیات و مقدمات    1
طرح مساله    2
سئوال اصلی    4
سئوالات فرعی    4
فرضیه اصلی    4
متغیرهای اصلی    4
فرضیه رقیب    5
فرضیه صفر    5
اهداف پژوهش    5
نقطه تمرکز پژوهش    5
روش پژوهش    5
بررسی ادبیات موجود    6
سازماندهی پژوهش    9

فصل اول: چارچوب نظری تحول مفهوم امنیت
مقدمه    12
چارچوب نظری    13
امنیت در مفهوم سنتی    13
نظریه واقع گرایی و امنیت    15
امنیت در مفهوم نوین    17
نظریه وابستگی متقابل و امنیت    17
نظریه لیبرالیسم نو و امنیت    18

فصل دوم: عوامل موثر بر امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران در قفقاز جنوبی
مقدمه    22
۲-۱- امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران    24
۲-۲- عوامل موثر بر امنیت ملی و جهت‌گیری سیاست خارجی ایران    24
۲-٢-۱- رقابت قدرتهای منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای در قفقاز جنوبی و تأثیر آن بر امنیت ج.ا.ا    26
الف- ایالات متحده آمریکا    27
ب- روسیه    28
ج- ترکیه    30
د – اتحادیه اروپا    31
۲-٢-٢- تهدیدهای قومی    32
الف- راهبردهای مناسب برای انسجام اجتماعی    33
ب- امکان تهدیدهای اقوام علیه امنیت ملی کشور    34
ج – راهکارهای مقابله با تهدیدهای قومی در قفقاز جنوبی    34
۲-٢-۳- رژیم حقوقی دریای خزر    35
۲-۳- چالش‌های امنیتی در قفقاز جنوبی    36
الف- مناقشه‌های قومی و سرزمینی    36
ب- ساختارهای دولتی ناکارآمد و خشونت‌های سیاسی و اجتماعی    36
ج- توسعه نیافتگی سیاسی و اجتماعی    37
د- رقابت قدرت‌های منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای    37

فصل سوم: بررسی ابعاد نفوذ اسرائیل در جمهوری آذربایجان
مقدمه    40
۳-۱- اهداف و انگیزه‌های اسرائیل در قفقاز جنوبی    41
۳-۲- اهداف و ابزار اسرائیل در گسترش نفوذ در جمهوری آذربایجان    51
۳-٣- جایگاه و اهمیت جمهوری آذربایجان در سیاست خارجی اسرائیل    56
الف- اهداف رسمی و آشکار    58
ب- اهداف غیر آشکار و اعلام نشده    58
۳-۴- اهداف آذربایجان از گسترش روابط با اسرائیل    60
۳-۵- چارچوب همکاریهای اسرائیل و جمهوری آذربایجان    64
الف- روابط سیاسی، امنیتی- نظامی    64
ب- روابط اقتصادی    67
ج- روابط فرهنگی    70

فصل چهارم: سیاست خارجی اسرائیل (تاکید بر عوامل تاثیرگذار) بر امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران
مقدمه    75
۴-۱- اصول و مبانی سیاست خارجی    76
۴-۲- محیط امنیتی اسرائیل : تهدید و فرصت    78
۴-۳- عوامل کلی شکل‌دهنده مناسبات ایران و اسرائیل    81
الف- اشکال مناسبات ایران و اسرائیل    83
ب- ایران و اسرائیل در خاورمیانه    83
ج- سیاست خارجی اسرائیل در قبال ایران    85
۴-۴- پیامدهای امنیتی مناسبات خصمانه جمهوری اسلامی ایران و اسرائیل    86
الف- دلایل خصومت ایران با رژیم صهیونیستی    89
ب- ماهیت تهدید اسرائیل نسبت به جمهوری اسلامی ایران    92
ا- تهدید نظامی    92
٢- تهدید اقتصادی    93
۳- تهدید سیاسی – تبلیغی    94
۴-۵- مخالفت با رژیم صهیونیستی و امنیت ملی ایران    95
الف- روابط هند و اسرائیل    97
ب- روابط ایالات متحده امریکا و اسرائیل    102
ج- روابط اسرائیل و چین    107
پیشینه روابط    107
اهداف چین و اسرائیل    110
۴-۶- سیستم امنیت منطقه‌ای مطلوب اسرائیل    112
۴-۷- ضرورت مقابله با یک ایران هسته‌ای    113

فصل پنجم: بررسی در روابط جمهوری اسلامی ایران و جمهوری آذربایجان
مقدمه    118
۵-۱- پیشینه روابط پس از استقلال    120
۵-۲- سیاست خارجی جمهوری آذربایجان    123
الف- اساس سیاست خارجی جمهوری آذربایجان    123
ب- تأثیر جهت گیریهای سیاست خارجی جمهوری آذربایجان بر ایران    124
ج- حل بحران قره‌باغ اولویت اصلی سیاست خارجی جمهوری آذربایجان    126
۵-۳- ملاحظات روسیه در قفقاز جنوبی    128
۵-۴- بلندیهای استراتژیک    129
– فقدان قدرت تأثیرگذاری در مسائل قفقاز جنوبی    130
۵-۵- موانع موجود در توسعه روابط جمهوری اسلامی ایران و جمهوری آذربایجان    132
الف- عوامل منطقه‌ای    132
ب- عوامل فرامنطقه‌ای    132
۵-۶- روابط فرهنگی جمهوری آذربایجان با جمهوری اسلامی ایران    135
۵-۷- روابط تجاری – اقتصادی    138
الف- زمینه‌های همکاری جمهوری اسلامی ایران و جمهوری آذربایجان    140
ب- همکاریهای اقتصادی ایران با جمهوری آذربایجان    142
۵-۸- روابط نظامی    143
۵-۹- چشم انداز روابط    148
نتیجه‌گیری    149
منابع و مآخذ    156