تاثیر عوامل اقتصادی، فردی و سازمانی بر بروز فساد اداری

در این پژوهش تاثیر عوامل اقتصادی، فردی و سازمانی بر بروز فساد اداری در جامعه نمونه کارکنان اداره امور مالیاتی شرق تهران مورد بررسی قرار گرفته و میزان تاثیر عوامل اثرگذار بر آنها مورد تایید قرار گرفته است.

چیزی که در نظام اداری کنونی واقعیت دارد این است که واحدهای اداری معمولا با تعداد زیادی از قوانین و مقررات غیر واقعی ویا غیر ضروری مواجه هستند، مدیران غیرموثر، فقدان شایسته سالاری، وجود تبعیضات در زمینه های استخدام، نارسایی در نظام حقوق و دستمزد، نظام پاداش و تنبیه و به ویژه نظام کنترل و نظارت و ارزشیابی و ابهامات موجود در رویه های اداری و استانداردهای جاری کار، امکان هر گونه تصمیم و اقدامات خودسرانه ای را به کارگزاران آنها می دهند. به علاوه اینکه، فرآیندهای پیچیده و چند لایه اموراداری نیز عامل تشویق مراجعان به پیشنهاد رشوه برای تسریع کار هستند، از طرفی کم بودن حقوق کارکنان خدمات هم دلیل کاهش تدریجی مقاومت و عادت بعدی آنان به قبول این پیشنهادها است. و ترجیح اهداف گروهی به اهداف سازمان و مانند آن، از عوامل سازمانی یا اداری تسهیل کننده فساد اداری می باشند.

عبارت است از “سوءاستفاده نهادینه شده شخصی از منابع عمومی و دولتی توسط کارگزاران خدمات عمومی” فساد اداری به مفهوم فروش مالکیت دولتی یا بهره برداری از اموال عمومی توسط بروکراتها در دولت در راستای انتفاع خود یا خویشاوندان است. در نظام اداری و کشوری مجموعه ای از قوانین و مقررات مدون اداری وجود که چهارچوب فعالیتها ی مجاز بروکراتها را تعیین می کند. در این صورت هر گونه رفتاری که مغایر با این قوانین ومقررات باشد و انگیزه ارتکاب ان انتفاع فردی بروکرات یا دوستان آن ها باشد فساد اداری محسوب خواهد شد.(خضری،۱۳۸۱،ص۱۵۷)

این نوشتار در واقع پایان نامه فساد اداری و عوامل موثر بر فساد اداری از دیدگاه کارکنان را بررسی می کند.

مقدمه

در این پژوهش تاثیر عوامل اقتصادی، فردی و سازمانی بر بروز فساد اداری در جامعه نمونه کارکنان اداره امور مالیاتی شرق تهران مورد بررسی قرار گرفته و میزان تاثیر عوامل اثرگذار بر آنها مورد تایید قرار گرفته است. نتایج بررسی معناداری نشان می‌دهد که روابط بین کلیه متغیرهای تحقیق مورد تأیید قرار گرفت همچنین نتایج رتبه بندی عوامل موثر بر بروز فساد اداری بوسیله آزمون میانگین رتبه های فریدمن نشان داد که عوامل اقتصادی دارای بالاترین میزان رتبه بوده است.

همچنین، همان‌طور که در نتایج بدست آمده از آزمون رگرسیون مشاهده می‌شود، تأثیر کلی عوامل اقتصادی بیشتر از سایر متغیرها بوده است. بعد از آن هم به ترتیب عوامل سازمانی و فردی قرار داشته اند. در واقع به خاطر همین اثرگذاری است که باعث شده تاثیر حقوق و مزایای تعلق یافته (جبران خدمت) به کارکنان و نرخ تورم جامعه بیش از سایر عامل ها دارای اثرگذار باشد. به عبارت دیگر کاهش فساد اداری بیشتر در هنگامی تجلی پیدا می کند که وضعیت اقتصادی کارکنان بهتر شده و به نیازهای مالی آنان در سازمان به طور مناسبی پاسخ داده شود همچنین در درون سازمان نیز سازوکارهای کنترل کننده مناسبی می‌بایست وجود داشته باشد. 

مطالعاتی که در گذشته در نیز صورت گرفته است، نیز موید این امر بوده که این عوامل اقتصادی وسازمانی و فردی نقش بالقوه معناداری در بروز فساد در محیط های اداری بازی می کنند. نتایج پژوهش بر این نکته تاکید دارد، که در وهله اول موضوع نظام پرداخت در سازمان ها  از اهمیت بسزایی برخودار باشد و تبعیض در پرداخت حقوق، توزیع فرصت های شغلی و ارتقاء بین کارکنان، تشویق وتنبیه به کمترین میزان ممکن برسد.از این نظر، نتایج به دست آمده با مطالعات پژوهشگرانی از قبیل اسکالن (۲۰۰۸)، فوکو(۲۰۰۸)، الوانی و جفره(۱۳۸۴) و فرهادی نژلاد (۱۳۷۹)، فرزانه زینالی (۱۳۸۴) و فرج پور(۱۳۸۳)، همخوانی دارد. به علاوه عباسپور (۱۳۸۴) نیز در ریشه یابی علل فساد اداری در ادارات دولتی شهرستان شاهرود بر اهمیت این موضوع تاکید کرده و حقوق و مزایای پرداختی به کارکنان را در بروز فساد اداری موثر دانسته است.

همچنین، نحوه نظارت در سازمان های دولتی، از نظر فراهم کردن بستر کنترل و نظارت دقیق، مستمر و بهنگام، باید بازبینی شود؛ چرا که ضعف در این زمینه ها، با توجه به فعال نبودن سیستم نظارت عمومی(مردم، نهادهای مدنی و رسانه ها) و به موقع نبودن مجازات ، زمینه عقلایی را برای ارتکاب فساد اداری مالی فراهم می کند. از این نظر، نتایج به دست آمده ، با مطالعات پژوهشگرانی از قبیل آموندسن(۲۰۰۰)، سلدادیو و هان(۲۰۰۶)، قلی پور و نیک رفتار(۱۳۸۶) و دادگر و نظری(۱۳۸۶)، همخوانی دارد.

برخی مطالعات انجام شده در خارج از کشور همچون پژوهش مو (۲۰۰۱) نیز بر رابطه متقابل بروز فساد و وضعیت اقتصادی تاکید کرده و آنرا بر کاهش رشد اقتصادی موثر دانسته است. و همچنین تاثیر عوامل فردی، مانند سن، سابقه کاری، تحصیلات در بروز فساد اداری با مطالعات پژوهشگرانی از قبیل، پلقرینی و گراف (۲۰۰۷)، زکوس (۲۰۰۴)، رز آکرمن(۲۰۰۳) ، جانسون (۱۹۹۸) ، حسینی ومهدی- زاده(۱۳۸۶) ، جدی(۱۳۸۹) و فاضل(۱۳۸۷)، همخوانی دارد. 

فهرست مطالب
چکیده    ۱
فصل اول: کلیات تحقیق
۱-۱-مقدمه    ۲
۱-۲-بیان مساله    ۳
۱-۳- اهمیت و ضرورت انجام تحقیق    ۴
۱-۴-مبانی نظری تحقیق    ۴
۱-۵- نوع آوری تحقیق    ۷
۱-۶-اهداف مشخص تحقیق    ۷
۱-۷- فرضیات تحقیق       ۷
۱-۸-تعریف متغیرها و مدل مفهومی    ۸
۱-۹-تعریف اصلاحات    ۹

فصل دوم: مروی بر تحقیقات انجام شده
۲-۱- مقدمه    ۱۱
۲-۲- مبانی نظری پژوهش    ۱۲
۲-۳-معرفی فساد اداری     ۱۳
۲-۴-سطوح فساد    ۱۴
۲-۵-انواع فساد    ۱۴
۲-۵-۱-فساد سیاسی    ۱۵
۲-۵-۲-فساد اقتصادی    ۱۵
۲-۵-۳- فساد اداری یا سازمانی    ۱۶
۲-۶- تبیین علل موجبه فساد    ۱۹
۲-۶-۱- رویکرد علمی     ۱۹
۲-۶-۲- رویکرد تجربی    ۱۹
۲-۶-۳- رویکرد ارزشی    ۱۹
۲-۶-۴- رویکرد تطبیقی    ۱۹
۲-۷- تفاوت در دو جهان توسعه یافته و توسعه نیافته    ۱۹
۲-۸- سیاست هاس کلیدی در مبارزه با فساد    ۲۵
۲-۸-۱-رقابت در ارائه خدمات دولتی    ۲۵
۲-۸-۲-تشکیل نهادهای مستقل مبارزه با فساد    ۲۶
۲-۸-۳-اقدامات بین المللی مبارزه با فساد    ۲۶
۲-۹-پیشینه پژوهش    ۲۷
۲-۹-۱- پیشینه پژوهش در ایران      ۲۷
۲-۹-۲- پیشینه تحقیقات خارجی    ۳۰
۲-۱۰-احتمال انجام تخلفات مالیاتی    ۳۸
۲-۱۱-آشنایی با سازمان امور مالیاتی    ۴۲
۲-۱۱-۱-تشکیلات سازمان امور مالیاتی    ۴۲
۲-۱۱-۱-۱-نیروی انسانی    ۴۳
۲-۱۱-۱-۲-تعریف مالیات    ۴۶
۲-۱۱-۱-۳-بیانیه ماموریت سازمان امور مالیاتی    ۴۶
۲-۱۱-۱-۴-بیانیه جشم انداز سازمان امور مالیاتی    ۴۶
۲-۱۱-۱-۵-اهداف سازمان امور مالیاتی    ۴۶
۲-۱۱-۲-وظایف سازمان امور مالیاتی    ۴۷
۲-۱۱-۲-۱-مالیات در ایران    ۴۹
۲-۱۱-۳-اصول حاکم در یک نظام مالیاتی    ۴۹
۲-۱۱-۳-۱-ضرورتهای یک ساختار خوب مالیاتی    ۵۰
۲-۱۱-۴-محورهای مهم اصلاح نظام مالیاتی    ۵۱
۲-۱۱-۵-اقدامات اصلاحات اداری در نظام اداری    ۵۲
۲-۱۱-۶-نگاهی به طرح جامع مالیاتی    ۵۳
۲-۱۱-۷-اهداف طرح جامع مالیاتی    ۵۴
۲-۱۱-۷-۱-افزایش میزان رضایت مندی صاحبان منافع    ۵۴
۲-۱۱-۷-۲- کاهش هزینه های اجرایی عملیات مالیاتی    ۵۴
۲-۱۱-۷-۳- افزایش میزان رضایت مندی صاحبان منافع    ۵۵
۲-۱۱-۸-روند شکل گیری طرح جامع مالیاتی    ۵۵

فصل سوم: مواد و روش ها
۳-۱- مقدمه    ۵۷
۳-۲- روش تحقیق    ۵۷
۳-۳-روش جمع آوری اطلاعات    ۵۸
۳-۴-متغییرهای تحقیق    ۵۸
۳-۵-مدل مفهومی تحقیق    ۵۸
۳-۶- ابزار اندازه گیری    ۵۹
۳-۶-۱- روایی یا اعتبار    ۶۰
۳-۶-۲-پایایی ابزار اندازه گیری    ۶۰
۳-۷-روش نمونه گیری و تعیین حجم نمونه    ۶۰
۳-۸-روش ها و ابزار تجزیه تحلیل    ۶۱

فصل چهارم: نتایج
۴-۱- مقدمه    ۶۲
۴-۲-توصیف داده ها    ۶۲
۴-۲-۱-توزیع فراوانی نمونه آماری به تفکیک تحصیلات    ۶۳
۴-۲-۲- توزیع فراوانی نمونه آماری به تفکیک جنسیت    ۶۴
۴-۲-۳- توزیع فراوانی نمونه آماری به تفکیک نوع استخدام    ۶۵
۴-۲-۴- توزیع فراوانی نمونه آماری به تفکیک نوع مسکن    ۶۶
۴-۲-۵- توزیع فراوانی نمونه آماری به تفکیک وضعیت تاهل    ۶۷
۴-۲-۶- توزیع فراوانی نمونه آماری به تفکیک سابقه کار    ۶۸
۴-۳-تحلیل داده ها    ۶۹
۴-۳-۱-آزمون فرض نرمال بودن داده ها    ۷۰
۴-۳-۲-بررسی فرضیات تحقیق    ۷۰
۴-۳-۲-۱-آزمون رگرسیون    ۷۰
۴-۳-۲-۲-آزمون رتبه بندی فریدمن    ۷۳
۴-۳-۳-جمع بندی    ۷۵

فصل پنجم: بحث و نتیجه گیری
۵-۱- مقدمه    ۷۶
۵-۲- نتایج    ۷۷
۵-۳-جمع بندی    ۷۹
۵-۴-پیشنهادها    ۸۰
۵-۵-پیشنهاداتی برای محققین آتی     ۸۱
۵-۶- محدودیت های تحقیق    ۸۲

منابع    ۸۳
پیوست ها    ۸۵
چکیده انگلیسی    ۸۸

فهرست جدول ها
جدول ۱-۱- خلاصه ای از تحقیقات انجام شده داخلی    ۶
جدول ۱-۲- خلاصه ای از تحقیقات انجام شده خارجی    ۷
جدول ۲-۱- شاخص احساس فساد ۲۰۱۰    ۲۱
جدول ۲-۲- شاخص احساس فساد ۲۰۱۱    ۲۲
جدول ۲-۳- شاخص احساس فساد ۲۰۱۲    ۲۳
جدول ۲-۴- شاخص احساس فساد ۲۰۱۳    ۲۴
جدول ۲-۵- آمار نیروی انسانی خارج شده از سازمان    ۴۳
جدول ۳-۲- بررسی پایایی پرسشنامه    ۶۰
جدول ۴-۱- توزیع فراوانی نمونه آماری مورد مطالعه به تفکیک تحصیلات    ۶۳
جدول ۴-۲- توزیع فراوانی نمونه آماری مورد مطالعه به تفکیک جنسیت    ۶۴
جدول ۴-۳- توزیع فراوانی نمونه آماری مورد مطالعه به تفکیک نوع استخدام    ۶۵
جدول ۴-۴- توزیع فراوانی نمونه آماری مورد مطالعه به تفکیک نوع مسکن    ۶۶
جدول ۴-۵- توزیع فراوانی نمونه آماری مورد مطالعه به تفکیک وضعیت تاهل    ۶۷
جدول ۴-۶- توزیع فراوانی نمونه آماری مورد مطالعه به تفکیک سابقه کار    ۶۸
جدول ۴-۷- نتیجه آزمون کلموگروف-اسمیرنوف    ۷۰
جدول ۴-۸- جدول Anova    ۷۱
جدول ۴-۹- جدول coefficients     ۷۱
جدول ۴-۱۰- تحلیل رگرسیون فرضیه اول    ۷۱
جدول ۴-۱۱- جدول Anova    ۷۲
جدول ۴-۱۲- جدول coefficients    ۷۲
جدول ۴-۱۳- تحلیل رگرسیون فرضیه دوم    ۷۲
جدول ۴-۱۴- جدول Anova    ۷۳
جدول ۴-۱۵- جدول coefficients    ۷۳
جدول ۴-۱۶- تحلیل رگرسیون فرضیه سوم    ۷۳
جدول ۴-۱۷- آزمون فریدمن    ۷۴
جدول ۴-۱۸- آزمون فریدمن بین متغیرهای موثر بر CRM    ۷۴

فهرست شکل ها
شکل ۱-۱- مدل مفهومی پژوهش گذشته    ۶
شکل ۱-۲- مدل مفهومی پژوهش گذشته    ۶
شکل ۱-۳- مدل مفهومی پژوهش     ۹
شکل ۲-۱- درصد نیروهای شاغل در سازمان به تفکیک مدرک تحصیلی    ۴۴
شکل ۲-۲- چارت سازمان امور مالیاتی    ۴۵
شکل ۳-۱- مدل مفهومی پژوهش    ۵۹

فهرست نمودارها
نمودار ۴-۱- توزیع فراوانی به تفکیک تحصیلات    ۶۴
نمودار ۴-۲- توزیع فراوانی به تفکیک جنسیت    ۶۵
نمودار ۴-۳- توزیع فراوانی به تفکیک نوع استخدام    ۶۶
نمودار ۴-۴- توزیع فراوانی به تفکیک نوع مسکن    ۶۷
نمودار ۴-۵- توزیع فراوانی به تفکیک وضعیت تاهل    ۶۸
نمودار ۴-۶- توزیع فراوانی به تفکیک سابقه کاری    ۶۹