تعارض قوانین مالکیت فکری در اصول ماکس پلانک و نظام حل تعارض ایران

تعارض قوانین مالکیت فکری در اصول ماکس پلانک و نظام حل تعارض ایران

چكیده

دعاوی مرتبط با حقوق مالكیت فكری كه با حقوق بین الملل خصوصی گره خورده است، برای حل و فصل لازم است سه مرحله اصلی را پشت سر بگذارد. در مرحله نخست باید به دنبال دادگاه صالح بود و دعوا را در آن مطرح كرد. صلاحیت هر دادگاه به وسیله معیارهایی كه دعوا را به كشور مقر آن دادگاه مرتبط می سازد، تعیین می شود؛ این صلاحیت كه بعضاً انحصاری است، یا به دلیل ارتباط با طرفین دعوا حاصل می شود یا به دلیل ارتباط با موضوع آن. در مرحله دوم باید به دنبال قانون و مقرراتی(قانون حاکم) گشت كه بر مبنای آن، دادگاه صالح باید به قضیه رسیدگی نماید. ملاك تعیین این قانون نیز ارتباطی است كه بین دعوا با یك كشور خاص وجود دارد. این ارتباط بگونه ایست كه فقط در یك كشور صدق می كند و احتمال اعمال قانون های مختلف را منتفی می سازد. در مرحله سوم رای مبتنی بر قانونِ صالحِ صادره از دادگاه صالح، در صورت احراز شرایطی مانند نهایی بودن، عدم مخالفت با نظم عمومی و… ابتدائاً طی حكم دادگاه كشور مجری به رسمیت شناخته می شود و سپس به اجرا در خواهد آمد؛ اصل سرزمینی بودن در هر یک از مراحل فوق با تاثیر منفی وارد عرصه گردیدده و تا حد امکان از پذیرش صلاحیت دادگاه خارجی، اعمال قانون بیگانه و اجرای حکم خارجی ممانعت به عمل می آورد .

کلید واژه ها: حقوق مالکیت فکری، حقوق بین الملل خصوصی، دادگاه صالح، قانون حاکم، به رسمیت شناختن آرای خارجی، اجرای آرای خارج

.مقدمه1-1.تعریف موضوع و اهمیت آن

اگر حقوق بین الملل خصوصی را قواعد بررسی قضایای حاوی عنصر خارجی بدانیم ^[1]و حقوق راجع به مالکیت فکری را حقوق ناظر بر اموال غیر فیزیکی درنظر بگیریم^[2] و در تحولات آن در سده های گذشته باریک شویم، در می یابیم که از تاثیرات متقابل و نیازهایی که این دو رشته به هم دارند؛ چشم پوشی نتوان کرد چرا که:

1- حقوق مالکیت فکری در مورد اموالی است که فیزیکی و مادّی نبوده و در آنِ واحد، می تواند در چند کشور حضور داشته باشد و مرزبندی فیزیکی و جغرافیایی در مورد آن چندان عاقلانه به نظر نمی رسد و چندان فایده ای هم ندارد.

2- جهانی شدن و مسائل مرتبطِ با آن و گسترش رسانه ای ارتباط جمعی بین المللی و رسمی شدن زبان انگلیسی سبب شده است که فروش و عرضه محصولات مالکیت فکری، از مرزهای ملی و قارّه ای پا فراتر نهاده و در بسیاری از موارد، بویژه در آثار و اختراعات موفّق، بیش از آنچه در کشور خود به فروش می رسد در سایر کشورها مورد امعان نظر و توجّه قرار گیرد.

3- حمایت و ضمانت اجرای مالکیت فکری در عرصه جهانی با تصویب تریپس و سایر کنوانسیون ها قوت گرفته است و موجب افزایش دادخواست های مطروحه در محاکم و تعدّد پرونده های قضایی شده است که غالباً خود حاوی یک عنصر خارجی است.

این موارد همه و همه سبب شده است تا ضمانت اجرای مالکیت فکری، بدون حقوق بین الملل خصوصی بی اثر باشد؛زیرا همانطور که گفته شد، دعاوی حقوق مالکیت فکری در بسیاری از موارد، حاوی عنصر خارجی است و این یعنی محلّ دخالت حقوق بین الملل خصوصی.

تعارض قوانین عموماًدر دو مفهوم به کار برده شده است، مفهومی گسترده و مفهومی محدود، تعریف مضیق به معنای بررسی قانون حاکم است که دومین مرحله در حقوق بین الملل خصوصی است و در اکثر کتب و مقالات این معنا به کار رفته است و در ایران هم ادعای گزافه ای نیست اگربگوییم تمام مولفین تعارض قوانین را در این معنابه کار برده اند؛ اما اگر دقیق بنگریم تعارض قوانین، مفهومی اعم از این دارد و در معنای حقوق بین الملل خصوصی است (در فرهنگ حقوقی آکسفورد تعارض قوانین در معنای حقوق بین الملل خصوصی گرفته شده است ) به هر تقدیر چون اصول ماکس پلانک از عبارت تعارض قوانین استفاده نموده و شامل بر هر سه قسم صلاحیت قضایی بین الملل،قانون حاکم و اجرای احکام خارجی نموده است و آنرا درمعنای حقوق بین الملل خصوصی به کار برده و در توانایی تدوین کنندگان آن، نمی توان شک را مجال جولان داد، ما هم در این رساله چنین کاری کرده ایم.

موضوع این رساله همانا بررسی اصول تعارض قوانین ماکس پلانک و نظام حقوق بین الملل خصوصی مالیکت فکری ایران با دید تطبیقی است.

1-2.پیشینه مطالعات

در زمینه حقوق بین الملل خصوصی مالکیت فکری در خارج از کشور اقدامات نسبتا گسترده و جامعی صورت گرفته است مانند :

1. Annette Kur Principles Governing Jurisdiction Choice of Law and Judgments in Transnational Disputes: A European Perspective (2003) CRi 65.
2. Annette Kur Rochelle Dreyfuss Graeme B. Dinwoodie The Law Applicable to Secondary Liability in Intellectual Property Cases New York University Journal of International Law and Politics Vol. 42
3. BenedettaUbertazzi Intellectual Property Rights and Exclusive (Subject Matter) Jurisdiction: Between Private and Public International Law Marquette Intellectual Property Law Review Volume 15 | Issue 2 Article 5
4. Commentary
   on Principles of Private International Law on Intellectual Property Rights(Joint Proposal Drafted by Members of the Private International Law Association of Korea and Japan) Waseda University Global COE Project October 14 2010
5. Dinwoodie Graeme B. Developing a Private International Intellectual Property Law: The Demise of Territoriality? (November 8 2009). William & Mary Law Review Forthcoming; Oxford Legal Studies Research Paper No. 52/2009. Available at SSRN: http://ssrn.com/abstract=1502228
6. Final report to the study on intellectual property and conflict of law study contract:ETD/99/B-3000/E/16 april 18 2000.
7. Graeme B. Dinwoodie International Intellectual Property Litigation: A Vehicle for Resurgent Comparativist Thought? 49 Am. J. Comp. L. 429 429 (2001)
8. J. Fawcett & Paul Torremans Intellectual Property and Private International Law 621 (1998).
9. 9. Jake S. TyshowThe Act of State Doctrine and the Reinterpretation ofInternational Comity 43 VA. J. INT’L L. 280 290 (2002)
10. james j. Fawcett paultorremans intellectual property and private international law secend edition oxford universitypress 2011
11. Josef Drexl The Proposed Rome II Regulation: European Choice of Law in the Field of Intellectual Property in Intellectual Property and Private International Law: Heading for the Future 151 152 (2005).
12. Jürgen Basedow Intellectual Property in the Global Arena157-178 171-172 (Mohr Siebeck 2010);
13. Jürgen Basedow Toshiyuki Kono Axel Metzger Mohr Jurisdiction Applicable Law and the Recognition of Judgments in Europe Japan and the US / ed. Siebeck 2010 Pages 239-292.
14. Kai Burmeister،Jurisdiction Choice of Law Copyright and the Internet: Protection Against Framing in an International Setting،Fordham Intellectual Property Mediaand Entertainment Law Journal،1999،Volume 9 Issue 2.
15. Oestreicher Y. Recognition and Enforcement of Foreign Intellectual Property Judgments: Analysis and Guidelines for a New International Convention (Dissertation North Carolina 2004) (Also available at SSRN: http://ssrn.com/abstract=939093).
16. P Torremans Star Wars Rids Us of Subject Matter Jurisdiction: The Supreme Court does not like Kafka either when it comes to Copyright (2011) E.I.P.R. 813.
17. P. L. C. Torremans Intellectual Property and Private International Law: Heading for the Future 5 Eur. Intell. Prop. Rev. 312 469 (2006).

در ایران به جرات می توان گفت که نه تنها هیچ کتابی که به حقوق بین الملل خصوصی مالکیت فکری اشاراتی کرده باشد وجود ندارد به جز مقاله ای از خانم دکتر لیلا رئیسی تحت عنوان «دادگاه صلاحیت دار در دعاوی حقوق مالکیت معنوی در روابط بین الملل خصوصی » (اندیشه های حقوق خصوصی سال پنجم، شماره سیزدهم، پاییز و زمستان 1387 )که فارغ از اصول ماکس پلانک است، مقاله ای که موضوع این رساله را مورد بررسی قرارداده باشد در دست نیست.

1-3.مجموعه های تدوین شده درباره اصول تعارض قوانین مالکیت فکری

در مورد تعارض قوانین مالکیت فکری با توجه به نبود کنوانسیون یا معاهده فراگیر بین المللی، موسسات و سازمان های بسیاری دست به ارائه طرح هایی زده اندکه اصول ماکس پلانک یکی از آنهاست؛ البته باید توجه داشت، ایده تنظیم و تدوین قواعد راجع به تعارض قوانین امری چندان جدید نیست و در سال 1978، « آلمر[3]» در مورد حقوق مالیکت فکری و تعارض قوانین مطالعاتی انجام داد که بعد از او دنبال گرفته نشد؛ ولی اقداماتی که در زمینه تعهدات قراردادی و غیر قراردادی صورت داد، در سال 1980 در قالب کنوانسیون رم تجلی یافت. اصول و قواعد مرتبط با مالکیت فکری به قرار زیر است:

1-3-1. اصول الی : یکی از مهم ترین وقایع درحقوق بین الملل خصوصی مالکیت فکری، پروژه قضایی لاهه در سال 1990 بود که به وسیله آمریکا مطرح شد. هدف اولیه، اتخاذ کنوانسیونی جهت هماهنگی قواعد راجع به صلاحیت قضایی بین المللی و به رسمیت شناختن و به اجرا گذاشتن آرای خارجی بود، به هر حال بعد از پاره ای مذاکرات،پروژه به دلیل عدم تراضی اعضای مهمی مانند آمریکا و اتحادیه اروپا با شکست مواجه شد. یکی از مهمترین علل برای عدم توافق بر سر آن،همانا موضوعاتی بود که در مورد صلاحیت قضایی بین المللی مالکیت فکری و اینترنتی مطرح شده بود ^[4]، به منظور حفظ کنوانسیون،چندین اندیشمند حقوق، ^[5]تلاش های گسترد ه ای را پیرامون آن انجام دادند و در پایان به عنوان کنفرانس لاهه پیشنهاد کردند که البته عقیم ماند؛ لذا پدید آورندگان آن که آمریکایی بودند سعی داشتند تا نتیجه زحماتشان بی نتیجه نماند، آن را در قالب اصول الی^[6] درآوردند که در سال 2007 در اجلاس عمومی و سالانه الی تصویب شد. اصول الی، مجموعه ای از قواعد است پیرامون صلاحیت قضایی، قانون حاکم و به رسمیت شناختن ارای خارجی، که بر تجمیع و یکسان کردن دادرسی تاکید دارد ^[7]؛ این در حالی است که کشورهای اروپایی از این قافله عقب نماندند و علاوه بر دستورالعمل های رم 1 ^[8]و رم 2 ^[9] که در مورد مسائل قراردادی مالکیت فکری و قانون حاکم دراین زمینه حرف های زیادی برای گفتن دارد، رژیم لوگانو – بروکسل که بیشتر بر صلاحیت قضایی و اجرای آرای خارجی متمرکز است در این دوران در روندی از بازبینی قرار گرفت ^[10] و سرانجام این اصول ماکس پلانک بود که از میان همین تلاش ها ظهور کرد.

[1] Oxford dictionary of law FIFTH EDITION page 256 Private international law (conflict of laws) : The part of the national law of a country that establishes rules for dealing with cases volving a foreign element (i.e. contact with some system of foreign law). For example if a contract is made in England but is to be fulfilled abroad will be necessary to decide which law governs the validity of the contract. This is known as the question of choice of law. Generally nder the Rome Convention (1980; in force from 1 April 1991) the parties’ choice of law in a written contract is respected; rules are set down in he Convention stating which laws apply if the parties to the contract have not made a choice. Sometimes the courts must also decide whether or not they have jurisdiction to hear the case and whether or not to recognize a foreign judgment (such as a divorce obtained abroad).

[2] Oxford dictionary of law FIFTH EDITION page 256 intellectual property: Intangible property that includes patents trade marks copyright and registered and unregistered design rights

[3]< /strong> Ulmer