تفکر و تعقل انتقادی و بررسی مراحل آن با تاکید به متون اسلامی

هدف از این پایان نامه تفکر و تعقل انتقادی و بررسی مراحل آن با تاکید به متون اسلامی می باشد.

ادوارد گلاسر که در اندیشۀ خود از دیدگاه های دیوئی در باب تفکر انتقادی بهره برده است، تفکر انتقادی را این گونه تعریف می کند: ۱٫ تمایل برای بررسی موضوع ها و مشکلات به یک روش اندیشمندانه که در حوزۀ تجارب شخص رخ می دهد.  2. دانش روش های بررسی و استدلال منطقی و در نهایت   3. مهارت های به کارگیری این روش ها (واتسون – گلاسر، ۱۹۸۰)   پائول و الدر (۲۰۰۱) تفکر انتقادی را به عنوان یک فرایند انضباط ذهنی و مجموعه ای از مهارت ها برای پردازش و گسترش اطلاعات و باورها تعریف می کنند. بر این اساس، تفکر انتقادی، فرایندی است که اندیشنده را قادر می سازد تا به خلق و ارزیابی عملکرد ذهنی بپردازد.  

 چافی(۲۰۰۳) تفکر انتقادی را هم به عنوان فلسفۀ آموزش و پرورش و زمینۀ مطالعاتی و هم به عنوان یک روش پژوهش معرفت شناختی تعریف می کند. او استدلال می کند که تفکر انتقادی ایده ایست با چارچوب نظری خاص خود که برای سازماندهی تجارب، شکل دهی دانش و بسط فلسفۀ زندگی به کار می رود. او تفکر انتقادی را به عنوان تلاش های سازمان یافته، ارادی و فعال فرد تعریف می کند که به منظور شفاف کردن و اصلاح درک خود از طریق ارزیابی دقیق اندیشه های خود و دیگران صورت می گیرد. (نیستانی و امام وردی،۱۳۹۲،ص:۲۶)

موانع تفکر و تعقل انتقادی در تربیت اسلامی

   در این بخش از بحث به تنها مورد استعمال ریشه « ف ک ر » در معنای منفی اشاره می نماییم. در سوره مدّثر آیات ۱۹ تا ۲۲، ریشه « ف ک ر » در باب تفعیل به کار رفته است و معنایی منفی و غیر ارزشی به خود گرفته است. در آیه ۱۸ سوره مدّثر آمده است:                                     
إِنَّهُ فَکَّرَ وَ قَدَّرَ (۱۸) فَقُتِلَ کَیْفَ قَدَّرَ (۱۹)ثُمَّ قُتِلَ کَیْفَ قَدَّرَ (۲۰) ثُمَّ عَبَسَ وَ بَسَرَ (۲۲) ثُمَّ أَدْبَرَ وَ اسْتَکْبَرَ (۲۳) فَقَالَ إِنْ هذَا إِلاَّ سِحْرٌ یُؤْثَرُ (۲۴) إِنْ هذَا إِلاَّ قَوْلُ الْبَشَرِ (۲۵) 
او [برای باطل کردن دعوت قرآن] اندیشید و [آن را] سنجید. پس مرگ بر او باد، چگونه سنجید؟ باز هم مرگ بر او باد، چگونه سنجید؟آن گاه نظر کرد، سپس چهره درهم کشید و قیافه نفرت آمیز به خود گرفت، آن گاه [از قرآن] روی گردانید و تکبّر ورزید؛ پس گفت: این قرآن جز جادویی که از جادوگران پیشین حکایت شده چیزی نیست، این جز سخن بشر نمی باشد. 
   

  آیات فوق در وصف « ولید بن مغیره » نازل شده است و او را اهل « تفکیر » نامیده است. مطابق این معنا، اهل تفکیر فکر می کنند، استنتاج و حسابگری دارند، ولی برای رسیدن به هدفی شیطانی و در واقع بد فکر می کنند. در قرآن کریم، «تفکر»؛ یعنی خوب فکر کردن و « تفکیر »؛ یعنی بد فکر کردن. پس ولید، فکر میکند، اما در جهت باطل. اگر او برای رسیدن به امری صالح فکر می کرد، فکرش مذموم نبود و خداوند اینطور از آن تعبیر نمیکرد( طوسی، ۱۷۷، به نقل از لسانی، ۱۳۸۸) خداوند، این مورد فکر کردن را -که با سایر « تفکر » های قرآن متفاوت است- با سیاقی متفاوت می آورد. آنچه مشخص می کند تفکر می کنیم یا تفکیر، شرایط قلبی ماست، قلب بیمار نمی تواند، تفکر کند، بلکه حالت کار و فعالیت فکری انسان « تفکیر » می شود.

فهرست مطالب

تعقل و تفکر در قرآن و روایات۳۴
۲-۲-۱- مقدمه ۱۲۸
۲-۲-۲-اهمیت تفکر نقادانه در قرآن و روایات۱۲۸
۲-۲-۳- مفهوم تفکّر در لغت
۲-۲-۴-مفهوم تفکّر در قرآن
۲-۲-۵- رابطه مفهوم قرآنی « تفکّر» با « تعقّل» و مراتب آنها 
۲-۲-۶-تفکر انتقادی در تربیت اسلامی 
۲-۲-۶-۱-مراحل تفکر و تعقل انتقادی
۲-۲-۶-۱-۱-مرحله اول : سمع و نظر نقادانه 
۲-۲-۶-۱-۲-مرحله دوم : ارزیابی مشاهدات و شنیده ها
۲-۲-۶-۱-۳-مرحله سوم : عبرت و تذکر
۲-۲-۶-۱-۴- مرحله چهارم : برداشت آیه گونه از حقایق عالم
۲-۲-۶-۱-۵- مرحله پنجم:تعقل انتقادی:شکل گیری نظام معیارتوحیدی 
 2-2-6-2- موانع تفکر و تعقل انتقادی در تربیت اسلامی

یشینه تحقیقاتی 
پیشینه داخلی
پیشینه خارجی 

منابع و مآخذ
منابع فارسی    
منابع انگلیسی