حکم نماز جمعه از دیدگاه مذاهب اربعه

عموم مذاهب چهارگانه اهل سنت، قایل به وجوب تعیینی نماز جمعه هستند و برای این حکم محدودیت زمانی و مکانی در نظر ندارند. مستند و دلیل این حکم از نظر مذاهب اهل سنت – به جز حنفیه – ظاهر قرآن است؛

به تعبیر دیگر نحوه‌ی اطلاق آیه مقتضی فتوای ایشان است؛ زیرا آن‌ها در وجوب نماز جمعه اذن سلطان را معتبر نمی‌دانند؛ پس در هر شرایطی آن را واجب می دانند. اما حنفیه اگرچه اذن امام ـ سلطان ـ را شرط اقامه جمعه ذکر می‌کنند، لیکن در صورت تعذر اذن امام، اعتبار آن را ساقط می‌دانند. سقوط اعتبار‌اشتراط اذن نیز مآلا حکم متفق علیه سایر مذاهب را در پی خواهد داشت.در این پایان نامه به بیان آرای فقهای برخی از مذاهب اهل سنت مبنی بر وجوب تعیینی نماز جمعه می‌پردازیم.

فهرست مطالب

فصل اول:    کلیات    8
بند اول: اولین نماز جمعه‌ای که توسط پیامبر اسلام اقامه شد    17
بند دوم: تاثیر شرایط تاریخی و سیاسی بر اقامه نماز جمعه و فتاوای فقها    18
۱ – ۲ – ۲ – ۱٫ عدم اقامه نماز جمعه در میان شیعیان و تأثیر آن در پی بردن به آرای فقها    19
۱ – ۲ – ۲ – 2. بازنمایی اوضاع سیاسی مذهب شیعه در ایران در زمان حکومت صفویه    23
۱ – ۲ – ۲ – 3. عوامل تاثیر‌گذار بر چگونگی نماز جمعه در برخی دوران‌های تاریخی    24
۱ – ۲ – ۲ – ۳ – 1. انعطاف‌پذیری پادشاهان سلسله صفوی در برابر فقهای امامیه    24
۱ – ۲ – ۲ – ۳ – ۲٫ تشکیل مدارس جهت بحث و بررسی فقها    25
۱ – ۲ – ۲ – ۳ – 3. بنا کردن مساجد جامع در شهرها جهت اقامه جمعه    25
۱ – ۲ – ۲ – ۳ – 4. تشکیل مجمع نماز جمعه    26
۱ – ۲ – ۲ – ۳ – 5. جمع آوری خطبه‌های نماز جمعه    28
۱ – ۳ – ۳ – 1. وقت خطبه‌ها    40
۱ – ۳ – ۳ – 2. واجبات محتویات خطبه‌های نماز جمعه    42
۱ – ۳ – ۳ – ۲ – 1.  حمد و سپاس الهی    42
۱ – ۳ – ۳ – ۲ – ۲٫ صلوات بر پیامبر اکرم و اهل بیت(ع)    42
۱ – ۳ – ۳ – ۲ – 3. سفارش به تقوا    42
۱ – ۳ – ۳ – ۲ – 4. وجوب قرائت سوره‌ای کوتاه    42
۱ – ۳ – ۳ -۳٫  بلند خواندن خطبه‌ها    43
۱ – ۳ – ۳ -۴٫ عربی بودن خطبه‌ها    43
۱ – ۳ – ۳ -۵٫ ایستاده بودن خطیب    44
۱ – ۳ – ۳ – 6. یکی بودن خطیب و امام جمعه    44
۱ – ۳ – ۳ – 7. با طهارت بودن در خطبه‌ها    44
۱ – ۳ – ۳ – 8. گوش دادن به خطبه‌ها    45
۱ – ۳ – ۳ – 9. شرایط خطیب جمعه    45
۱ – ۳ – ۳ – 10. آداب خطبه‌ها    45
۱-۴ – ۱ – 1. روایت شیخ کلینی با اسناد عمر بن حنظله    48
۱ – ۴ – ۱ – 2. روایت ابوخدیجه    50

فصل دوم:    حکم نماز جمعه از دیدگاه مذاهب اربعه    60
۴ – ۱ – ۱ – 1. نظر شیخ عبدالقادر الجیلانی مبنی بر وجوب تعیینی نماز جمعه    61
۴ – ۱ – ۱ – 2. دیدگاه کلی حنابله    64
۴ – ۱ – ۴ – 1. نظر ابوحنیفه مبنی بر عدم وجوب تعیینی نماز جمعه بدون وجود سلطان    76
الف) دلیل نقلی    81
ب) دلیل عقلی    82
بخش دوم: دیدگاههای فقهی مذاهب غیر امامیه در نماز جمعه درفقدان سلطان    85
بند اول: دیدگاه زیدیه    85
بند دوم: دیدگاه اوزاعی    85

جمع‌بندی    86
نتیجه‌گیری کلی    88

فهرست منابع و مآخذ    89
الف)  منابع فارسی    89
ب) منابع عربی    90