خرید، اعتبار و آثار دین در نظام بانکی در فقه و حقوق

مبحث خرید دین که امروزه یکی از معضلات نظام حقوقی ایران است و دقت و هزینه‌ی بسیار مصروف حلّ آن شده و هنوز هم بلا تکلیف مانده است، موضوع تحقیق و بررّسی رساله‌ی حاضر است. این مبحث به سه جهت عمده، اهمیّت بسزا دارد:

1. 1. نخست این‌که مباحث جدّی ماهوی و نظری حقوقی را دامن می‌زند که اشتغال به چنین مباحثی، حتی اگر فاقد نتایج کاربردی  نیز باشد، در پرورده و فربه شدن دانش حقوق تأثیر بسزا دارد.

1. 1. دیگر این‌که این مبحث، با تاریخ علم حقوق نیز پیوندی وثیق خورده است تا آنجا که بررّسی ماهوی آن فارغ از دست کم اندک توضیحاتی در حیطه‌ی تاریخ حقوق میسّر نیست؛ که این خود باعث می‌شود، شاخه‌ی تاریخ علم حقوق که تا امروز سخت مغفول مانده است، جانی تازه و اهمیّتی دوباره بیابد.

1. هرگاه مبحثی و معضلی حقوقی، پای تاریخ حقوق را نیز به میان کشد، مشتغلین، پژوهشگران و دانش‌جویان حقوق را، بیش از پیش به اهمیّت پیگیری تاریخ این دانش متفطن می‌سازد.

 از این‌رو، در همین مقدمه و در همین راستا، تطوّر تاریخی خرید دین، با عنایت به حقوق ایران پرداخته و پس از فراغت از آن به تبیین و شرح مباحث ماهوی و معضلات مربوط به آن مبادرت خواهیم نمود. بلحاظ تاریخی خرید دین در معنایی که مدّ نظر این رساله است- یعنی معنای جدید آن که در نظام بانکی دنیا مورد استفاده قرار می‌گیرد- در سویس متولّد شد و در لندن نشو و نما یافت.

همچنین ضرورت توجه و بررسی مفهوم خرید دین در امور بانکی (Factoring , Forfaiting) بدلیل فواید، اهمیت موضوع و کاربردی است که در نظام‌های حقوقی مختلف برحسب مورد دارد، لذا از آنجا که اقتضای جامعه کنونی باعث شده چنین نهادی در عالم حقوق رشد کند به نحوی که به عنوان یکی از ابزارهای مالی شناخته شده و مهم در حقوق تجارت بین‌الملل مورد استفاده قرار گیرد و موسسه‌های مالی بزرگ و بانک‌ها باتوسل به این ابزار باعث رونق اقتصاد و تسهیل مبادلات بین‌المللی گردیده‌اند.  

فهرست مطالب
مقدمه    ۱
تبیین موضوع و اهمیت و ضرورت آن    ۱
سؤال ها و فرضیه‌ها    ۴
پیشینه و روش تحقیق    ۷

فصل اول: ماهیت خرید دین و مقایسه آن با نهادهای مشابه
۱-۱ مباحث اصطلاحی    ۱۰
۱-۲  مباحث تاریخی    ۱۹
۱- ۳- مقایسه انتقال طلب و دین با سایر عقود مشابه    ۲۷
۱-۳-۱  مقایسه عقد ضمان با انتقال طلب و دین    ۲۷
۱-۳-۲ مقایسه عقد حواله با انتقال طلب و دین    ۳۰
۱-۳-۳ مقایسه Delegation با عقد حواله    ۳۹
۱-۳-۴ مقایسه تبدیل تعهد با انتقال طلب و دین    ۴۰
۱-۴ تبیین سنتی مفهوم دین و تعهد و انتقال آنها از دیدگاه حقوق داخلی و حقوق خارجی    ۴۷
۱-۴-۱ مفهوم دین و تعهد و انتقال آنها از دیدگاه حقوق داخلی    ۴۷
۱-۴-۲  تعهد    ۴۷
۱-۴-۳ انتقال و تبدیل تعهد و دین    ۴۹
۱-۴-۴ آثار انتقال    ۵۸
۱-۴-۵  انتقال دین    ۶۱
۱-۴-۶  انتقال دین در حقوق خارجی    ۶۵
۱-۴-۶-۱  انتقال دین در حقوق فرانسه    ۶۵
۱-۴-۶-۲  انتقال دین در حقوق آلمان    ۶۶
۱-۴-۶-۳ انتقال دین در حقوق سویس    ۶۷

فصل دوم: اعتبار قرارداد خرید دین
۲-۱- بیع دین به شخص مدیون و شخص ثالث    ۷۷
۲-۱-۱  دیدگاه مذاهب اسلامی    ۹۰
۲-۱-۱-۱ بیع دین به مدیون    ۹۰
۲-۱-۱-۲ بیع دین به غیرمدیون    ۹۰
۲-۱-۲ آیات و روایات    ۹۲
خاتمه    ۱۰۰
۲-۲ دیدگاه حقوقی    ۱۰۳
۲-۲-۱ اصول حقوقی    ۱۰۵
۲-۲-۲ ضرورت‌های اجتماعی    ۱۱۴
۲-۲-۳ قوانین و مقررات    ۱۱۷

فصل سوم:آثار قرارداد خرید دین
۳-۱- آثار خرید دین نسبت به خریدار دین    ۱۲۲
۳-۱-۱- انتقال دین و طلب    ۱۲۲
۳-۱-۲- انتقال توابع طلب و دین    ۱۲۵
۳-۱-۲-۱- انتقال اوصاف طلب    ۱۲۵
۳-۱-۲-۲- انتقال تضمینات    ۱۲۶
۳-۱-۲-۳- انتقال دعاوی    ۱۲۹
۳-۲- آثار قرارداد خرید دین نسبت به فروشنده دین    ۱۳۱
۳-۲-۱- عدم اقدام علیه خریدار دین و همکاری با او در وصول طلب    ۱۳۲
۳-۲-۲- ضامن بودن فروشنده دین در مقابل خریدار دین نسبت به عدم وجود دین و طلب    ۱۳۳
۳-۳- آثار قرارداد خرید دین نسبت به مدیون    ۱۳۴
۳-۳-۱- قابلیت استناد جانشینی خریدار دین یا عدم آن در مقابل مدیون    ۱۳۴
۳-۳-۲- قابلیت استناد ایرادات و دفاعیات یا عدم آن    ۱۳۶
۳-۴- آثار عقد خرید دین نسبت به اشخاص ثالث    ۱۳۷
۳-۵ آثار فاکتورینگ و فورفیتینگ    ۱۴۰
نتیجه‌گیری    ۱۶۹
ضمائم    ۱۸۷
منابع    ۱۹۳
چکیده انگلیسی    ۱۹۹