سنگ شناسی رسوبی

سنگ های رسوبی بیش ازهفتادوپنج درصدسطح زمین را می پوشانند یك توده رسوبی شامل موادی است كه در سطح یا نزدیك سطح زمین ودر محیطی كه دارای فشار و حرارت پایین می باشد، انباشته می‌گردد معمولاً مواد رسوبی از مایعی كه آن ها را در بر می گیرد، در محیط های مختلف رسوبی ته نشین می گردند ، رسوبات به روش های مختلفی تشكیل می شوند رسوبات در برخی از مواقع از هوازدگی

سنگ شناسی رسوبی

پیشگفتار

سنگ های رسوبی بیش ازهفتادوپنج درصدسطح زمین را می پوشانند. یك توده رسوبی شامل موادی است كه در سطح یا نزدیك سطح زمین ودر محیطی كه دارای فشار و حرارت پایین می باشد، انباشته می‌گردد. معمولاً مواد رسوبی از مایعی كه آن ها را در بر می گیرد، در محیط های مختلف رسوبی ته نشین می گردند ، رسوبات به روش های مختلفی تشكیل می شوند. رسوبات در برخی از مواقع از هوازدگی و فرسایش سنگ های قدیمی تر تشكیل می شوند كه در این شرایط به رسوب تخریبی یا آواری می گویند. گاهی اوقات رسوبات در اثر فرایند های بیولوژیكی ، شیمیایی و یا بیو شیمیایی ، نیز تشكیل می شوند.

بعنوان مثال تشكیل رسوبات تبخیری نظیر نمك و گچ یك فرایند شیمیایی محض و تشكیل بافیمانده صدف جانداران آب زی یك فرایند بیوشیمیایی است. مواد رسوبی هرگاه تحت تاُثیر فرایندهای سنگ زدایی قرار گیرند تبدیل به سنگ رسوبی می شوند . مطالعه سنگ های رسوبی برای ما بسیار حائز اهمیت است ، زیرا اطلاعات ما درباره‌ی چینه شناسی و بسیاری از معلومات ما درباره تاریخ گذشته زمین در این سنگ ها نهفته است. بخش مهمی از ذخایر معدنی كه دارای ارزش قابل توجهی می باشند از سنگ های رسوبی بدست می آیند. بعنوان مثال همه یا قسمت عمده نفت ، گاز طبیعی ، زغال ، نمك ، گوگرد، املاح پتاسیم، سنگ گچ ، سنگ اهك ، فسفات، اورانیوم ، منگنز، و همچنین موادی مانند‌ : ماسه، سنگ های ساختمانی، رس های سفال سازی، از سنگ های رسوبی بدست می‌ آیند. بدلیل ارزش اهمیت مطالعه این گونه سنگ ها در كشورهای پیشرفته ،دین رشته های تخصصی بررسی این سنگ ها در مقاطع كارشناسی ارشد و دكتری دایر شده است، در كشور ما نیز بعد از انقلاب پرشكوه اسلامی توجه خاصی بر زمین شناسی خصوصاً رسوب شناسی و سنگ شناسی رسوبی شده است و این رشته تخصصی در مقاطع كارشناسی ارشد و دكتری تدریس شده است.

سنگ های رسوبی

سه جزء اصلی بافتی سنگ های رسوبی تخریبی عبارتند از

1- دانه ها كه در حد گراول ، ماسه ، و سیلت می‌باشند

2- ماتریكس یا ماده زمینه كه از ذرات دانه ریز در حد سیلت و رس تشكیل شده و دانه های رسوبی را در بر می‌گیرد.

3- سیمان كه به صورت شیمیایی تشكیل شده وعمدتاً از جنس سیلیس و یا كربنات كلسیم می باشد، البته برخی از اوقات سیمان از جنس اكسید آهن نیز دربین دانه ها تشكیل می شود. سیمان دانه‌ها را به یكدیگر می چسباند. در بسیاری از مواقع بین دانه ها فضاهای خالی باقی می ماند كه بعداً ممكن است توسط آب های زیرزمینی و یا نفت و گاز اشغال شود كه برخی از رشته های تخصصی زمین شناسی نظیر آب شناسی و زمین شناسی نفت وظیفه بررسی این فضاهای خالی را كه اصطلاحاً تخلخل نامیده می‌شوند را دارند.

1_ اندازه دانه‌ها

یكی از مهمترین شاخصه های بافتی رسوبات و سنگ های رسوبی اندازه دانه های تشكیل دهنده آن می باشد. زیرا توسط بررسی اندازه دانه ها می‌توان انرژی عامل حمل ونقل و دوری و نزدیكی رسوب نسبت به ناحیه فشار را تعیین نمود و به واسطه اندازه دانه ها تقسیم بندی رسوبات و سنگ های رسوبی مطابق جدول زیر انجام می شود. طبقه بندی دانه ها از روی بلندترین قطر آنها صورت می گیرد كه برای اولین بار توسط ونثورث واودرن ارایه شد. این مقیاس لگاریتمی بوده و در آن ، هر درجه ای برابر بزرگتر از درجه قبلی است. امروزه این مقیاس میلی متری نیز معروف است.

2_شكل دانه grain shape

شكل دانه عبارت از توصیف فرم هندسی دانه در رسوب یا سنگ است كه توسط فرم، كروپت ، گردشدگی و بافت سطح دانه مورد بررسی قرار می‌گیرد.

الف ) فرم form : فرم عبارت است از رابطه بین سه قطر اصلی تشكیل دهنده یك دانه می باشد ( اقطار بلند، كوتاه، متوسط) كه براساس آن دانه ها ممكن است به اشكال زیر دیده شوند.