مبانی نظری و پیشینه تحقیق انواع مدلهای ارزیابی عملکرد

دانلود مبانی نظری پایان نامه رشته مدیریت

مبانی نظری و پیشینه تحقیق انواع مدلهای ارزیابی عملکرد

 انواع مدل های ارزیابی عملکرد:
لازم به ذکر است که مدل‎های ارزیابی عملکرد، گر چه زیر مجموعه‎ای از مباحث ارزیابی عملکرد می‎باشد ولیکن به خاطر اهمیّت اساسی این مدل‎ها در تحقیق جاری، از آن به عنوان مبحثی مجزا ذکر می شود.
از یک سو، از آنجا که موضوع ارزیابی عملکرد در حیطه‎های مختلفی مطرح شده، مدل‎های ارزیابی عملکرد نیز بالتبع آن گوناگون می باشند و از سوی دیگر، مدل های جدیدی که ارائه شده و ارائه می شوند، با هدف بهبود و رفع کاستی های مدل های قبلی تدوین می شوند، لذا این مدل ها، به خاطر تعدد و تنوعشان در قالب دسته بندی های مختلفی مطرح گردیده اند که در ذیل به نمونه هایی از ای دسته بندی ها اشاره می شود.

در یک دسته بندی، همان طورکه پیشتر نیز از آن ذکر گردید، انواع مدل های ارزیابی عملکرد در قالب دو دیدگاه سنتی و نوین قابل بررسی می باشند. مدل های سنتی ارزیابی عملکرد، عموماً مبتنی بر معیارهای مالی هستند ولی در مدل های نوین ارزیابی عملکرد، مدل های کمی مثل؛ معیار بهره وری با رویکرد ارزش افزوده، معیار کارآمدی با رویکرد اثربخشی و کارآیی و معیار سودآوری با رویکرد حسابرسی عملکرد و مدل های کیفی مثل؛ معیار توصیفی و ارزشی با رویکرد تعهد سازمانی و اخلاق سازمانی و چند معیار دیگر به کار گرفته شده است. دست کم هفت مقیاس برای ارزیابی عملکرد یک سازمان وجود دارد که الزاماً متمایز از یکدیگر نیستند. این مقیاس ها عبارتند از: اثربخشی، کارآیی، بهره وری، کیفیت زندگی شغلی، کیفیت و خلاقیت و نوآوری.
در یک دسته بندی دیگر، انواع مدل های ارزیابی عملکرد در ۳ دسته ذیل طبقه بندی می شود.

 الف- مدل های مبتنی بر زمان و هزینه، از قبیل؛ «نمودار نیمه عمر» و «اسکور» که تأکید بر ارزیابی های حوزه مالی و فرآیندهای ساخت و تولید داشته و مبتنی بر کنترل زمان و هزینه صرف شده می باشند.
ب- مدل های برتری سازمانی و خود ارزیابی، از قبیل؛ «جایزه دمینگ»، «جایزه ملی کیفیت مالکوم بالدریج» و دیگر مدل های تعالی سازمانی که تأکید بر ارزیابی های حوزه مدیریت و فرآیندهای ساخت و تولید داشته و مبتنی بر ارتقاء کیفیت فرآیندها و نتیجه گیری می باشند.
ج- مدل های یکپارچه، از قبیل؛ «سیستم اسمارت»، «منشور عملکرد»، «بنچ مارکینگ»، «مدیریت بر اساس هدف و نظام هوشین» و «کارت امتیازی متوازن»، که تأکید بر ارزیابی های حوزه مدیریت، فرآیندهای حوزه مدیریت، فرآیندهای ساخت و تولید، مالی و نیروی انسانی داشته و مبتنی بر اجرای استراتژی می باشند.
از دسته بندی دیگر، انواع مدل‎های ارزیابی در رویکردهای تک بعدی و چند بعدی ارزیابی عملکرد دسته بندی می شوند.

و از دسته بندی های صورت پذیرفته دیگر، انواع مدل‎های ارزیابی در ۵ گروه زیر دسته بندی می شود، این مدل‎ها عبارتند از:
۱٫    مدل های ارزیابی مالی؛
۲٫    مدل های ارزیابی بهره‎وری؛
۳٫    مدل های اثربخشی سازمانی؛
۴٫    مدل های تعالی سازمانی؛
۵٫    مدل ارزیابی عملکرد متوازن؛

در ادامه به برخی از مهم ترین و متداول ترین الگوها و مدل های ارزیابی عملکرد در ۵ گروه فوق اشاره می شود.

 ۲-۳-۳-۱- مدل های ارزیابی عملکرد مالی:
وقتی صحبت از ارزیابی عملکرد به میان می‎آید، بیشتر نگاهها به روی عملکرد مالی منعطف می‎گردد. این رویکرد به رویکرد سنتی در ارزیابی عملکرد نیز معروف می باشد که تنها به یک جنبه از فعالیت‎های سازمان ها می‎پردازد و صرفاً معطوف به عملکرد دوره زمانی گذشته  می باشد (قدرتیان، ۱۳۸۱، ص ۴۱).

۲-۳-۳-۱-۱- تاریخچه سیستم‎های ارزیابی مالی:
تاریخچه سیستم‎های سنتی ارزیابی عملکرد، در اصل و اساس به زمان های خیلی دور برمی‎گردد. به عنوان مثال در قرن ۱۴ میلادی «دفترداری دو طرفه» در کشور ونیز وجود داشت که بعد از آن تحولات ذیل در سیستم‎های اندازه‎گیری مالی به وقوع پیوست:

ـ با فرا رسیدن انقلاب صنعتی در قرن نوزدهم ، سیستم‎های اندازه‎گیری مالی جامع‎تری جهت برآورده کردن نیازهای کارفرمایان ایجاد گردید.
ـ سیستم‎هایی توسعه یافتند که شامل هزینه‎های تبدیل، هزینه‎های هر تن (هر واحد)، هزینه مواد (نیروی کار) و تخصیص سربار بودند.
ـ تا اواسط قرن نوزدهم شرکت‎های مالی و مراکز سود گسترش یافتند. تمامی شاخص‎هایی که مورد استفاده قرار می‎گرفتند بر مبنای کارآیی بودند. 

ـ در حوالی سال‎های ۱۹۱۱ میلادی، مدیریت علمی فردریک تیلور مطرح گردید و به این مطلب اشاره کرد که تقسیم و تخصصی شدن کار، منجر به بهره‎وری بیشتر خواهد گردید. در نتیجه روش‎های تولید و نیز تکنیک‎های هزینه‎یابی استاندارد مورد کاربرد قرار گرفت.
ـ در سال ۱۹۲۰ میلادی، اصول ارزیابی اندازه‎گیری عملکرد، سرمایه‎گذاری کالاهای سرمایه‎ای، بودجه‎بندی، حسابداری واریانس و بازده سرمایه‎گذاری معرفی شدند.
ـ تا سال ۱۹۳۰ میلادی، سیستم‎های جامع حسابداری صنعتی و مدیریت توسعه و تنظیم یافتند. این سیستم ها در معرض حسابرسی مستقل قرار گرفته و با سیستم‎های عملیاتی مالی بیرونی مرتبط گردیدند.
ـ با وجود این از سال ۱۹۳۰ میلادی تاکنون هیچ تغییر واقعی در سیستم‎های موجود صورت نگرفته است، به جز یکسری تغییرات شکلی، چرا که سیستم‎های مدیریت هزینه قادر نیستند تا نیازهای تجارت مدرن امروزی را برآورده سازند و با تغییرات سریع و پیشرفت‎های تکنولوژیکی که بخصوص در دهه ۸۰ و ۹۰ شاهد آن بوده‎ایم، ناسازگار هستند (زرینی، ۱۹۹۴، ص ۲۷).

۲-۳-۳-۱-۲- تجزیه و تحلیل صورت های مالی:
تجزیه و تحلیل صورت های مالی، ابزارها و تکنیک‎هایی هستند که تحلیل‎گر را قادر می‎سازد تا صورت های مالی گذشته و حال را با هم مقایسه کرده و به طور کلی بتواند وضعیت مالی و عملیاتی سازمان را ارزیابی نموده و نیز ریسک‎های بالقوه آتی را برآورد نمایند. این تجزیه و تحلیل می‎تواند اطلاعات گرانبها و با ارزش درباره روندها، همبستگی، کیفیت، سود هر سهم، چگونگی وضعیت مالی و نقاط ضعف و قوت سازمان به ما ارائه دهد (اسماعیل پور، ۱۳۷۷، ص ۸۳).

فهرست مطالب
انواع مدل های ارزیابی عملکرد و بررسی کامل هریک از آنها

۲-۳-۱-الگوی مناسب برای ارزیابی عملکرد
۲-۳-۲- ویژگی های یک سیستم  ارزیابی عملکرد مناسب

۲-۳-۳- انواع مدل های ارزیابی عملکرد

۲-۳-۳-۱- مدل های ارزیابی عملکرد مالی
۲-۳-۳-۱-۱- تاریخچه سیستم‎های ارزیابی مالی
۲-۳-۳-۱-۲- تجزیه و تحلیل صورت های مالی
۲-۳-۳-۱-۳- انواع نسبت‎های مالی
۲-۳-۳-۱-۳-۱- نسبت‎های نقدینگی
۲-۳-۳-۱-۳-۲- نسبت‎های فعالیت (کارآیی)
۲-۳-۳-۱-۳-۳- نسبت‎های ساختار سرمایه (توانایی پردراخت بدهی ها
۲-۳-۳-۱-۳-۴- نسبت‎های سودآوری
۲-۳-۳-۱-۵- نسبت‎های مالی مربوط به سرمایه‎گذاری سهامداران (ارزش بازار)
۲-۳-۳-۱-۴- نقاط قوت و ضعف نسبت‎های مالی

۲-۳-۳-۲- مدل های ارزیابی بهره‎وری
۲-۳-۳-۲-۱- تاریخچه بهره‎وری
۲-۳-۳-۲-۲- تعریف بهره‎وری
۲-۳-۳-۲-۳- انواع بهره‎وری
۲-۳-۳-۲-۴- سطوح بهره‎وری
۲-۳-۳-۲-۵- مراحل ایجاد معیارهای بهره‎وری۸۸
۲-۳-۳-۲-۶- مفهوم ارزش افزوده در بهره‎وری۹۰
۲-۳-۳-۲-۷- شاخص‎های بهره‎وری ارزش افزوده۹۰
۲-۳-۳-۲-۸- روش سریع ارزیابی بهره‎وری۹۳
۲-۳-۳-۲-۹- محدودیت‎های ارزیابی بهره‎وری شرکت‎ها۹۵

۲-۳-۳-۳- مدل های اثربخشی سازمانی
۲-۳-۳-۳-۱- رویکرد نیل به هدف۹۷
۲-۳-۳-۳-۲- رویکرد سیستمی۹۷
۲-۳-۳-۳-۳- رویکرد عوامل استراتژیک۹۸
۲-۳-۳-۳-۴- رویکرد ارزش‎های رقابتی۹۸
۲-۳-۳-۳-۵- محدودیت مدل‎های ارزیابی اثربخشی سازمانی

۲-۳-۳-۴- مدل‎های ارزیابی تعالی سازمانی
۲-۳-۳-۴-۱- مدل جایزه اروپایی کیفیت (EQA)
۲-۳-۳-۴-۲- مدل جایزه ملی دمینگ
۲-۳- ۳-۴-۳- مدل جایزه ملی کیفیت مالکوم بالدریج
۲-۳-۳-۴-۵- محدودیتهای مدل‎های ارزیابی تعالی سازمانی

منابع