مسئولیت کیفری پزشک در قانون مجازات اسلامی جدید

این پایان نامه در مورد مسئولیت کیفری پزشکان می باشد که در آن به بررسی مسئولیت کیفری پزشک در قانون مجازات اسلامی جدید می پردازد .برای غنی تر شدن موضوع دیدگاه و نظرات فقها در مورد مسئولیت کیفری پزشک مد نظر قرار گرفته است و با نگاهی با قوانین موضوعه ایران ، بررسی را کامل نموده ایم.

این پایان نامه در ۵ فصل سازماندهی شده است که در فصل اول به کللیات خواهی پرداخت. در فصل دوم تعاریف و مباحث عام در دستو کار قرار گرفته است. فصل سوم به بررسی مبانی فقهی مسئولیت پزشکان  می پردازد. فصل چهارم مسئولیت کیفری پزشک در حقوق ایران بصورت کامل تشریح می شود نهایتا در فصل پنجم به نتیجه گیری می پردازیم.

پزشکی حرفه پرخطری است که با جان آدمیان در ارتباط است و حفظ حیات انسانها نیز مهمترین غرض و غایت دانش پزشکی می باشد.نظام های حقوقی،مسئولیت پزشک را در ابعاد مختلف بررسی کرده اند و به راههایی رفته اند؛ برخی آن را از بعد قراردادی بررسی کرده و برخی دیگر مسئولیت پزشک را قهری و تعهد پزشک به درمان را ناشی از حکم قانون و اخلاق می دانند.

با این همه باید دید که در حقوق اسلامی،مسئولیت پزشک از کدام بعد قابل دسترسی است. آیا مسئولیت پزشک قراردادی است یا اینکه پزشک به حکم شرع موظف است بیمار را درمان کند و چنانچه در اثر درمان،خسارتی به بار آید به حکم شرع باید آن را جبران سازد و آیا فقها به طرح و ارائه این گونه مباحث پرداخته اند یا می توان چنین مباحثی را با دیدگاه های آنان منطبق ساخت.

 بررسی مسئولیت پزشک در نظام حقوق اسلام پیشینه چندانی ندارد و فقط می توان با استفاده از آراء پراکنده فقها در میان کتب فقهی چون دیات و قصاص و…احکامی را بدست آورد. این آراء خود به چند دسته و برداشت تقسیم شده و مبنای مسئولیت پزشک را مشخص می سازند. گروهی کثیر که به ضمان پزشک به طور مطلق قائلند و گروهی دیگر با تمسک به دسته ای از ادله مانند قاعده احسان و برائت پزشک را فاقد مسئولیت فرض می نمایند و گروهی دیگر که قائل به تفصیل میان قصور و غیر آن شده اند.

قانون مجازات اسلامی ۱۳۹۲ با تصحیح برخی از مواد قانون مجازات ۱۳۷۵ نظر تعدیل شده ای را ارائه کرده است. این تحقیق ضمن بررسی اقوال فقها مواد قانون مجازات اسلامی و دیگر قوانین مانندقانون آیین دادرسی کیفری و قانون انتظامی پزشکان را مورد شرح و بررسی قرار داده است.

فهرست مطالب

چکیده:    ۱
مقدمه:    ۲

فصل اول: کلیات تحقیق
۱-۱- بیان مسأله    ۵
۱-۲- اهداف و ضرورت تحقیق    ۶
۱-۳- سؤالات تحقیق    ۶
۱-۴- فرضیات تحقیق    ۶
۱-۵-پیشینه تحقیق۷
۱-۶- روش تحقیق    ۷

فصل دوم: تعریف اصطلاحات و مباحث عام
۲-۱- مفهوم مسئولیت    ۹
۲-۱-۱- انواع مسئولیت    ۹
۲-۱-۱-۱- مسئولیت اخلاقی و مسئولیت قانونی    ۹
۲-۱-۱-۲- مسئولیت قراردادی و مسئولیت خارج از قرارداد    ۱۰
۲-۱-۱-۳- مسئولیت کیفری و مسئولیت مدنی    ۱۱
۲-۲- سابقه تاریخی مسئولیت کیفری پزشک در ایران    ۱۳
۲-۲-۱- ایران باستان    ۱۳
۲-۲-۲- از پیدایش اسلام تا دوران مشروطیت    ۱۵
۲-۲-۳- ایران معاصر    ۱۷
۲-۲-۳-۱- از انقلاب مشروطیت تا پیروزی انقلاب اسلامی    ۱۷
۲-۲-۳-۲- از پیروزی انقلاب اسلامی تا زمان حاضر    ۱۸

فصل سوم: مبانی فقهی مسئولیت پزشکان
۳-۱- حالات و فروض مسئولیت پزشکان    ۲۱
۳-۱-۱- عقدی یا قهری بودن مسئولیت پزشکان۲۱
۳-۱-۱-۱- تلقی فقها از قهری یا قراردادی بودن مسئولیت پزشکان۲۱
۳-۱-۲- نوع عقد میان طبیب، بیمارستان و بیمار۲۳
۳-۲- مسئولیت پزشک مباشر۲۴
۳-۲-۱-طبیب جاهل به طبابت۲۵
۳-۲-۲- طبیب حاذق به طبابت۲۷
۳-۲-۲-۱- طبیب حاذق مقصر۲۷
۳-۲-۲-۱-۱-اثبات ضمان طبیب مقصر با استفاده از ادله ضمان اجیر۲۷
۳-۲-۲-۱-۲-تمسک به قواعد کلی ضمان۲۹
۳-۲-۲-۱-۲-۱-اتلاف۲۹
۳-۲-۲-۱-۲-۲-لاضرر۳۲
۳-۲-۲-۱-۳-تمسک به قواعد باب دیات۳۲
۳-۲-۲-۱-۳-۱-آسیب بدنی طبیب حاذق مقصر از روی حق یا ناحق۳۳
۳-۲-۲-۱-۳-۲-آسیب بدنی طبیب داخل در کدام یک از اقسام جنایت است۳۳
۳-۲-۲-۱-۳-۳-روایت فاصله۳۵
۳-۲-۲-۱-۳-۳-۱-حدیث اول روایت سکونی۳۵
۳-۲-۲-۱-۳-۳-۲-حدیث دوم۳۶
۳-۲-۲-۲-طبیب حاذق غیر مقصر ( خطاکار)۳۶
۳-۲-۲-۲-۱-راه اول : تمسک به قواعد باب اجاره۳۶
۳-۲-۲-۲-۲-راه دوم : تنسک به قواعد کلی ضمان ۴۱
۳-۲-۲-۲-۳-راه سوم : تمسک به قواعد عام باب دیات۴۴
۳-۲-۲-۲-۴-راه چهارم : تمسک به روایت فاصله۴۶
۳-۲-۲-۲-طبیب حاذق غیر مقصر (خطاکار)۴۶
۳-۲-۳-موانع موجود بر ضمان طبیب حاذق۴۸
۳-۲-۳-۱-مانع اول: اجازه شرعی، قانونی۴۸
۳-۲-۳-۲- مانع دوم: قاعده احسان۴۹
۳-۲-۳-۳-مانع سوم: اذن بیمار۵۱
۳-۲-۳-۴- مانع چهارم: ضرورت اجتماعی۵۳
۳-۲-۴-ابراء به عنوان مسقط ضمان۵۳
۳-۲-۴-۱- ابراء مریض «اسقاط ما لم یجب» ۵۳
۳-۳- ضمان طبیب غیرمباشر۵۶

فصل چهارم: مسئولیت کیفری پزشکان در حقوق جزایی ایران
۴-۱- ارکان مسئولیت پزشک در اعمال پزشکی۶۱
۴-۱-۱- فعل مجرمانه یا خطای پزشکی۶۱
۴-۱-۱-۱- بی احتیاطی۶۲۶۲
۴-۱-۱-۲- بی مبالاتی۶۳
۴-۱-۱-۳- عدم مهارت۶۶
۴-۱-۱-۴- عدم رعایت نظامات دولتی۶۷
۴-۱-۲- نتیجه مجرمانه۶۹
۴-۱-۳- رابطه سببیّت ۷۰
۴-۲- سقط جنین۷۶
۴-۲-۱- انواع سقط جنین۷۷
۴-۲-۱-۱- سقط جنین جنایی۷۷
۴-۲-۱-۲- سقط جنین طبی ۷۷
۴-۲-۱-۳- سقط جنین خود به خودی یا مرضی۸۰
۴-۲-۱-۴- سقط جنین ضربه ای۸۰
۴-۲-۲- ارکان تشکیل دهنده سقط جنین عمدی ۸۰
۴-۲-۲-۱- رکن قانونی۸۱
۴-۲-۲-۲- رکن مادی۸۲
۴-۲-۲-۳- رکن معنوی۸۴
۴-۲-۳- مجازات سقط جنین عمدی۸۴
۴-۲-۳-۱- مجازات سقط جنین عمدی از ناحیه افراد عادی۸۴
۴-۲-۳-۲- مجازات سقط جنین عمدی از ناحیه شاغلین امور پزشکی۸۵
۴-۳- افشاء اسرار بیماران    ۸۷
۴-۳-۱- رکن قانونی    ۸۷
۴-۳-۲- رکن مادی    ۹۰
۴-۳-۲-۱- شخصیت مرتکب    ۹۰
۴-۳-۲-۲- وجود سر یا راز    ۹۰
۴-۳-۲-۳- افشاء نمودن سر    ۹۰
۴-۳-۳- رکن معنوی    ۹۱
۴-۳-۴- مجازات افشاء اسرار    ۹۱
۴-۴- صدور گواهی نامه خلاف واقع    ۹۲
۴-۴-۱- عنصر قانونی    ۹۲
۴-۴-۲- رکن مادی    ۹۳
۴-۴-۲-۱- شخصیت مرتکب    ۹۳
۴-۴-۲-۲- خلاف واقع بودن گواهی صادره    ۹۴
۴-۴-۳- رکن معنوی    ۹۵
۴-۴-۴- مجازات صدور گواهی نامه خلاف واقع    ۹۵
۴-۵- دخالت غیرمجاز در امور پزشکی    ۹۶
۴-۵-۱- رکن قانونی    ۹۶
۴-۵-۲- رکن مادی    ۹۷
۴-۵-۲-۱- شخصیت مرتکب    ۹۸
۴-۵-۲-۲- فعل مرتکب    ۹۹
۴-۵-۲-۳- رکن معنوی    ۱۰۰
۴-۵-۲-۴- مجازات دخالت غیرمجاز در امور پزشکی    ۱۰۰
۴-۶- اغفال بیماران    ۱۰۱
۴-۶-۱- رکن قانونی    ۱۰۱
۴-۶-۲- رکن مادی    ۱۰۲
۴-۶-۲-۱- شخصیت مرتکب    ۱۰۲
۴-۶-۲-۲- فعل مرتکب    ۱۰۲
۴-۶-۳- رکن معنوی    ۱۰۳
۴-۶-۴- مجازات اغفال بیماران    ۱۰۳
۴-۷- خودداری از کمک به مصدومین    ۱۰۴
۴-۷-۱- رکن قانونی    ۱۰۴
۴-۷-۲- رکن مادی    ۱۰۵
۴-۷-۲-۱- قرار داشتن اشخاص در معرض خطر جانی    ۱۰۶
۴-۷-۲-۲- استمداد مصدوم و یا وجود ضرورت کمک    ۱۰۷
۴-۷-۲-۳- عدم توجه به خطر نسبت به کمک کننده و دیگران    ۱۰۷
۴-۷-۳- رکن معنوی    ۱۰۸
۴-۷-۴- مجازات خودداری از کمک به مصدومین    ۱۰۸
۴-۸- نقد و بررسی مواد قانونی    ۱۰۹
۴-۸-۱- تحلیل مواد ۳۱۹، ۳۲۰ و ۳۲۱ قانون مجازات اسلامی ۱۳۷۵۱۱۰
۴-۸-۲- نقد قانون مجازات اسلامی ۱۳۷۵    ۱۱۱
۴-۸-۳- مبنای تقصیر در قانون جدید مجازات اسلامی۱۱۳
۴-۸-۴-شرط برائت از ضمان۱۱۴
۴-۸-۴-۱- مفهوم و مستند قانونی شرط۱۱۴
۴-۸-۴-۲- اخذ برائت از ضمان و تقصیر پزشک۱۱۶

فصل پنجم: نتیجه گیری
نتیجه گیری:    ۱۱۹
پیشنهادات۱۲۰
منابع و مآخذ:    ۱۲۱