معماری هخامنشیان

معماری معماری هخامنشیان کاخ بزرگ شوش تخت جمشید پیکرتراشی

مقدمه

مقارن سال 560ق.م. دو دولت نیرومند آریایی ماد و پارس با هم متحد شدند و بدین ترتیب، امپراطوری ایران تشكیل شد. این وقتی بود كه كورش كبیر، نخستین شاه هخامنش، پدربزرگش را كه بر مادها پادشاهی داشت، از تخت به زیر افكند. «نبودكد نصر» یا شا شاهان به روایت كتاب دانیال نبی می‌گوید: «من دیواری محكم برافراشتم كه گرداگرد بابل كشیده شود … تا دشمنی كه قصد حمله به ماد را داشته باشد، نتواند تهدیدمان كند … [و] شهر بابل را به یك دژ مستحكم تبدیل كردم». لیكن پس از حكاكی این دست‌خط بر روی دیوار مزبور، شهر به تصرف كورش پادشاه ایران درآمد و عمر سلسله «نبوكد نصر» به پایان رسید. انگیزه گسترش قلمرو امپراطوری ایران، ایرانیان را به نقاطی بس دورتر از بابل كشانید. مصر در سال 525ق.م. در برابر ایرانیان تسلیم شد. در سال 480ق.م.، امپراطوری ایران از رود سند و تا رود دانوب گسترده بود و فقط مقاومت پیروزمندانه یونانیان در سده پنجم پیش از میلاد توانست مانع الحاق اروپای جنوبی به این امپراطوری شود.

به دست این مردان خارق‌العاده، یعنی كورش و داریوش اول، سراسر آسیا تسخیر شد و ایران به عنوان نخستین امپراطوری بزرگ جهان بدل گشت و 230 سال دوام یافت. از نیل تا جیحون و از دریای اژه تا رود گنگ، عصر نوینی آغاز شده و ثبات بی‌سابقه‌ای بوجود آمده بود. حكومت مقتدر بر پا شد و شبكه ارتباطی كارآمدی، تجارت را تشویق می‌كرد و ثروت هنگفتی پدید آورده بود.

امپراطوری بزرگ هخامنشیان در 2565 سال پیش، یعنی سال 560ق.م. به دست كورش كبیر تاسیس گردید. كورش تاجگذاری كرد و این سلسله با عظمت حدود 230 سال دوام یافت.

موقعیت جغرافیایی ایران
(در زمان هخامنشیان):

به دریای سرخ، سیاه، عمان، مدیترانه، دریاچه خزر و خلیج فارس متصل بود.

60-50 سال پس از تاسیس، حكومت هخامنش توانستند این پهنای بزرگ را بدست آورند. از مشرق به سرزمین‌های چین، هندوستان، پاكستان و افغانستان، از غرب تمام عراق، سوریه، لبنان، اردن، فلسطین، تركیه، سرزمین مقدونیه و نصف یونان فعلی (آتن)، دشت شام، صحرای سینا، سرزمین مصر، لیبی، تركمنستان و ارمنستان كه در دوران حكومتشان تحت سلطه خودشان دربیاورند. ایران بزرگترین پادشاهی دنیای قدیم را در كل قاره‌های آسیا، اروپا، امریكا، افریقا و استرالیا تا به حال داشته است و خیلی هم قوی بوده كه اسكندر مقدونی این سلسله را از بین برد كه مساحت این كشور باشكوه (ایران) از كل قاره اروپا نیز بزرگتر بود (ایران به معنی سرزمین قوم آریا، سرزمین آریایی‌ها كه تركیه‌ای‌ها عثمانی بودند و لیبی و مصر و اینها هم ایرانی حساب نمی‌شدند، بلكه فقط تحت سلطه ایران بودند).

كورش به عنوان نخستین نمایش قدرت،‌ به ساختن مجموعه بسیار بزرگی شامل كاخ‌ها، معابد و ساختمان‌های عمومی پاسارگاد در جایی نزدیك شیراز پرداخت و در كتیبه‌ای نصب شده بر ستونی بلند خود را شاه هخامنشی خواند و این نخستین كانون امپراطوری، معرف سبك معماری هخامنشی است و منشاء آن را به خوبی آشكار می‌سازد كه البته امروزه از آن مجموعه به جز مقبره خود كورش بقایای زیادی باقی نمانده است كه بنای مقبره كورش رو به نام پاسارگاد می‌شناسیم، ولی این مقبره جزئی از آن مجموعه بوده است كه یك مقبره شش پله و تماماً از جنس سنگ و با سقفی شیبدار می‌باشد و در سال 529ق.م. ساخته شد و مقبره خودش و زنش درون آن می‌باشد.

اندازه و ابعاد این مقبره وقتی مشخص می‌شود كه در كنار اولین پله آن قرار بگیریم كه حتی از قد خود ما نیز بلندتر است، مثلاً یك انسان بلند قد می‌تواند سطح پله بعدی را ببیند. ارتفاع پله اول 180-170 سانتیمتر می‌باشد. عرض مقبره كورش 5/13 متر است كه مقبره كورش و زنش به روایتی در سقف این بنا است. با توجه به شش پله مقبره كه رو به بالا از ارتفاعشان كاسته می‌شود، پیداست كه حتی برای نخستین پادشاه هخامنشی نیز كوه و شكل نمادین آن به اندازه بین‌النهرین اهمیت داشته است. ابعاد مقبره در مقایسه با بناهای بعدی هخامنشی متناسب‌تر است، ولی مقیاس واقعی آن را زمانی می‌توان دریافت كه درنظر بگیریم پایین‌ترین پله یا پی آن بلندتر از قامت آدمی است.

این بنا را پیش از مرگ كورش، در سال 529ق.م. ساخته بودند و هرچند او در جنگی در دوردست‌های شمال خاوری كشته شد، جسدش را برای دفن كردن به این مكان آوردند. علاوه بر این بناهای باقیمانده پاسارگاد، اینك ویران است و مشكل می‌توان دریافت كه شكل آنها چگونه بوده است.

فایل پاورپوینت 33 اسلاید