پایان نامه تاریخ ساسانیان

چکیده

تحقیق حاضر می کوشد شکل گیری و گسترش نظام حکومتی ایران دوره ای ساسانی را از سال ۲۲۶تا ۴۲۰ میلادی روشن سازد.محور این تحقیق توصیفی است پیرامون بخش های قضایی و اداری دیوانسالاری ساسانی. در این میان ، مقام های مربوط به این نظام مورد توجه قرار گرفته اند .فصل اول تحقیق که حکم مدخل را دارد ،روند قدرت یابی و استقرار حکومت ساسانی را در دوره ای اردشیر بابکان مورد بررسی قرارمی دهد ؛ سال های کوشش او در برقراری پیوندهای نزدیک میان دین و حکومت و به عبارت بهتر ، اتخاذ شکلی یگانه از دین به عنوان دین رسمی ، در جریان این روند مورد بحث قرار گرفته است . فصل دوم ،جزئیات مربوط به طبقات اجتماعی در این دوره گردآوری و تحلیل شده اند ، درفصل سوم تصویری کلی از نظام دیوانی ساسانیان ارائه می کند. فصل چهارم مشاغل دیوانی و درباری دیوانسالاری ساسانی را مورد بررسی قرار می دهد . بالاخره ،در فصل پایانی ،شخصیت های برجسته ای که در دیوانسالاری ساسانی ایفای نقش کردهاند ، مورد شناسای و تحقیق قرار گرفته اند .

روش تحقیق به کار رفته در این بررسی بیش از هر چیز روش کتابخانه ای است .داده های این بررسی از متن های نوشتاری گردآوری شده اند . در ارائه ای این داده ها از شیوه ی توصیفی – تحلیلی استفاده شده است و در مواقع لزوم ،کوشش شده است مباحث متناقض مورد تحلیل نیز قرار گیرند.
فهرست مطالب

عنوان صفحه

مقدمه ۱
معرفی منابع ۹
فصل اول: تلاش اردشیر در جهت تشکیل حکومت و اتحاد دین و دولت ۱۹

۱-۱ساسانیان ادامه دهنده را هخامنشیان ۲۰

۲-۱ تلاش اردشیر در جهت تشکیل حکومت ۲۴

۳-۱ اتحاد دین و دولت در عصر ساسانیان ۲۷

فصل دوم: مروری بر طبقات اجتماعی در عصر ساسانیان ۳۲

۱-۲ تعریف طبقه اجتماعی ۳۳

۲-۲ طبقات اجتماعی ۳۴

۳-۲ طبقه روحانیون ۳۷

۱-۳-۲ موبد ۴۵

۲-۳-۲ موبدان موبد ۴۸

۳-۳-۲ هیربد ۵۱

۴-۳-۲ زوت و راسپی ۵۳

۵-۳-۲ دستور ۵۴

۴-۲ طبقه جنگجویان ۵۴

۱-۴-۲ وظیفه جنگجویان ۵۷

۲-۴-۲ تقسیم طبقات جنگجویان ۵۷

۱-۲-۴-۲ سواره نظام ۵۷

۲-۲-۴-۲- جایگاه سواره نظام ۵۸

۲-۲-۴-۲ پیاده نظام ۶۰

۵-۲ طبقه کشاورزان و صنعتگران ۶۱

۱-۵-۲- طبقه کشاورزان ۶۵

۲-۵-۲-طبقه صنعتگران ۶۷

فصل سوم: نظام دیوانی در عصر ساسانیان ۶۸

۱-۳ شناخت سازمان‌های داخلی دوره ساسانیان ۶۹

۲-۳- دیوان ۷۳

۱-۲-۳ پیدایش دیوان‌ها ۷۵

۳-۳ دیوان ریاست طبقات جامعه ۷۷

۱-۳-۳ وزرگ فرمذار یا بزرگ فرمذار ۷۸

۲-۳-۳وظایف و اختیارات وزیر ۸۳

۴-۳ دیوان سپاه ۸۴

۱-۴-۳ ایران سپاهید ۸۶

۲-۴-۳ ارتشیاران سالار ۸۹

۳-۴-۳ ارگبذ ۹۰

۵-۳ دیوان دادرسی (داد) ۹۳

۱-۵-۳ ارزش داد و دادگستری ۹۶

۲-۵-۳ منشاء قوانین در عصر ساسانیان ۹۸

۳-۵-۳ حوزه قضات ۹۹

۴-۵-۳ ادّله اثبات دعوی ۱۰۰

۵-۵-۳ پادشاه در منصب قضاوت ۱۰۲

۶-۵-۳ روحانیون در منصب قضاوت ۱۰۳

۶-۳ دیوان رسایل (دیوان دبیران) ۱۰۵

۷-۳ طبقه‌ی متستخدمین ادارات (دبیران) ۱۰۶

۱-۷-۳ دبیر ۱۰۹

۲-۷-۳ ایران دبیربد(دبیر بد) ۱۱۰

۳-۷-۳ اهمیت دبیران و دیدگاه شاهان به دبیران ۱۱۱

۴-۷-۳ چگونگی برگزیدن دبیران ۱۱۴

۵-۷-۳ وظایف دبیران ۱۱۶

۶-۷-۳ اصناف دبیران ۱۱۹

۱-۸-۳ دین دبیر ۱۱۹

۸-۲–۳ دبیران دیوان خراج ۱۲۰

۳-۸-۳ گذک آمار دبیر ۱۲۱

۴-۸-۳ واسپوهرگان آمازکار ۱۲۱

۵-۸-۳ روانیگان دبیر ۱۲۱

۶-۸-۳ آذربادگان دبیر ۱۲۱

۷-۸-۳ گنج آمار دبیر ۱۲۲

۹-۳ دیوان سرای شمره یا دیوان استیفا (اداره مالیه) ۱۲۲

۱۰-۳ دیوان خراج ۱۲۳

۱-۱۰-۳ خسرو انوشیروان و اصلاح نظام مالیاتی ۱۲۵

۲-۱۰-۳ واستر پوشان سالار ۱۲۶

۳-۱۰-۳ آمار کار(آمارگر ) ۱۲۸

۴-۱۰-۳ دهقانان ۱۲۹

۱-۴-۱۰-۳ جایگاه دهقانان ۱۳۲

۱۱-۳ دیوان درآمدهای کل کشور ۱۳۳

۱۲-۳ دیوان خزائن ۱۳۴

۱۳-۳ گهبذ و ضرب مسکوکات ۱۳۵

۱۴-۳ دیوان آتشکده‌ها ۱۳۶

۱۵-۳ دیوان برید ۱۳۷

۱۶-۳ دیوان اشراف ۱۴۱

۱۷-۳ دیوان ایران دربد ۱۴۲

۱۸-۳ دیوان مهرشاهی (دیوان خاتم ) ۱۴۳

۱۹-۳ دیوان احشام ۱۴۴

۱-۱۹-۳ آخور آمار دبیر – آخورسالار ۱۴۵

۲۰-۳ دیوان ویژگان ۱۴۶

۲۱-۳ دیوان نوروز ۱۴۷

۲۲-۳ دیوان کستبزود (دیوان آب) ۱۴۸

۱-۲۲-۳ وظیفه‌ی دیوان آب ۱۴۹

۲۳-۳ دیوان جامه خانه ۱۵۰

۲۴- ۳ ایران درستبد ۱۵۰

فصل چهارم :مشاغل دیوانی و درباری ۱۵۲

۱-۴مشاغل دیوانی ۱۵۳

۲-۴ پادشاه ۱۵۴

۱-۲-۴شاه ۱۵۵

۱-۲-۴ وظیفه متقابل شاهان و پادشاهان ۱۵۶

۳-۴ شهرب ۱۵۷

۴-۴ مرزبان ۱۵۹

۵-۴ اسپهبد ۱۶۱

۶-۴ پادگوسپانان ۱۶۲

۷-۴ بیدخش ۱۶۴

۸-۴ اندرزبد ۱۶۵

۹-۴ آموزگاران اسواران ۱۶۶

۱۰-۴ دریوشان جادگ گو و دادور (مدافع درویشان و دادور) ۱۶۷

۱۱-۴ خرم باش ۱۶۷

۱۲-۴ پشتیگبان سالار ۱۶۹

۱۳-۴ مهماندار ۱۷۰

۱۴-۴ خوانسالار ۱۷۱

۱۵-۴ پذشخوار ۱۷۲

۱۶-۴ مردبذ ۱۷۳

۱۷-۴ دیده‌بان سلطنتی ۱۷۴

۱۸-۴ بازدار ۱۷۴

۱۹-۴ گنجور ۱۷۵

۲۰-۴ دواتدار ۱۷۵

۲۱-۴ کاروانسالار ۱۷۶

۲۲-۴ تغاربد ۱۷۶

۲۳-۴ آیین بد ۱۷۶

۲۴-۴ بازاربد ۱۷۷

۲۵-۴ کیروگ بد ( هنربد ) ۱۷۷
فصل پنجم شخصیت‌های برجسته دوره ساسانیان ۱۷۹

۱-۵ تنسر در منابع ۱۸۰

۱-۱-۵-تنسر ۱۸۲

۲-۱-۵ تنسر شخصیتی تاریخی ۱۸۴

۲-۵ ابرسام ۱۸۶

۱-۲-۵ تنسر و ابرسام ۱۸۸

۳-۵ کرتیر و تقویت روحانیت زرتشتی ۱۹۲

۱-۳-۵ کرتیر ۱۹۳

۲-۳- ۵ کرتیر و شاپور یکم و ترقی مقام وی در شاهان بعدی ۱۹۵

۳-۳-۵ کریتر و کتیبه‌های وی ۱۹۹

۴-۵ آذرپاد مهراسپندان ۲۰۶

۵-۵ مهرنرسی ۲۱۰

نتیجه ۲۱۵

تصاویر

کتاب شناسی ( فهرست منابع و ماخذ) ۲۱۹

منابع اصلی

۱- ابن بلخی ، فارسنامه ، به کوشش بهروزی ، انتشارات اتحادیه مطبوعاتی فارس ، شیراز ،۱۳۴۳

۲- ابن خلدون، عبدالرحمن بن خلدون ، مقدمه ابن خلدون ،‍ ۱ ،به کوشش محمد پروین گنابادی ، انتشارات علمی وفرهنگی ،

۳- ابن حوقل ، صوره الارض ، جعفرشعار ، انتشارات بنیاد فرهنگ ایران ، تهران ، ۱۳۴۵

۴- اصفهانی حمزة ، تاریخ پیامبران و شاهان (سنی ملوک الارض والانبیاء) ، دکتر جعفرشعار ، انتشارات بنیاد فرهنگ ایران ، تهران ،۱۳۴۶

۵- اصطخری ، ابواسحق ابراهیم اصطخری ، مسالک و ممالک ، به کوشش ایرج افشار ، بنگاه و نشر کتاب ، تهران ، ۱۳۴۷

۶-بلاذری ، احمد بن یحیی ، فتوح البلدان ، آذرتاش آذرنوش ، انتشارات سروش ، تهران ، ۱۳۶۴