پایان نامه تجلی اوصاف امام علی (ع) در ادب فارسی

پایان نامه تجلی اوصاف امام علی (ع) در ادب فارسی

دسته بندی	فقه و حقوق اسلامی
فرمت فایل	docx
حجم فایل	292 کیلو بایت
تعداد صفحات	251

فهرست

تجلی اوصاف امام علی (ع) در ادب فارسی ۱
پیش درآمد طرح: مثنوی علی‌نامه ۲
پیش درآمد: ۸
علی ۱۳
زندگی نامه ۱۵
آرامش دلها ۱۶
آسمان آفتاب ۱۶
آسمان لافتی ۱۷
آسمان عدل پرور ۱۸
آسمان آفتاب ۱۹
آفتاب کبریا ۲۱
آفتاب شرع ۲۱
آفتاب عالم آسمان ۲۱
آفتاب فروزان ۲۲
آگاه اسرار ۲۲
آمر به معروف ۲۳
آیت پروردگار ۲۴
آیت اجدال خدا ۲۵
آیت فضیلت ۲۶
آیت محکم ۲۶
آیت رازگوی قرآن ۲۶
آیت وحدت ۲۷
آیینه‌ی جمال توحید ۲۷
آیینه‌ی جمال یزدان ۲۸
آیینه‌ی خدانما ۲۸
آینه‌ی ذات کردگار ۲۹
آینه‌ی سکندر ۲۹
آینه‌ی عبرت ۳۰
آینه‌ی غیب نما ۳۰
آیه اکبر ۳۰
الف ۳۱
اب الائمه المؤمنین ۳۱
ابوالحسن ۳۲
استاد طریقت ۳۲
اسم اعظم ۳۴
اصل شجاعت ۳۴
افتخار عالم و آدم ۳۵
اکسیر اعظم ۳۵
امام بر حق ۳۵
امام شیعیان ۳۷
امام انس و جان ۳۸
امام انام ۳۸
امام بردباران ۳۹
امام هُدی ۴۰
امام المتقین ۴۰
امام العارفین ۴۱
امیرالمؤمنین ۴۱
امیر عاشقان ۴۵
امیر عرب ۴۵
امیر قائد و قائم ۴۵
امیر شوکت ۴۵
امیر دوسرا ۴۶
امیر لوکشف ۴۶
امیر عشق ۴۶
امیر مُلک ولایت ۴۷
امیر یثرب ۴۷
امیر عدوبند ۴۷
امیر دریادل ۴۸
امیر عرش ۴۸
امیر جمله‌ی مردان ۴۸
انسان کامل ۴۹
ب ۵۰
باب علم و دانش ۵۰
باب نجات ۵۱
باب شبیر و شَبر ۵۱
باب مجتبی ۵۲
باعث ایجاد خلق ۵۲
باب رسالت ۵۳
بت شکن ۵۴
بحر کرامت ۵۵
بحر علوم ۵۶
بحر حلم ۵۶
بحر امان ۵۶
بحر حیا ۵۷
بدرالدجی ۵۷
برگزیده خدا ۵۸
برج مه هل اتی ۵۸
برادر پیامبر ۶۰
بسم الله مطلق ۶۱
بلبل گویای اسرار ۶۱
بنده‌ی بی‌نظیر ۶۱
بوتراب ۶۲
بهترین دارو ۶۴
پ ۶۵
پادشاه اتقیا ۶۵
پادشاه لوکشف ۶۶
پادشاه ذوالکرم ۶۶
پادشاه آسمان ۶۶
پادشاه باوقار ۶۷
پادشاه لامکان ۶۷
پادشاه ذوالنعم ۶۸
پادشاه دین ۶۸
پادشه ارض و سما ۶۹
پادشه دادگر ۶۹
پادشه بنده نواز ۷۰
پدر امت ۷۰
پدر عرفان ۷۱
پدر عالم هستی ۷۲
پرده گشا ۷۲
پرورده نور خدا ۷۲
پیشگام مؤمنان ۷۳
پیشوای دین ۷۵
پیر استاد ۷۵
پیر مردان ۷۵
پیر مغان ۷۶
پیشوای خلق ۷۷
پهلوان عرشه‌ی منبر ۷۷
ت ۷۸
تاج دار خیل اعطاء ۷۸
تاج بخش شهر یاران ۷۹
تکیه گاه انبیا ۸۰
تأویل وحی ۸۱
تکرار آفرینش خدا ۸۱
ترازوی عدل ۸۱
ج ۸۲
جام مصفا ۸۲
جامع قرآن ۸۲
جان یزدان ۸۴
جان جاودان ۸۵
جان بخش ۸۵
جان پیمبر ۸۵
جانشین محمّد (ص) ۸۶
جمال بی نشان ۸۹
جلوه ذات خدایی ۸۹
ح ۸۹
حافظ قرآن ۸۹
حافظ احکام دین ۸۹
حاکم بر حق ۹۰
حاکم یوم‌الحساب ۹۰
حامی یتیمان ۹۰
حامی قرآن ۹۰
حامی ستمدیدگان ۹۱
حامی دین ۹۲
حبل‌المتین ۹۳
حجت عصر ۹۴
حجت کردگار ۹۴
حقیقت حق ۹۵
حصن حصین ۹۵
حضرت مهر ۹۵
حلال مشکلات ۹۶
حیدر ۹۷
حیدر صفدر ۱۰۰
حیدر دلال سوار ۱۰۱
حیدر خیبرگشا ۱۰۱
حیدر لشکرشکن ۱۰۲
حیدر کرار ۱۰۳
خادم دین نبی ۱۰۴
خاصف‌النعل ۱۰۴
خاضع مهربان ۱۰۵
خانه‌زاد خدا ۱۰۵
خانقاه عشق ۱۰۵
خازن سبحان ۱۰۶
خدیو ملک هستی ۱۰۶
خدیو عدل و داد ۱۰۷
خداوند نعمت ۱۰۸
خسرو دنیا و دین ۱۰۸
خسرو ملک هُدی ۱۰۸
خسرو دلدل سوار ۱۰۹
خسرو یوم الغدیر ۱۰۹
خضر خجسته پی ۱۱۰
خط امان ۱۱۱
خواجه قنبر ۱۱۱
خورشید حیات ۱۱۲
خواجه‌ی بر حبین ۱۱۲
خورشید صفا ۱۱۳
خیر البریه ۱۱۳
چراغ وحدت ۱۱۳
چراغ جان ۱۱۴
چشمه نور ازلی ۱۱۴
چشم حق ۱۱۴
د ۱۱۴
دافع‌البلایا ۱۱۴
دائم الذکر ۱۱۵
در مدینه علم ۱۱۵
دُر دریای حقیقت ۱۱۷
دُر دریای فتوت ۱۱۷
دُر دریای سرمد ۱۱۸
دُر بحر لافتی ۱۱۸
دُر شهامت ۱۱۸
دستگیر درماندگان ۱۱۸
دست خدا ۱۱۹
دریای بی ساحل ۱۱۹
دریای وفا ۱۲۰
دریای کرم ۱۲۰
دلیر میدان ۱۲۰
دیباچه مروت ۱۲۰
ر ۱۲۰
راز خدا ۱۲۰
راز خلقت ۱۲۰
رایت دین ۱۲۱
رایح آل محمّد ۱۲۱
رحمت مطلق ۱۲۱
رمز هستی ۱۲۱
رکن ایمان ۱۲۲
روح ایمان ۱۲۲
روح قرآن ۱۲۲
روح ولایت ۱۲۳
روح سخاوت ۱۲۳
روشنایی بخش ۱۲۴
رهبر راه حقیقت ۱۲۴
رهنمای آوارگان ۱۲۴
رهنمای عالم ۱۲۴
ز ۱۲۵
زاده کعبه ۱۲۵
زاهد زاهد ۱۲۶
زبده‌ی عالم ۱۲۷
زبده‌ی حق ۱۲۷
زوج زهرای بتول ۱۲۷
س ۱۲۷
ساقی کوثر ۱۲۷
ساقی شیرگیر ۱۳۰
سالار اهل ملت ۱۳۰
سالار دین ۱۳۱
صحاب رحمت ۱۳۱
سرّ بی‌همتا ۱۳۱
سرالله اعظم ۱۳۱
سرحلقه عارفان ۱۳۲
سرحلقه اهل تعیین ۱۳۲
سرلوحه‌ی حقایق ۱۳۳
سریله ایمان ۱۳۳
سرور آزادگان ۱۳۳
سرور روحانیون ۱۳۳
سریر آرای بزم دل ۱۳۴
سرو بستان ولایت ۱۳۴
سرّ خدا ۱۳۴
سردار اتقیا ۱۳۵
سرّ انبیاء ۱۳۵
سر غیب الغیب ۱۳۵
سید الوصیّن ۱۳۶
سید عابدین ۱۳۶
سفیه الساکین ۱۳۷
سلطان دین ۱۳۷
سلطان سریر ۱۳۷
ش ۱۳۷
شافع محشر ۱۳۷
شاه عادل ۱۳۸
شاه شیراوژن ۱۳۹
شاه ولایت ۱۳۹
شاه نجف ۱۴۱
شاه مردان ۱۴۲
شاه غدیریه ۱۴۳
شاه لوکشف ۱۴۴
شاه جهان ۱۴۴
شاه سرافراز ۱۴۴
شاه مکه ۱۴۵
شاه اولیا ۱۴۵
شاه دین ۱۴۵
شاه انس و جان ۱۴۶
شاهکار آفرینش ۱۴۶
شاهباز فلک ۱۴۶
شاه اژدر در ۱۴۶
شاه عرب ۱۴۷
شاهد کل ۱۴۷
شفابخش دل ایمان ۱۴۷
شمع ولایت ۱۴۷
شیر خدا ۱۴۷
شمس حکیت ۱۴۸
شمع هدایت ۱۴۸
شجر طور ولایت ۱۴۸
شمع جمع ۱۴۹
شهسوار عرصه امکان ۱۴۹
شه مشکل‌گشا ۱۵۰
شه اتقیا ۱۵۰
شه ملک لافتی ۱۵۰
شیر خدا ۱۵۱
صاحب تقوی ۱۵۳
صاحب منبر ۱۵۳
صاحب تیغ دوسر ۱۵۴
صاحب جود و سخا ۱۵۴
صاحب امر ۱۵۴
صدف اسرار ۱۵۵
صراط‌المستقیم ۱۵۵
صفدر غترفکن ۱۵۵
صفدر مرحب شکن ۱۵۶
صورتگر مکان ۱۵۶
صهر نبی ۱۵۶
ط ۱۵۷
طبیب حاذق ۱۵۷
ظ ۱۵۸
ظلل خدا ۱۵۸
ع ۱۵۸
عارف سجاد ۱۵۸
عاشق پیامبر ۱۵۹
عاشق حق ۱۵۹
عالم ربانی ۱۶۰
عالم آرای دین ۱۶۰
عالم علم لدنی ۱۶۰
عارف مطلق ۱۶۲
عروه الوثقای دین ۱۶۳
عقل دوم ۱۶۳
علم الله ۱۶۳
غ ۱۶۳
غائد غرّالمحجلین ۱۶۳
غایت مقصود ۱۶۴
غواص بحر دل ۱۶۴
غایب اسرار ۱۶۴
فاتح جنگ جمل ۱۶۵
ف ۱۶۷
فاتح خیبر ۱۶۷
فارس بدر و نهروان ۱۶۹
فخر آل مصطفی ۱۷۰
فخر انبیاء ۱۷۰
فصاحت گوی ۱۷۱
فخر زمین ۱۷۲
فخر جهان ۱۷۲
ق ۱۷۳
قائل قول سلونی ۱۷۳
قاسم الارزاق ۱۷۴
قائد غرالمحجلین ۱۷۴
قاسم فردوس ۱۷۵
قاتل غتر ۱۷۵
قاری قرآن ۱۷۵
قاضی دین ۱۷۶
قاسم جحیم و جنان ۱۷۷
قبله روح ۱۷۷
قبله اهل ولا ۱۷۸
قبله اهل ادب ۱۷۸
قبله دلها ۱۷۸
قبله‌گاه رحمت ۱۷۸
قبله‌گاه قدسیان ۱۷۹
قبله‌گاه زمین و زمان ۱۷۹
قدرت الله ۱۷۹
قروه‌ی خاندان ۱۷۹
قرآن ناطق ۱۸۰
قلزم بحر کرم ۱۸۱
قطب دین ۱۸۱
قهرمان خیبر ۱۸۱
قهرمان غزوه خندق ۱۸۲
ک ۱۸۳
کاشف قرآن ۱۸۳
کاشف اسرار حق ۱۸۴
کان جود ۱۸۴
کان علم ۱۸۴
کتاب ناطق ۱۸۵
کدخدای دوسرا ۱۸۵
کشتی بحر نجات ۱۸۵
کهف‌الانام ۱۸۵
کعبه آمال ۱۸۵
کعبه جان ۱۸۶
کلام الله ناطق ۱۸۶
کلید گنج سعادت ۱۸۷
کوه حلم ۱۸۷
گ ۱۸۸
گل توحید محمّد ۱۸۸
گل بی‌خار ۱۸۹
گل گلزار ۱۸۹
گل کرامت ۱۸۹
گنج عشق ۱۹۰
گوهر بحر فضل ۱۹۰
گوهر مخزن ولایت ۱۹۰
لوح محفوظ ۱۹۰
لیل المبیت ۱۹۱
م ۱۹۲
ماه یثرب ۱۹۲
مالک رقاب ۱۹۲
ماه تابان ۱۹۳
مبدأ خلقت ۱۹۳
محرم اسرار ۱۹۴
محور هفت آسمان ۱۹۵
محبوب رب‌العالمین ۱۹۵
محبوب پیامبر ۱۹۶
سجود ملائک ۱۹۶
هجری عدل ۱۹۷
مخزن علوم ۱۹۸
مخصوص نص هل اتی ۱۹۹
مرد دین ۲۰۰
مرد اخلاص ۲۰۰
مرزبان فلک ۲۰۱
مرآت قرآن ۲۰۱
مرشد جبرئیل ۲۰۱
مرآت خدا ۲۰۱
مرد عابد ۲۰۱
مرد زاهد ۲۰۲
مشرق انوار قدسی ۲۰۳
مفخر کان کرامت ۲۰۳
مفخر زمان ۲۰۳
مفّر قرآن ۲۰۳
مظهر کل عجایب ۲۰۴
مظهر قدرت حق ۲۰۵
مظهر اسرار حق ۲۰۵
مظهر عدل ۲۰۵
مظلومیت علی ۲۰۶
مصلح دین ۲۰۷
مظهر فضیلت ۲۰۷
معیار حکومت اسلامی ۲۰۸
مظهر اوصاف خدا ۲۰۹
منادی حق ۲۰۹
مه هدایت ۲۰۹
مه سپهر امامت ۲۱۰
مهبط روح‌الامین ۲۱۰
مولای درویشان ۲۱۰
مولی‌الموحدین ۲۱۰
ن ۲۱۱
ناطق قرآن ۲۱۱
ناشر احکام نبی ۲۱۱
نایب مناب ۲۱۱
ناظم یوم‌الورود ۲۱۱
نسخه‌ی اسرار وحدت ۲۱۲
نقطه عشق ۲۱۲
نقطه بسم الله ۲۱۲
نقطه‌ی ام‌الکتاب ۲۱۲
نقطه اولی ۲۱۲
نص نبی ۲۱۳
نفس اول ۲۱۳
نفس مصطفی ۲۱۳
نور ولایت ۲۱۴
نور امامت ۲۱۴
نور حقیقت ۲۱۵
نشانه حق ۲۱۵
نور خدا ۲۱۵
نور چشم پیمبر ۲۱۶
نور پیامبر ۲۱۶
و ۲۱۷
وارث پیامبر ۲۱۷
واقف اسرار ۲۱۸
وجه الله ۲۱۸
وحی پیمبر ۲۱۹
ولد کعبه ۲۱۹
ولی مطلق ۲۲۰
هادی گمگشتگان ۲۲۱
هادی دین ۲۲۱
همسر زهرا ۲۲۱
همای رحمت ۲۲۲
همدم چاه ۲۲۳
یاور یتیمان ۲۲۳
یار پیمبر ۲۲۴
یار ایمان ۲۲۵
یعسوب دین ۲۲۵
یداله ۲۲۶
فهرست آیات و احادیث ۲۲۷
فهرست منابع و مآخذ ۲۳۱

فهرست منابع و مآخذ

۱٫ آفتاب لایزال، توانا، امیر، نشر میعاد، چاپ اول ۱۳۸۰ .

۲٫ امام امیرالمؤمنین از دیدگاه خلفا، فقیه ایمانی، مهدی، نشر عطر عترت، چاپ چهارم ۱۳۸۰٫

۳٫ از زلال زمزم غدیر، موحد ابطحی، سید علی، نشر مدرسه الامام مهدی ۱۳۸۰٫

۴٫ امام علی پیشوای صدیقین، مدرسی، آیت ا… محمد تقی، مترجم حسن خاکرند، نشر محبان الحسین، ج پنجم ۱۳۸۴٫

۵٫ بحارالانوار، مجلسی، محمد باقر، دارالکتب اسلامی.

۶٫ تجلی اوصاف امیرالمؤمنین، طالشی، یدالله، نشر امیرکبیر ۱۳۸۲٫

۷٫ تجلی امامت، ناظم زاده قمی، نشر دفتر تبلیغات اسلامی، چاپ چهارم ۱۳۷۸٫

۸ . جلوه‌ی ولایت، انصاری، عذرا، نشر دفتر تبلیغات اسلامی، چاپ اول ۱۳۷۶٫

۹٫ حیله الاولیا و طبقات الاصفیا، اصفهانی، ابونعیم، نشر دارالکتب العلمیه بیروت، ۱۴۰۹ هـ.ق.

در پرتو ولایت، مصباح یزدی، محمد تقی، نشر موسسه‌ی آموزشی و پژوهشی امام خمینی ۱۳۸۳٫

۱۰٫ در سایه‌ی آفتاب، التسری، محمد تقی، چاپ اول ۱۳۸۳٫

۱۱٫ دانشنامه‌ی امام علی، رشاد، علی اکبر، پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه‌ی اسلای، چ اول ۱۳۸۰ .

۱۲٫ دمی با غدیر، جمعی از نویسندگان لبنان، نشر حضور، چاپ اول ۱۳۸۱٫

۱۳ . زندگانی چهارده معصوم، عمادزاده، حسین، نشر طلوع، چاپ اول ۱۳۷۳٫

۱۴٫ زندگانی چهارده معصوم، مدرسی، آیت ا… محمدتقی، نشر محبان الحسین، چاپ سوم ۱۳۸۰٫

۱۵٫ زندگانی امیرالمؤمنین، رسولی محلاتی، سید هاشم، نشر دفتر فرهنگ اسلامی، چاپ دوازدهم ۱۳۸۳٫

۱۶٫ زندگانی امام علی، جمعی از نویسندگان لبنان، حمیدرضا کفاش، نشر عابد ۱۳۷۹٫

۱۷٫ سیاست‌نامه امام علی، محمدی ری شهری، سازمان چاپ و نشر، چاپ دوم ۱۳۸۱٫

۱۸٫ سیری در تاریخ معصومین، طالب شهرستانی، محمد اسماعیل، نشر.

۱۹٫ سیری در زندگی حضرت علی (ع) ، سید محمد صالحی، نشر معیار علم، چاپ دهم ۱۳۸۵٫

۲۰٫ سیمای پرفروغ، ناظرزاده قمی، سید اصغر، نشر دفتر تبلیغات اسلامی، ۱۳۷۹٫

۲۱٫ شرح نهج البلاغه، ابن ابی الحدید، دار احیاء الکتب العربیه، ۱۳۷۸ هـ.ق

۲۲٫ شرح نهج البلاغه، هاشمی، میرزا حبیب، مکتب الاسلامیه، ۱۳۴۸ هـ. ش

۲۳٫ علی شاهکار خلقت، پیشگاهی شبستری، عباسعلی، نشر اعرابی ۱۳۷۹و

۲۴٫ علی از زبان علی، شهیدی، سید جعفر، دفتر نشر فرهنگ اسلامی، چاپ سیزدهم ۱۳۷۹٫

۲۵٫ علی اسوی تقوی و عدالت، احمدی بیرجندی، احمد، نشر اسوه، چاپ اول ۱۳۷۶٫

۲۶٫ علی از زبان استاد مطهری، نشر سلسله، چاپ دوم ۱۳۷۹٫

۲۷٫ علی آیینه‌ی عرفان، ناظم زاده‌ی قمی، سید اصغر، نشر دفتر تبلیغات اسلامی، چاپ چهارم ۱۳۷۹٫

۲۸٫ علی (ع) (تاریخ تحلیلی نیم قرن اول اسلام)، جعفری، سید محمد مهدی، چاپ نشر شرکت سهامی، چاپ هشتم ۱۳۷۶٫

۲۹٫ قصص امیرالمؤمنین، خلف زاده، احمد، نشری مهدی یار، چاپ سوم ۱۳۷۹٫

۳۰٫ فرزند قبله‌، ذوالقدر، عنایت الله، نشر میراث ماندگار، چاپ اول ۱۳۸۴٫

۳۱٫ صدوده داستان از زندگی علی، علیان نژادی، ابوالقاسم، نشر آل طه، چاپ اول ۱۳۸۰٫

۳۲٫ کلیات منتهی الآمال، قمی، شیخ عباس، نشر بهزاد، چاپ اول ۱۳۷۷٫

۳۳٫ مولود کعبه، اردوباری، شیخ محمد علی، نشر رسالت، چاپ اول ۱۳۷۹٫

۳۴٫ مناقب ابن شهر آشوب، شهر آشوب مازندرانی، ابوجعفر، نشر مصطفوی .

۳۵٫ نشانه‌های روشن، نصرالهی، احمد، نشر سازمان تبلیغات اسلامی، چاپ دوم ۱۳۸۰٫

۳۶٫ نشریه‌ی بینات (ویژه‌نامه‌ی امام علی (ع))، سال هفتم شماره ۴٫

پیش درآمد:

در بین اقسام هنر، هنر شعر در تمام زمینه‌های خود آگنده از مضامین نغز و لطیفی در تجلی اندیشه‌های مختلف بشری است. به خصوص در تجلی اندیشه‌های دینی و مذهبی، اسلامی و قرآنی. این اندیشه‌ها در وجود شاعران متعهدی که به مدح و منقبت اهل بیت نبوت و ولایت زبان گشوده اند، آثار ارزشمند و ماندگاری از خود به یادگار گذاشته اند که در این آثار لطافت‌های روح بشری، منزلت انسان، سیر و سلوک، عشق و عرفان و … موج می زند.

از افتخارات ادبیات خصوصاً نظم (شعر) تجلی، اندیشه، افکار، رفتار، حوادث، حماسه و انقلاب حضرت علی ۷ است که بدون شک و تردید باید گفت حضرت علی ۷ به ادبیات نوعی روح معنوی داده است، چرا که هر جا صحبت از ادبیات حماسی و انقلابی است، بیش و کم نام حضرت علی ۷ هم می باشد. شاعران برای کوبیدن فساد و ستم، ریا و توجه به عدالت، مردانگی، شجاعت و ایمان از روح و مرام و مسلک باشکوه و انقلابی حضرت علی ۷الهام می‌گیرند.

حضرت علی ۷با ایمان به وفاداری، عدالت، قضاوت، شجاعت، بردباری، تواضع، علم، زهد، تقوا، فضیلت، طریقت، شهادت، کرامت و … چنان تأثیری در ادبیات گذاشته که دیوان کمتر شاعر متعهد شیعی را می توان از آغاز ادب فارسی تاکنون سراغ گرفت که غزل، قصیده، دوبیتی، رباعی و مثنوی و … مزین به این اوصاف نباشد. راستی رمز و راز این عظمت را باید در چه چیزی جست؟ در یک چیز و آن این که علی ۷ حقیقت است و بس.

شرح مناقب بیان، مدایح، مصائب، مراثی و بیان سرگذشت، و تجلی اوصاف از خمیرهای اصلی شعر مذهبی و اعتقادی می باشند. بر شمردن خصلت‌های نیک و هنر ائمه دین از همان ابتدا به وسیله‌ی مناقب جوانان از جایگاه گسترده‌ای در ادب فارسی برخوردار بوده است و ذبیح الله صفا در این زمینه می نویسد: «منقبت عمو ستایش اهل دین از دیرباز در بین شعرای شیعه مذهب و دیگران معمول بوده است، زیرا آنان برای تبلیغ عقاید خویش شیوه‌هایی اختیار می کردند که علاوه بر نتیجه‌ی نهایی به حفظ مدایح و مناقب هم کمک شایانی می کردند و یکی از راههایی که اهل شیعه پس از کسب قدرت برای نشر مذهب خود انتخاب کرده بودند، استفاده از مناقب بوده است.»[۱]

نتیجه سخن اینکه جزیی‌ترین تا کلی‌ترین هنر پیشوایان دینی چه به صورت مستقیم و یا غیرمستقیم جهت بهره‌های مختلف در اندیشه و زبان شعرا، گذشته و بیان شده است. علت گسترش این مسأله:

۱٫ شناخت سرایندگان از حقیقت و جوهر دین.

۲٫ شناخت رسالت و پیام دین.

۳٫ شناخت شخصیتی و حقیقی پیام آوران دین

این نوع شناخت سبب می شد که نور ایمان بر دل و جانان شعرا تعادل و در نتیجه‌ی آن ارادت خالصانه ای به دست آورند، یقیناً اگر چنین شناختی حاصل نمی شد، هیچ وقت امکان نداشت شعرا بتوانند به این زیبایی و پرمحتوایی حقیقت و جوهره قلبی و اعتقادی خویش بروز دهند.

با تأمل در چنین اشعاری می بینیم که:

۱٫ از نظر ترکیب و بافت سخن بسیار قوی می باشند.

۲٫ از نظر بلاغت و دیوایی در اوج و بسیار تأثیرگزار هستند.

۳٫ از نظر معانی، تعبیرات بسیار نغز و لطیف هستند.

بنابراین با توجه به موارد فوق نیجه سخن این می شود که هدف شعرا از پرداختن به چنین اندیشه‌هایی فقط مدح محض جهت تخلیه‌ی احساس درون به معنای متعارف نمی باشد، بلکه هدف علاوه بر آن ها احیای حقایق دین و زنده کردن جان‌ها و جاری ساختن خون حماسی در رگهای عاشقان، عارفان و بیدار دلان است.

بعد از آشنایی ایرانیان ـ بخصوص شعراـ با فرهنگ اسلامی و قرآنی ـ از قرن پنجم هجری و پرداختن به اوصاف شخصیت های مذهبی دوشاش دیگر مسائل مربوط به آنها از جمله به تجلی مصائب، مراثی، تاریخ زندگی، حوادث و … در قالب های مختلف شغر گاه با فشرده و موجز کردن اشارات به صورت اضافه‌های تشبیهی و یا سمبلیک به صورت مضاف و مضاف‌الیه و گاه پرداختن به کل مسائل متجلی می گردد.

بازتاب این گونه مسائل در سبک خراسانی یعنی در دوره‌های: طاهریان، صفاریان، سامانیان و غزنویان نسبت به دوره‌های بعدی چندان وسیع نیست، اما خالی کم نمی باشد، در آثار شعرایی چون: رودکی، شهید بلخی، دقیقی، کسایی مروزی، فردوسی، فرخی و … رگه های اندیشه های مذهبی و عرفانی به صورت تعلیمی بیان می گردد. برای نمونه از اشعار منسوب به رودکی ابیاتی هست که تلمیح دارد به بوی پیراهن یوسف و بینایی یعقوب:

نگار نیا شنیدستم که گاه راحت و محنت

سر پیراهن سلب بوده است یوسف را به عمر اندر

یکی از کید شد پرخون، دوم شد چاک از تهمت

سوم یعقوب را از بوش روشن گشت چشم تر

رُخم ماند بدان اول، دلم ماند بدان شانی

نصیب من شود در وصل آن پیراهن دیگر[۲]

اما در دوره‌ی عراقی از قرن ششم به بعد، تأثیر علوم اسلامی در رواج شعر و شیوع عرفان و تأمین خانقاها تحول بزرگی در ادبیات دینی ایجاد کرد؛ در این دوره کثرت شگفتی برانگیز مفاهیم و مصادیق مذهبی و همچنین استناد به آیات و مفاهیم قرآنی در اکثر آثار شاعران امری معمول بود؛ چرا که شاعران و نویسندگان در تمام شئون زندگی خود به کتاب خدا و رسالت نبوی استناد می‌جستند و در مسیر حرکت به سوی الله از این منابع به خوبی استفاده می‌کردند. این امر ناشی از معلومات و آشنایی با معارف و مصادیق اسلامی است. چه زیبا سرود مولوی در مدح مولای متقیان:

تا صورت و پیوند جهان بود علی بود

تا نقش زمین بود و زمان بود علی بود

آن قلعه گشایی که در قلعه خیبر

برکند به یک حمله و بگشود علی بود

آن گرد سرافراز که اندر ره اسلام

تا کار نشد راست، نیاسود علی بود

آن شیر دلاور که برای طمع نفس

بر خوان جهان پنجه نیالود علی بود

این کفر نباشد سخن کفر نه ایست

تا هست علی باشد و تا بود علی بود[۳]

تجلی این گونه مسائل در دوره های بعدی تا امروز در آثار شاعران به اشکال مختلف دیده می شود، البته در این دوره ها با شدت و ضعف همراه می‌باشد، به طور مثال در دوره صفویه بعد از اینکه شاه اسماعیل صفوی مذهب شیعه اثنی عشری را مذهب رسمی قرار داد مصادیق و مسائل مذهبی گسترش خاصی پیدا کرد و شاعران در آثار خود بسیاری از عقاید اسلامی و قرآنی را باور ساختند.

بنابراین نظم حماسه‌های دینی و مذهبی در بیان مناقب به ستایش یکی از مایه‌های اصلی شعر فارسی بوده و می باشد.

علی

اینکه نام آن حضرت از اعلی آمده است که از نام‌های خدا می باشد، روایت زیاد است:

روایت اول: فاطمه بنت اسد گوید: چون خواستم از کعبه بیرون آیم هاتفی ندا داد: «یا فاطمه سمیّه علیاً فهو علیٌ[۴]، ای فاطمه نام این مولود را علی بگذار که خدا می فرماید:

«من نام او را از نام خود جدا کردم و به ادب خود ادب آموختم و بر مشکلات علم خویش او را واقف ساختم.

روایت دوم: این شهر آشوب در کتاب مناقب می نویسد: چون علی ۷ به دنیا آمد ابوطالب دست فاطمه را در حالی که علی در نعلش بود گرفت و به سوی وادی ابطح بیرون آمد و گفت: پروردگارا، ای خدای شب و ماه تابناک از فرمان مسلم و حکم قطعی خود برای ما در مورد نام این نوزاد پسر آنچه را می پسندی بیان فرما. گوید در این وقت چیزی همچون پاره‌ای ابر از زمین برخاست و به سینه‌ی ابوطالب چسبید، دید لوح سبزی است که در آن نوشته بود: شما به فرزندی پارک مخصوص گشته ‌اید و نام او از جایگاهی بلند انتخاب گشته و آن نام علی است که نام اعلی جدا گردیده است.

علی ۷ در ماه رجب سال ۳۵ میلاد محمّدی متولد شد از فاطمه بنت اسد مادر و از عمران مکنی به ابوطالب و ملقب به شیخ بطحا. ۶۳ سال و ۲ ماه و ۷ روز عمر کرد و در ۲۱ رمضان سال چهلم هجرت به شهادت رسید. ۳۲ سال در مکتب نبوب فیض برد.

در کتب اخبار بیش از هزار نام برای علی ۷ نوشته اند که مشهورترین آنها علی است و این نامی است که شناسنامه آن از عرش آمده است:

در معنای علی ۷ جمعی گفته اند: این نام به عنوان (علم) تا زمان آن حضرت سابقه نداشت و کسی فرزندش را به این نام نام گذاری ننموده بود.[۵]

زندگی نامه

نام: علی ۷

پدر: ابوطالب

مادر: فاطمه بنت اسد

شهرت: امیر مؤمنان

کنیه: ابوالحسن

لقب: مرتضی

زمان و محل تولد: سیزدهم رجب، ده سال قبل از بعثت در درون کعبه

مدت امامت: ۳۰ سال

دوران خلافت: ۳۶ تا ۴۰ هـ.ق.

زمان و محل شهادت: ۱۹ رمضان ضربت خورد و ۲۱ رمضان در سن ۶۳ سالگی در کوفه به شهادت رسید.

مرقد شریف: نجف اشرف

دوران عمر: دوران کودکی (ده سال اول)

دوران ملازمت با پیامبر (حدود ۲۳ سال)

دوران کنارگیری از خلافت‌ (حدود ۲۵ سال)

دوران خلافت: (۴ سال و ۹ ماه)

آ

آرامش دلها

علی حلال مشکل‌ها، علی آرامش دل‌ها

کند تا مشکلم آسان علی گویم، علی جویم

صفات ا… جمالی

* الّا بذکر الله تَطمئن القلوب[۶]: مگر نه این است که نام حضرت علی ۷ از اعلی، از اسماء الله است؛ مگر نه این است که علی ۷ پرورده‌ی مکتب نبوی است؛ مگر نه این است که علی ۷همدم و یاور مظلومان است؛ مگر نه این است که علی ۷مظهر عدالت و امامت است، بنابراین به یاد علی ۷بودن، همراه علی ۷بودن، یار علی ۷بودن مایه آرامش دلهای عاشقان می باشد.

آسمان آفتاب

لطف حقی، نور رحمت در دلت جا یافته

آسمان آفتابی، آفتابی در دلت پیدا شده

سلمان ساوجی

آسمان مظهر بزرگی و عظمت است و آفتاب مظهر درخشندگی و زیبایی. بنابراین شاعر علی ۷ در بیت فوق مشبه به قرار داده که وجه شبه آن بزرگی و درخشندگی است.

آسمان لافتی

ای علی! ای آسمان لافتی، بحر نجا

عشق تو در این فلک غوغا و محشر کرده است

نامعلوم

مصداق این وصف در غزوه اُحد می باشد. وقتی پیامبر (ص) و سربازانش برای مقابله با دشمن به سوی کوه اُحُد حرکت کردند و به آنجا رسیدند، پیامبر (ص) عده ای را مأمور کرد که از گردنه اُحد پاسداری کنند و به هیچ عنوان حتی در صورت پیروزی سپاه اسلام آنجا را ترک نکنند. جنگ آغاز شد و سپاه اسلام پیروز گردید، وقتی سپاهیان وارد میدان شدند جهت جمع‌آوری غنایم، علی‌رغم دستور پیامبر (ص) آن عده ای که در گردنه بودند، وارد میدان شدند که ناگهان دشمن از فرصت استفاده کرد و از پشت به سربازان اسلام حمله‌ور شد. در آن زمان وقتی دوباره آتش جنگ شعله ور شد، سپاه دشمن به دروغ اعلام کردند که پیامبر (ص) کشته شد و همین امر سبب شد گروهی از مسلمین فرار کنند. وقتی دشمن فرصت را مناسب دیدند به پیامبر (ص) حمله ور شدند. حضرت علی ۷ که در کنار پیامبر (ص) بود. از پیامبر دفاع می کرد و پروانه‌وار اطراف رسول خدا (ص) می گشت و از او محافظت می نمود. در این جنگ حضرت علی ۷ آن قدر با کفّار جنگید و آن قدر با شمشیرش به دشمن ضربه زد تا اینکه شمشیرش شکست و پیامبر (ص) وقتی وضع را بدین گونه دید شمشیر خود را ذوالفقار نام داشت، آن را به حضرت علی ۷ داد و با آن حضرت به مقابله پرداخت. در همین زمان بود که جبرئیل در زمین و آسمان ندا کرد: «لا فتی الّا علی لا سَیف اِلّا ذوالفقار». جوانمردی چون علی ۷نیست و شمشیری چون ذوالفقارش.

آسمان عدل پرور

خصم جهل و بت پرستی، ضد بیداد و فساد

آسمان عدل پرور یا امیرالمؤمنین

حبیب الله خبّاز

رسول خدا (ص) درباره عدل علی ۷ می فرمودند: «کفّی و کفُّ علیّ فی العدلِ سواءٌ و یدی علیّ بن ابی طالبٍ فی العدل سواءُ » دست من و علی بن ابی‌طالب در اجرای عدالت یکسان سات. سپس فرمودند: «با وفاترین شما در تعهدات الهی نسبت به رعیت و در تقسیم اموال و بالاترین شما در نزد پروردگار علی ۷ است.[۷]

علی ۷قانون فطرت است؛ منبع فیاضی است که تمامی ندارد وی شخصی است که پیش از عمر خود به دنیا آمد. سراسر وجود ۷، تاریخ، سیرت، خلق و خوی، و عدل … او درس است و بس.

«علی ۷ پیش از آنکه امام عادل برای دیگران باشد و درباره دیگران به عدل رفتار کند، خود شخصاً موجودی متعادل و متوازن بود، آنقدر بزرگ بودند که روزها چشم انسانها مواسات و از خود گذشتگیهای او را می‌دید.

آسمان آفتاب

لطف حقی، نور رحمت، در دلت جا یافته

آسمان آفتابی، نور عزت در دلت پیدا شده

سلمان ساوجی

آسمان همان فضای لایتناهی که مظهر عظمت و بزرگی است و‌ آفتاب در شعر و ادب فارسی مظهر درخشندگی و زیبایی. این دو صفت یعنی بزرگی و درخشندگی از اوصاف بارز و آشکاری است که در تمام زندگی مولا امیرالمؤمنین مورد اقرار همه کس حتی دشمن اوست. پیغمبر (ص) و علی ۷

از یک نور عظیم و زیبا خلق شدند.

حسین بن علی ۷ فرمودند: از جدّم رسول الله شنیدم که فرمود: در شب معراج در عرش الهی فرشته‌ای دیدم که در دستش شمشیری از نور همانند ذوالفقار علی ۷ بود. فرشتگان آسمانی هر وقت مشتاق دیدار علی ۷ می‌شدند به آن فرشته نگاه می کردند. به پیشگاه پروردگار عرض کردم، پروردگارا این برادرم علی‌بن‌ابی‌طالب و پسر عم من است؟ خداوند تبارک و تعالی فرمود: ای محمّد! این فرشته را شبیه علی ۷ خلق کردم تا مرا عبادت کند و آنچه تا روز قیامت حسنه و تسبیح و تقدیس من می نماید ثوابش متعلق به علی‌بن‌ابی‌طالب است.[۸] عظمت علی ۷ ، صفا و درخشندگی علی ۷ آنقدر زیاد است، چه از زبان قرآن، چه از زبان پیامبر (ص) و ائمه و بزرگان که حدّی برای آن وجود ندارد.

در کتاب احقاق الحق نوشته علامه عبدالله حنفی آمده است که: ابی هریره روایت کرد و گفت: روزی نزد رسول خدا نشسته بودیم که علی ۷ وارد شد و رسول خدا (ص) گفت: برادر و عموزاده‌ام خوش آمد و من و او از یک نورآفریده شده‌ایم.[۹]

و علامه گنجی در کتاب کفایه الطالب می نویسد: ابن عباس از رسول خدا (ص) روایت کرد که فرمود: خداوند چهل هزار سال پیش از آنکه دنیا را بیافریند، عمودی از نور آفرید و او را در برابر عرش خود قرار داد تا چون آغاز بعثت من شد، آن را دو نیم کرد از نصف آن پیغمبر شما را آفرید و نیم دیگر علی‌بن‌ابی‌طالب است.[۱۰]

آفتاب کبریا

آفتاب کبریایی، دُر بحر لافتی

فخر آل مصطفی مخصوص نص هل اتی

سلمان ساوجی

آفتاب شرع

آفتاب شرع و مهر دین و سلطان امم

مِهر پاک مصطفی یعنی امیرالمؤمنین

آصف تهرانی

آفتاب عالم آسمان

آفتاب عالم اسلام و خورشید صفا

نور یزدان، روشنایی بخش بر لیل و نهار

امین میرهادی

آفتاب فروزان

شمع جمع است چو در گوشه‌ی محراب دعاست

آفتابیست فروزنده چو در پیش صف است

بابا فغانی

آگاه اسرار

تو ای آگاه از اسرار علی جانم، علی جان

سروجانم فدای تو علی جانم، علی جانم

نامعلوم

– حضرت علی ۷ خبر داد که ابن‌ملجم فرق من را با تیغ می شکافد و محاسنم را از خون سرم خضاب خواهد کرد.[۱۱]

– امیرالمؤمنین از شهادت امام حسن ۷ به زهر و شهادت امام حسین ۷ خبر داده بود.[۱۲]

– امیرالمؤمنین از خوارج و نهروان و عبور نکردن ایشان از نهر و کشته شدنشان، شهادت میثم تمار، قنبر، کمیل و حجر بن عدّی خبر داده بود.[۱۳]

– حضرت علی ۷ خبر داده بود از وقوع فتنه‌ها در کوفه و کشته شدن سرکردگان ظلم و چنین هم شد که وی خبر داده بود وقتی که زیادبن‌ابیه و یوسف‌بن‌عمر و دیگران در کوفه بنای لقدی و ظلم نهادند به هلاکت رسیدند و همچنین خبر داده بود مردم را از عرض کردن معاویه بر ایشان سب و دشنام دادن وی را.[۱۴]

خبری غیبی حضرت علی ۷ درباره کشف راز مجدی که با هر بار ساختن خراب می شد، خبر غیبی حضرت مانع از ازدواج پسر و مادر، خبر غیبی درباره احوالات جوان مقدسی در سفر حج، خبر غیبی از کردار دشمنان، خبر غیبی از مقدار صحیح دینارها، خبر غیبی حضرت درباره پرچم دار کفر یعنی حبیب بن حمار، خبر غیبی حضرت بر هلاکت لشکر نهروان، هلاکت معاویه و … بیانگر آگاهی و ارتباط آن حضرت با عالم غیب می باشد و بس.

آمر به معروف

علی آمر به معروف است، علی مردان مردان است

علی ناهی ز منکر هست علی مردان مردان است

نامعلوم

از نگاه سیره علمی و ملی امیرالمؤمنین یکی از عوامل اصلی تداوم حکومت اسلامی، امر به معروف و نهی از منکر است، چونکه اقامه‌ی تمامی ارزشهای اسلامی و اشانی ارتباط مستقیم با این فرضیه‌ی الهی دارد؛ از نگاهی اگر این فریضه فراموش گردد، حکومت اسلامی و محمّدی با شکست روبرو خواهد شد. در اشارات پیامبر (ص) و حضرت علی ۷ و دیگر ائمه سفارش و تأکید به این مسئله بسیار آمده است. حضرت امیر در آخرین لحظات زندگانی پربرکت خود در وصیت نامه‌اش می گوید: «لا تترکوا لِامر بالمعروف و النهی عَن المُنکر[۱۵]» امر به معروف و نهی از منکر را رها نکنید تا پلیدان بر شما مسلط گردند، آنگاه دعا کنید و مستجاب نشود.

آیت پروردگار

شاه مردان، شیر یزدان، آیت پروردگار

رمز هستی، نور حق، صُنع خدا را آشکار

نظام الملکی

آیت یزدانی و مِهر تو شد ما را پناه

ای تو ما را اتکا پیوسته گویم یا علی

حسین مظلومی

کدخدای دوسرا، مِهر نبی آیت حق

نور مصباح هُدی یاور پیغامبر!

محمد جعفر اسلامی

آنچه از حضرت علی ۷ برحسب ضرورت درباره‌ی خودش نقل شد همگی به طور مستقیم یا غیرمستقیم حالی از همتایی وی با قرآن و رسول خدا (ص) به استثنای مقام منیع نبوت شرعی و مزایای شریعت است، مانند: اَنا القرآن الناطق، اَن کلام الله الناطق، ما للله بناء اَعظم مینی، ما لله آیه الکبرُ منی[۱۶]. یعنی بزرگترین خبری که در جهان آفرینش الهی مطرح است و نیز بزرگترین نشان خدایی منم و در جهان امکان از من بزرگ‌تر موجودی آفریده نشده و می‌گوید به من هفت چیز عطا شد که هیچ کس پیش از من به آنها نرسید: ۱- آموزش اسماء ۲- حکومت بین بندگان ۳- تفسیر قرآن ۴- تقسیم غنایم بین فرزندان آدم ۵- دانش ۶- حرف ۷- به همسرم مصحفی عطا شد که علمی در آن است و هیچ کس پیش از وی به آن نرسیده، این عطای ویژه‌ای از طرف خدا و رسول او بود.[۱۷]

آیت اجدال خدا

حشمت الله مهین، آیت اجلال خدای

که سلیمان به درش خدمت دربان کند!

عبدالکریم انواری

آیت فضیلت

کیست علی، آیت فضیلت و تقوا

کیست علی مظهر حقیقت دلور

امیر بختیاری

آیت محکم

آیت محکم تویی، احکم و احکم تویی

جام تویی، جسم تویی، شاه سلام علیک

قاسم انوار تبریزی

آیت رازگوی قرآن

ای آیت رازگوی قرآن وی رایت عرش بوی قرآن

مهرداد اوستا

حضرت علی ۷ در علوم مختلف قرآن، چون قرائت، تفسیر، ناسخ، منسوخ، خاص و عامه، کلی و مدنی و … یدی بسیار طولانی دارند، بدون گزاف باید یادآور شد که آبشخور تمام کتاب‌هایی که در علوم قرآنی پدید آمده است. مستقیم یا غیرمستقیم عبارت از بیاناتی است که از علی ۷ در منابع کهن و جدید این بیانات منعکس شده اند، این است که راز قرآن در کدام علی نهفته است. علی ۷ نخستین کسی است که علوم مختلف قرآنی را رده‌بندی نموده است و آنها را بیان داشته است. از جمله، محکم و متشابه، کلی و مدنی، اسباب التنزیل، آیات قضا و قدر، تقدیر و تأخیر، ظاهر و باطن، ابتدا و انتها و… حضرت علی ۷ سئوالاتی که شیعیان در ارتباط با قرآن مطرح می کردند با نمونه‌های قرآنی پاسخ می دادند.

آیت وحدت

ای آیت وحدت که بود مهر تو منظور از مصحف و از حکم الی ا…

آقا محمد یزدی

آیینه‌ی جمال توحید

ا‌ی آیینه‌ی جمال توحید وی آیینه‌ی کمال تمجید

حبیب خراسانی

زیبایی و جمال حضرت علی ۷ نماد و پرتوی از زیبایی ذات اقدس الهی بود. این است که شناخت چنین زیبایی یعنی شناخت زیبایی خدا. پیامبر (ص) فرمودند: «هر کس بخواهد حضرت ابراهیم ۷ را بنگرد به حلم او و حضرت علی ۷ را به حکمت او و حضرت یوسف ۷ را به جمال به صورت بی‌مانند علی ۷ نظر کند.»[۱۸] در وصف جهان آن حضرت نوشته اند: «کان شدید الادمه – ظاهرهُ السمره – عظیم العینین – مائلاً الی القصر – کان اَحسن الناس وجهاً …[۱۹]

به همین دلیل است که گفته‌اند: «النَظر اِلی وجه علی عباده»: نگاه به صورت علی ۷ عبادت است.

آیینه‌ی جمال یزدان

ای آینه‌ی جمال یزدان پیدا ز رُخت کمال یزدان

مهرداد اوستا

آینه همان سطح صیقلی از شیشه‌ی صاف که تصویر اشیاء را منعکس می‌کند و جمال در لغت به معنی زیبایی است. امیرالمؤمنین ۷ چون آینه‌ی صاف و درخشنده‌ای است که جمال و زیبایی حق در آن متجلی است.

آیینه‌ی خدانما

تو آینه‌ی خدانمایی مرآت جمال کبریایی

رفتم به درگه شد مشگل گشاعلی دانی کیست! آینه‌ی حق نما علی

فصیحی شیرازی

آینه‌ی ذات کردگار

آینه‌ی ذات کردگار است علی مجموعه نفس هفت و چهار است علی

نافذ همدانی

تو همان آینه‌ی ذات خدایی بی‌شک که در آن آینه حق شد به جهان جلوه‌گرا

محمد جعفر اسلامی

آینه‌ی سکندر

علی آن آینه‌ی سرّ خدا مظهر ذات خدای یکتا

سید حسین محقق

روایات متعددی از پیامبر اکرم (ص) نقل شده که فرموده‌اند من و علی قبل از خلقت آدم ۷ از یک نور بودیم، خداوند آن نور را در صلب آدم ۷ قرار داد، سپس آن نور نسل به نسل در صلب ها و راحله‌های پاک انتقال یافت تا اینکه در صلب عبدالمطلب قرار گرفت و از آنجا دو نیمه شد، نیمی در صلب عبداله قرار گرفت که من از آن به وجودم آمدم و نیمی دیگر در صلب ابوطالب قرار گرفت و علی وصی من به وجود آمد. این مسأله بیانگر این است که محرم اسرار حقیقت کسانی می توانند باشند که پیامبر یا پیامبرگون باشند که علی ۷ دارای چنان صفای می باشند تا اینکه بتواند حامل اسرار خداوندی باشند.

آینه‌ی عبرت

ظاهر چو در کسوت شدی، آینه‌ی عبرت شدی

ای مالک ارض و سماء، مولا علی مولا علی

محمد کاغذچی

آینه‌ی غیب نما

جز حُبّ علی حیدر کرار نداریم ما عاشق آن آینه‌ی غیب نماییم

عباس شهری

علی آن آینه‌ی غیب نماست علی آن محرم اسرار خداست

حسین حسینی تهرانی

آیه اکبر

آن قادر اول، شهر منصور و مظفر آن آیه اکبر نبأ اعظم دلور

قدوسی تبریزی

الفاب الائمه المؤمنین

این لقب مناسب آن است که تمامی ائمه معصومین از نسل حضرت علی ۷ و حضرت زهرا (س) می باشند؛ یعنی هر یازده امام از نسل ایشان هستند و هر خدمتی که ائمه معصومین برای عالم بشریت انجام دادند، سرمنشاء آنها امیرالمؤمنین است. پیامبر (ص) فرمودند: «هر کس دارای سه پدر می باشد: اَب زوجک، اب علمک و اب ولدک؛‌پدری که دخترش را به همسر انسانی در می‌آورد، پدری که علم به انسان می آموزد، پدری که انسان از او پا به عرصه‌ی گیتی نهاده است، و چون امیرالمؤمنین باب علم است، چنانچه پیامبر (ص) می فرمایند: «انّا مدینه العلم و علی بابها»: من شهر علم هستم و علی در آن است. از این رو امیرالمؤمنین پدر تمامی مؤمنین به حساب می آیند.

ابوالائمه یعنی پدر امامان – جابربن عبدالله انصار می گوید: «روزی در بستان‌های مدینه می گشتیم و در حالی که دست علی ۷ در دست پیامبر (ص) بود از کنار نخلی گذشتیم. درخت فریاد کرد: هذا محمّد سید الانبیاء و هذا علی سید الاوصیا و ابوالائمه الطاهرین[۲۰]. در بسیاری از روایات آمده است که پیامبر (ص) به علی ۷ می‌فرمود: و انت الامام و ابوالائمه.

ابوالحسن

ای گنج عشق و حسن و هنر ای ابوالحسن

ای من عذابم آنکه به عشق تو مبتلاست

عماد خراسانی

مشهورترین کنیه‌ی حضرت علی ۷ ابوالحسن است. مستند این کینه این است که امام حسن مجتبی در زمان حیات حضرت رسول پدر را ابوالحسن می‌خواند یعنی پدر نیکی. یا اینکه پدر امام حسن ۷ .

اختر برج امامت

اختر برج امامت، شافع یوم نشور سروبستان ولاین، ماه ایمان، مهر دین

آصف تهرانی

استاد طریقت

استاد به معنی ماهر، دانا و عالم در علم، ادب و هنر، طریقت به معنی راه و روش است. در اصطلاح سیر خاص سالکان راه حق است، مانند ترک دنیا، دوام ذکر، توجه به مبدأ و معاد، دوام طهارت، صدق، اخلاص و غیرآن. حضرت علی ۷ در علوم عصر و علوم مختلفه در پرداختن به کار وا دارد، ادعیه، قرآن، نماز، ترک تعلقات، توجه به معاد، صداقت، پاکی و … از برترین و داناترین‌ها بودند.

اسداله

آمد اسداله به هواداری احمد خورشید جهان نبوی را قمر آمد

حُسام تهرانی

ما غیر علی در دو جهان یار نداریم غیر از اسدالله مددکار نداریم

جمال الدین اسدآبادی

اسدالله سرور غالب شاه مردان علی ابوطالب

هلالی جُغتایی

اسد در لغت به معنی شیر است. امیرالمؤمنین چه در زمان پیامبر (ص) و چه در زمان خود همیشه در جنگ ها، امیر، سردار و فرمانده‌ی لشکر بودند و همچنین به دلیل اینکه از صفات بارز شیر، شجاعت و ایستادگی در مقابل سختی‌ها است، آن حضرت به این لقب ملقب شدند، در اصل اسدالله به معنی شیرخدا و این بدان معنی است که حضرت علی ۷ همیشه به مانند شیری در راه خدا با دشمنان و مخالفان مبارزه و ایستادگی می کردند تا حقیقت ثابت شود.

این لقب نماد شجاعت و دلیری حضرت است چون در برابر دشمنان قوی و با شهامت بودند.

به همین دلیل بود که در جنگ بدر، اُحد، خیبر، احزاب و فتح مکه پرچم به دست حضرت علی ۷ بود.

اسم اعظم

یا شفیع المذنبین ای اولین روح معظم

قبله گاه عارفان ای وجه هوای اسم اعظم

جمالی اسد آبادی

او اسم جامع است که گویند اعظمش

تکبیر گو که اعظمش مرتضی علیست

درویش شیرازی

گویند خداوند نود و نُه یا هزار و یک اسم دارد که بزرگترین نام خدا را اسم اعظم گویند.[۲۱] بعضی گویند تمامی اسماء الله اعظم هستند و بعضی هم عقیده دارند که اسم اعظم در غایت خفاء است و اطلاع بر آن موقوف بر صفا است بعضی هم عقیده دارند اسم اعظم، الله است. به هر حال اسم اعظم تجلی لوج ایمان، عشق، صفا، وارستگی، بخشندگی، تواضع، مقاومت، ایثار و … می باشد.

اصل شجاعت

باب رسالت که بود، نور امامت که بود

روح سخاوت که بود، اصل شجاعت که بود

محمد حسن هندی

افتخار عالم و آدم

افتخار عالم و آدم تویی جامع علم و شجاعت هم تویی

حکیمه دبیران

اکسیر اعظم

این ولی الله علی اکسیر اعظم این امام

خاک شو تا زر شوی این کُشتن آن برداشتن

ملک الشعرای بهار

اکسیر به معنی جوهری که ماهیت اجسام را تغییر می دهد و کامل تر می کند، مثلاً مس را تبدیل به طلا می کند که به آن اکسیر اعظم گویند، مجازاً به معنی هر چیز کمیاب و مفید را گویند. در اصطلاح تصوف، اکسیر نظر مربی و مرشد کامل است که ماهیت اشخاص را تغییر می دهند. آری امیرالمؤمنین همان جوهر کمیاب و مفیدی هستند که ماهیت درونی افراد و عاشقان را با آن جذبه‌ای که دارند، می تواند متحول سازد و انقلاب درونی در آنها ایجاد کنند که هر کدام از آن افراد بعدها احیاگر و برپا دارنده‌ی همان پرچمی شدند که امام ۷ آن را در دلشان ایجاد کرده بود.

امام بر حق

---