پایان نامه رابطه رنگ با تیپ شخصیتی در بین دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی

پایان نامه رابطه رنگ با تیپ شخصیتی در بین دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی

تحقیق رابطه رنگ با تیپ شخصیتی در بین دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامیفهرست مطالب

فصل اول: طرح تحقیق
مقدمه ۱
موضوع پژوهش ۲
بیان مسئله ۲
هدف پژوهش ۵
فرضیه پژوهش ۶
اهمیت مساله ۶
متغیرهای تحقیق ۹
تعریف عملیاتی متغیرهای تحقیق ۹
تعریف رنگ ۹
تعریف عملیاتی شخصیت ۱۱

فصل دوم: ادبیات (پیشینه) تحقیق
بخش اول: رنگ ها
مقدمه ۱۳
تاریخچه رنگ ۱۶
منشاء و اهمیت رنگ ۱۷
صفات رنگ ۱۸
روانشناسی رنگها ۲۰
تاثیرات رنگها بر روی احساس و فکر و روان انسان ۲۲
رنگهای اصلی و کمکی ۲۴
جنبه های عاطفی شخصیت ۲۵
رنگهای کمکی ۲۶
پیشینه پژوهش (آزمایش لوشر) ۲۷
رنگ قرمز ۲۹
رنگ زرد ۳۰
رنگ نارنجی ۳۳
رنگ آبی ۳۳
رنگ سبز ۳۶
رنگ بنفش ۳۷
رنگ قهوه ای ۴۰
رنگ خاکستری ۴۱
رنگ سیاه ۴۲
تداعی رنگ و نماد گرایی رنگ ۴۴
بخش دوم- شخصیت و انواع آن
تاریخچه ای از نظریه های شخصیت ۴۸
ریشه و معنای واژه شخصیت ۴۹
تعریف شخصیت ۵۰
انواع شخصیت ۵۲
سنخ شناسی یونگ ۵۴
نظریه آیزنیک ۵۶
جنبه های توصیفی شخصیت از دیدگاه آیزنیک ۵۷
بعد درون گرایی- برون گرایی ۶۰
روان نژندان ۶۳
روان پریشان ۶۴
عوامل سببی ۶۵
فصل سوم: طرح پژوهش
جامعه تحقیق ۶۸
نمونه تحقیق ۶۸
روش نمونه گیری ۶۸
ابزار تحقیق ۶۸
اعتبار (پایایی) ورودی پرسشنامه شخصیت آیزنیک ۷۰
نحوه طرح و اجرا آزمون ۷۰
شیوه آماری مورد استفاده ۷۱
فصل چهارم: بیان و تحلیل داده ها
تجزیه و تحلیل داده های آماری ۷۳
جدول شماره ۲ ۷۴
تفسیر و نتیجه کلی جدول شماره ۲ ۷۵
فصل پنجم: خلاصه، بحث و نتیجه گیری
خلاصه تحقیق ۷۸
توصیه هایی برای پژوهشهای بعدی ۷۹
محدودیت های پژوهش ۸۰
تحلیل و نتایج کلی تحقیق ۸۱
فهرست منابع فارسی ۸۳
پیوست
پرسشنامه آیزنک ۸۷
جدول تبدیل نمره خام به رتبه درصدی آیزنک ۹۱

فهرست منابع فارسی:

(کتب و مقالات):
۱- آلبرز، جوزف: تاثیر متقابل رنگها، عربعلی شروه، نشر نی، تهران ۱۳۶۸
۲- آیسنک، هـ . جی: واقعیت و خیال در روان شناسی، محمدنقی براهنی، نشر روز، تهران ۱۳۶۵٫
۳- آیزینک، هانس: تعبیر و رویا و سه مقالة دیگر، محمدنقی براهنی، انتشارات پیام، تهران ۱۳۵۲٫
۴- آیزینک، هانس: هوده و بیهوده در روان شناسی، ژیلا صدیقی (تحقیق) دانشگاه تهران، ۴۸-۱۳۴۷٫
۵- اتکینسون، ریتا. ل، زمینه روان شناسی، محمدنقی براهنی و همکاران، انتشارات رشد، تهران ۱۳۶۷، ج ۱٫
اتکنیسون، ریچارد، س
هیلگارد، ارنست
۶- اتکنسیون، ریتا، ل: زمینه روان شناسی، محمدنقی براهنی و همکاران، انتشارات رشد، تهران ۱۳۶۸، ج ۲٫
اتکنیسون، ریچارد، س
هیلگارد، ارنست
۷- ایتن، یوهانس: عناصر رنگ، حسن ملجائی، انتشارات پارت، تهران ۱۳۶۷٫
۸- ایتن، یوهانس: کتاب رنگ، محمدحسین حلیمی، انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، تهران ۱۳۶۹
۹- بست، جان، روشهای تحقیق در علوم تربیتی و رفتاری، حسن پاشا شریفی، نرگس طالقانی، انتشارات رشد، تهران ۱۳۷۱٫
۱۰- پژوهی پاد، مجید: نمادها و علائم تصویری (تحقیق)، مجتمع دانشگاهی هنر، تهران، ۱۳۶۷-۶۸٫
۱۱- داعی، صفر: روشهای تحقیق و آمار در روان شناسی و علوم انسانی، انتشارات پیوند، تهران ۱۳۶۶٫
۱۲- سیاسی، علی اکبر: نظریه های شخصیت یا مکاتب روان شناسی، انتشارات دانشگاه تهران،‌ تهران ۱۳۷۰٫
۱۳- شاملو،‌ سعید: مکتب ها و نظریه ها در روان شناسی شخصیت، انتشارات رشد، تهران، ۱۳۷۰٫
۱۴- طباطبایی، غلامرضا: فصلی در نور و رنگ، انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، تهران ۱۳۶۶٫
۱۵- فراری، آنا اولیوریو: نقاشی کودکان و مفاهیم آن، عبدالرضا صرافان، ناشر مترجم، تهران ۱۳۶۸٫
۱۶- کپس، جئورگی: زبان تصویر، فیروزه مهاجر، انتشارات سروش، تهران ۱۳۶۸٫
۱۷- کلاین برگ، اتو: روان شناسی اجتماعی، علی محمد کاردان، موسسه انتشارات فرانکلین، تهران ۱۳۴۲، ج ۱٫
۱۸- لوچر، ماکس: روان شناسی رنگها، ویدا ابی زاده، ناشر جمال الحق، تهران ۱۳۷۰٫
۱۹- لوچر، ماکس: روان شناسی و رنگها، منیر روانی پور، سازمان انتشارات فتحی، تهران ۱۳۶۸٫
۲۰- مان، نرمان، ل. اصول روان شناسی، محمود ساعتچی، انتشارات امیرکبیر، تهران، ۱۳۶۶، ج ۱٫
۲۱- مای لی، ر: ساخت، پدید آئی و تحول شخصیت، محمود منصور، انتشارت دانشگاه تهران، تهران ۱۳۶۸٫
۲۲- مکتبهای روان شناسی و نقد آن، انتشارات سمت، تهران ۱۳۶۹، ج ۱٫
۲۳- منصور، محمود: لغت نامه روان شناسی، نشر ژرف، تهران ۱۳۶۵٫
دادستان، پریرخ راد، مینا
۲۴- موسوی، بهروز: نور و رنگ (جزوة درسی) دانشکدة هنرهای تزئینی، تهران ۱۳۵۴٫
۲۵- هومن، حیدرعلی: پایه های پژوهش در علوم رفتاری، نشر سلسله، تهران ۱۳۶۶٫

مقدمه

انسان دارای حسی است به نام بینایی، که این عمل را جز چشمهای او چیز دیگر میسر نمی گردند. جهان هستی را بوسیلة این دو عضو کوچک پیچیده و حساس می توانیم ببینیم جهانی که تمام اجزا و اشیای آن مشخصه ای به نام رنگ دارند.

هنگامیکه چشمان، بسته‌اند، جز سیاهی و تاریکی چیزی وجود ندارد ولی به محض گشودن آنها دنیا پراز رنگهای مختلف تصویر وارونه پردة حساس اتاق تاریک چشمانمان می گردد و عمل دیدن انجام می پذیرد در واقع اگر رنگهای مختلف تصویر نداشت. چرا که همانگونه که صدا اعصاب شنوایی را تحریک می‎کند و عمل شنیدن بوقوع می پیوندد و به دنبال آن عکس العمل در فرد بوجود می آید، رنگ نیز پس از تأثیر و تحریک اعصاب گیرنده خود موجب دیدن و مهمتر از آن سبب ایجاد دخالت انگیختگی در فرد می‎شود.

روانشناسی و فیزیولوژی رنگها و نحوه تأثیر آنها در حالتهای رفتاری و روانی افراد از مباحث بسیار مهمی اند که در زمینه رنگها قابل طرح و بررسی اند.

هر رنگی به مقتضای خاصیت خود به نوعی در روان انسان اثر می گذارد. که بی ربط به رفتارهای اجتماعی روانی او نیست. انتخاب رنگ اتاق، کتاب، میز، لباس و … همیشه موردتوجه آدمی بوده و کسی می خواهد رنگ دیوارهای اتاقش کرم باشد یا دیگری سبز کم رنگ و …

اینها همه گویایی تأثیر رنگ در انسان اند. بطوریکه هر فردی بنا به مسایل درونی خود به رنگی انس دارد و آن را می پسندد.

موضوع پژوهش:

رابطه رنگ با تیپ شخصیتی در بین دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی

بیان مسئله:

پدیده رنگ از جمله پدیده های طبیعی است که شناخت آن تاریخی بس کهن داشته و در طول تاریخ تکامل بشر مطرح بوده است، این شناخت در جهت کاربرد رنگ برای زیبا جلوه دادن هر چه بیشتر و بهتر نمودن محیط زندگی است، از این رو مطالعات و پژوهشهای بسیاری از گذشته تا حال در مورد رنگ صورت گرفته و در دو قرن اخیر شناخت علمی نسبت به آن افزایش یافته است.

با شناخت علمی پدیده رنگ، مساله ترجیح رنگها بر یکدیگر مطرح گردید، پژوهشهای صورت گرفته دربارة ترجیح رنگها، از نظر روان شناسی جنبة علمی داشته و با دیدگاههایی چون نظریه های زیباشناسان که ترجیح رنگها را جزء ذاتی آنها دانسته و اساساً امری ذهنی تلقی می کنند توافق نظر ندارند و با تأکید بر ذهنیت این امر، تحقیق در این زمینه را بی مورد می دانند.

آنچه مسلم است عوامل در ارتباط با ترجیح رنگ مطرح می گردد که به طور اختصار می‎توان به این گونه بیان کرد:

۱- عوامل فیزیکی، شامل عواملی است که به فیزیک نو مربوط بوده و در رویت رنگها و ترجیح رنگی بر رنگ دیگر مؤثر هستند. برای نمونه می‎توان از طول موج و تواتر آنها نام برد.

۲- عوامل فیزیولوژیکی، این دسته از عوامل شامل فیزیولوژی چشم گیرنده های نور، تارها و سیستم عصبی هستند.

۳- عوامل فرهنگی- اجتماعی، از جمله این عوامل می‎توان از ارزشهای فرهنگی، طبقه اجتماعی، پدیده های جمعی مانند مد، نامگذاری رنگها در فرهنگهای مختلف و نمادگرایی نام برد.

۴- عوامل فردی که می‎توان از حالات و واکنش های هیجانی، خصایص و ویژگیهای و شخصیتی فرد نام برد که با ساختار شخصیتی فرد در ارتباط هستند.

با توجه به این که، هر فرد دارای صفات، خصوصیات رفتاری و ویژگی های شخصیتی منحصر به فرد است و با داشتن زندگی اجتماعی و گروهی با بسیاری دیگر از افراد، همنوائی دارد. انسان جهت داشتن رفتاری نسبتاً ثابت در پیرامون تعامل های خود، نیاز به تماس و برخوردهایی با محیط داخلی و خارجی خود دارد. فرد با اعمال محرکهائی از خارج متاثر گشته و نسبت به آن واکنش نشان می‎دهد و به همین ترتیب در اثر کنش و واکنش هائی که در درون فرد، متشکل از یادگیریهای گذشته، نگرش و منطق و استدلالی که از آن بهره مند است، مجموعه ای پویا ونسبتاً ثابت از رفتار پدید می‌‌ آید که بدان شخصیت فرد اطلاق می گردد.

در پژوهش حاضر، موضوع مورد بررسی در ارتباط با ترجیح رنگ وخصوصیات شخصیتی افراد است که با پرسشنامه شخصیتی(جهت سنجش بعد درون گرا -برون گرا) و سوالهایی در مورد ترجیح رنگ است که تشکیل مرحله ای از مراحل پژوهش را می دهند.

بر اساس پرسشنامه یاد شده و سوال بیان شده در مورد ترجیح رنگ، اساساً رابطه بین شخصیت و رنگ بررسی و به سوال زیر پاسخ داده می شود که:

۱- آیا بین ترجیح رنگ و شخصیت افراد رابطه وجود دارد؟

هدف پژوهش:

در اجتماع امروزی کمتر کسی یافت می‎شود که به اهمیت رنگ و اثر عمیق آن روی انسان تردید داشته باشد. هر کدام از رنگها به تفاوت سردی و گرمی یا خنثی بودن، تأثیر روانی مشخصة خود را روی انسان ایجاد می‎کند با وجود خصوصیات فوق العاده ای که رنگ دارد غالب اشخاص نسبت به آن کم توجه و یا کاملاً بی تفاوت هستند. شناخت قدرت رنگ به انسان در حل پاره ای مشکلات کمک قابل توجهی نموده است به طبیعت نگاه کنیم تا متوجه شویم چگونه با عوض شدن فصول، رنگها نیز تغییر می‎کند و پیوسته ترکیبات زیبایی بوجود می آورند. معیار انسان در تمیز یک ترکیب رنگی زیبا، طبیعت است.

طبیعت منبع الهام در فراگیری هماهنگیهای صحیح و زیبا است. رنگهای هیجان انگیز بهاری در مقابل با رنگهای سرد و آرام زمستانی در احساس کاملاً متفاوت در انسان برمی انگیزند. (لوچه، ۱۳۷۰، صفحه ۳۰)

علیرغم خصوصیات گوناگون رنگ، این پدیده از قواعدی پیروی می‎کند که شناخت آنها می‎تواند در بهره گیری مناسب از رنگ کمک و راهنمای مؤثر می‎باشد. با فراگیری چنین قواعدی استفاده از رنگهای مختلف آسان گشته، می‎توان محیط زندگی را به مکانی دلپذیر برای زیستن تبدیل نمود.

با توجه به توضیحات فوق هدف از این پژوهش سعی در بررسی علاقمندی افراد نسبت به رنگی خاص و تیپهای شخصیتی در این زمینه می‎باشد.

امید است که بتوانیم با این پژوهش گامی مؤثر در شناخت رنگ و اهمیت آن در زندگی روزمره و عادی افراد بردارم. (ویدا ابی زاده، ۱۳۷۲، ص ۱۱)

فرضیه پژوهش:

پژوهش فوق دارای فرضیه زیر است:

– بین انتخاب رنگ و شخصیت افراد رابطه وجود دارد.

اهمیت مساله:

رنگ نیز مانند هوا و آب بخشی از دنیای ماست. هیچ چیز بدون رنگ بدون شکل مادی قابل رویت نیست، نه معماری و نه هنر و نه طراحی و …

رنگ پدیده ای آنچنان وسیع است که تلاش برای شناسایی آن در یک پاراگراف به نظر عجولانه می‎آید. زیرا رنگ با اغلب فعالیتهای بشری در تماس است و در واقع مواردی که رنگ در آن نقش نداشته باشد نادر است. فیزیک، زیست شناسی، پدیده های ادراکی و بالخصوص روان شناسی و … همه و همه با رنگ در ارتباط هستند.

انتخاب رنگ بعنوان یکی از راههای شناخت انسان موضوعی مورد اختلاف و بحث انگیز است. (کارکیا، فرزانه، ۱۳۷۵، ص ۵۰)

به این دلیل ساده که انسانها شبیه هم نیستند این موضوع تا حدی بحث انگیز می نماید.

حتی دوقلوهای همسان که از نظر فیزیولوژیکی کاملاً به هم شبیه هستند نیز دارای شخصیت های متفاوتی می باشند. هر قدر که اشخاص شکاک وناباوری وجود داشته باشند ولی با افزایش تدریجی بیماریهای روانی در سراسر دنیا، روشها و نظریه های جدیدی برای تشخیص بیماریها ابداع می‎شود که رنگ را نیز شامل می‎شود.

(کارکیا، فرزانه، ۱۳۷۵٫ ص۶۱)

با توجه به واکنش عمومی نسبت به رنگ ها باید گفت که دوست داشتن یک یا تمام رنگها برای انسان کاملاً طبیعی و بهنجار است، در عوض رو کردن، انکار مطلق با تردید در محتوای هیجانی رنگ خصیصه ای است که ما را به انسانهای آزرده،سرخورده و افسرده رهنمون می‎کند. از سوی دیگر شور و نشاط بیش از اندازه نسبت به رنگ نشانه اختلال روانی و مزاج دمدمی و علایق متفاوت تو شخصیتی متزلزل است باید به خاطر داشت که پسند رنگ در طول زمان قابل تغییر است واگرنظر فرد نسبت به رنگ تغییر کند نشانه تغییر و تحول در شخصیت اوست. این حالت در درون گراها بیشتر از برون گراها اتفاق می افتد. (کارکیا، فرزانه،۱۳۷۵، ص۶۶)

بنابراین انتخاب رنگهای اصلی- فرعی- گرم و سرد می‎تواند نمادی از شخصیت فرد می‎باشد بطوریکه انتخاب یک رنگ گرم یا یک رنگ اصلی و یا رنگ سرد ویا یگ رنگ فرعی، شخصیت فرد را بیان می نماید و انسان را در گروهی خاص از تیپ های شخصیتی قرار می‎دهد.

تغییر خلق در طی سالیان نظرات فرد را نسبت به رنگها تغییر می‎دهد وهمچنین قرار گرفتن در شرایط محیطی مختلف نیز تأثیر بسزایی در انتخاب رنگ دارد.

بین انتخاب رنگ و شخصیت هر فردی که تحت تأثیر عوامل مختلف وجود دارد وهمچنین پختگی شخصیت نیز موجب تغییر رنگ می‎شود به ما یاری می رساند که هر چه بهتر به بررسی شخصیت و تیپ های مختلف از طریق انتخاب رنگ بپردازیم واطلاعات دقیقی از میزان علاقه مندی تیپ های مختلف شخصیتی به رنگ سرد و گرم اصلی و فرعی داشته باشیم.

متغیرهای تحقیق:

شخصیت هر فرد که با استفاده از پرسشنامه شخصیت آیزنک اندازه گیری شده (متغیر مستقل)

و همچنین انتخاب رنگ که ۷ رنگ ارائه شده در پرسشنامه که عبارت بودند از:آبی، خاکستری، سبز، زرد، قرمز، سیاه، قهوه ای (متغیر وابسته)

تعریف عملیاتی متغیرهای تحقیق:

انتخاب رنگ: انتخاب رنگ یعنی اینکه فرد از بین رنگها، بیشتر به چه رنگی علاقه دارد و کدام رنگ را بر دیگر رنگها ترجیح می‎دهد.

رنگهای سرد: این رنگها جزو رنگهای آرام وملایم هستند و کمتر از رنگهای دیگر خود را نشان می دهند که شامل: آبی،آبی مایل به بنفش و بنفش و… می باشد.

رنگهای گرم: این رنگها جزو رنگهای شادی آور وتحریک آمیز بوده وبیشتر از سایر رنگها خود رانشان می دهند که شامل: قرمز، زرد، نارنجی و…می‎باشد.

تعریف رنگ:

رنگ، صنعتی طبیعی در اشیاء است که آنرا در تاریکی نمی توان دید.

رنگ شدیداً با نور ارتباط دارد و زیبایی چیزها از رنگشان مدد می‎گیرند، زیبایی رنگ شکوفه‌ها، آسمان، پرندگان و حشرات شاهد آن است و یکی از مهمترین عناصری است که می‎تواند عواطف و احساسات را منتقل نماید.

پاره ای از معانی روان شناسی و فیزیولوژیکی رنگها (به نقل از لوچر، ۱۳۷۰، ۱۰۶)

خاکستری: گوشه گیری،عدم فعالیت و بی تفاوتی

آبی: نیاز به آرامش کامل و خوشنودی خاطر و علاقه زیاد به دوستان و نزدیکان

سبز: پشت کار و استقامت، قدرت اراده و غرور و بلند پروازی

قرمز: پیشرفت بلامانع، امید به حل مشکلات زندگی

بنفش: روحیه شاعرانه و رومانتیک، دوستدار هنر و زیبایی، متکی بودن بر دیگران

قهوه ای: نیاز شدید به آسایش جسمی و روحی، فعال، علاقه بسیار زیاد به خانواده

سیاه: بی علاقگی به زندگی، نفی هر چیز، بدبینی، ناباوری و لجاجت