پسامدرنیته و پایان کلان روایت ها

کلان روایت به هرگونه داستان جامع و فراگیر،متون کلاسیک یا روایتی کهن از وقایع تاریخی اطلاق می شود که در این داستان ها یاروایت های جامع و کلان یک حقیقت جهانی و استعلایی نهفته است که بر پایه آن اینروایات بنا شده اند.

کلان روایت به هرگونه داستان جامع و فراگیر، متون کلاسیک یاروایتی کهن از وقایع تاریخی اطلاق می شود که در این داستان ها یا روایت های جامع وکلان یک حقیقت جهانی و استعلایی نهفته است که بر پایه آن این روایات بنا شده اند. اغلب کلان روایت ها دیدگاهی خوشبینانه به طبیعت بشر دارند اما مکتب های فکریگوناگون تعبیرات متفاوتی از آن ارائه می دهند. ژان فرانسوا لیوتار از فیلسوفانبرجسته پسامدرن در کتاب مشهور خود به نام «وضعیت پسامدرن؛ گزارشی درباره دانش» بیشاز دیگران به نقد و بررسی این مفهوم می پردازد و تعبیرات گسترده یی از آن ارائه میدهد.

لیوتار در کتاب خود مفهوم «کلان روایت» را این گونه توصیف میکند؛ نظریه یی که سعی دارد روایتی کلی و فراگیر از تجارب، وقایع گوناگون تاریخی وپدیده های فرهنگی و اجتماعی ارائه دهد تا طبق آن حقیقتی فراگیر یا ارزش هایی جهانیبنیان نهد. از دید او روایت، داستانی است که کاربرد آن مشروعیت بخشیدن به قدرت،صلاحیت، اعتبار، اختیار و رسوم اجتماعی است. در واقع این روایت های کلان با بهکارگیری نوعی الگو یا دانش جهانی ادعای معنی بخشیدن به پدیده ها و وقایع گوناگون درتاریخ را دارند.

کلان روایت در زبان انگلیسی با عنوان های metanarration master narration grandnarrative نیز مطرح می شود و در metanarrative پیشوند «Meta» درحالت کلی به معنای «فرا» است که در اینجا به مفهوم «درباره» است و «narration» همان «داستان» است. پس «Metanarrative» داستانی درباره یک داستان است چراکه دربرگیرنده وتوصیف کننده داستان های کوچک دیگری درون الگوهایی کلی است و به نوعی دارای فرمی ازحقیقت جهانی یا استعلایی است.

این واژه، حوزه های فکری بسیاری را شامل می شود. برای روشن ترشدن مطلب به چند نمونه از انواع کلان روایت ها اشاره می شود. مسیحیت معتقد است بهدلیل هبوط انسان (رانده شدن او از بهشت و ورود او به زمین)، بشر ذاتاً گناهکار استاما امکان رستگار شدن و زندگی جاودان در بهشت را دارد. بنا بر دیدگاه یادشده اینمساله یک کلان روایت محسوب می شود زیرا شکلی جهانی و کلی به یک روایت بخشیده و همهانواع بشر را شامل می شود.از انواع دیگر کلان روایت ها می توان به باور مارکسیست- لنینیست ها اشاره کرد که معتقدند از طریق انقلاب است که جامعه از زیر سلطه رها میشود و زمانی می رسد که سیستم سرمایه داری موجود (کاپیتالیسم) برچیده خواهد شد وطبقه کارگر غالب می شود. از انواع دیگر آن در حوزه روانشناسی می توان به نظر فرویداشاره کرد که تاریخ بشر، روایت سرکوب نیازهای جنسی اوست. باور فمینیست ها به اینمساله که سیستم مردسالاری در طول تاریخ همواره زنان را مورد ستم و انقیاد قرار دادهاست، خود نیز یک کلان روایت محسوب می شود. تمامی نمونه های یادشده از این جهت کلانروایت نامیده می شوند که درباره کلیت و جامعیت یک روایت سخن به میان می آورند ومتعاقباً از دانش یا تجربه یی که این روایت بر پایه آن بنا شده است.