چارچوبها و الگوهای فناوری اطلاعات و سیستم های اطلاعاتی در سازمانها با نگرش استراتژیک

دانلود پایان نامه رشته مدیریت

چارچوبها و الگوهای فناوری اطلاعات و سیستم های اطلاعاتی در سازمانها با نگرش استراتژیک

هدف از این پایان نامه بررسی چارچوبها و الگوهای فناوری اطلاعات و سیستم های اطلاعاتی در سازمانها با نگرش استراتژیک بصورت کامل و جامع و با منابع جدید می باشد.

پیدایش‌ و سر تحول فناوری اطلاعات در سازمان‌ها
به‌منظور مدیریت مؤثر و استراتژیک سیستم‌های اطلاعاتی و فناوری اطلاعات، پیش از هر چیز لازم است که با روند تحول نقش و کاربرد سیستم‌های اطلاعاتی و فناوری اطلاعات در سازمان‌ بیشتر آشنا شویم. طبیعی است که سازمان‌‌ها خواهان دقت و بلندنظری بیشتری در سرمایه‌گذاری‌های سیستم‌های اطلاعاتی و فناوری اطلاعات خود هستند. وضعیت موجود آنها ریشه در تصمیمات و اقدامات دیروز آنها دارد. شاید برخی از آنها آرزو کنند که از نو برای سیستم‌های اطلاعاتی و فناوری اطلاعات برنامه‌ریزی کنند؛ اما متاسفانه وجود سیستم‌های قدیمی  به ما یادآوری می‌کند که چنین آرزوهایی دور از واقعیت است و سیستم‌ها و سخت‌افزارهایی که اکنون به ما ارث رسیده است، حاصل همان تصمیمات و اقدامات پیشین ما بوده است. بسیاری از بانک‌ها، شرکت‌های بیمه و سازمان‌های بزرگ ملی و جهانی، هنوز به سیستم‌هایی وابسته هستند که برای اولین بار نزدیک به ۲۰ تا ۳۰ سال پیش ایجاد شده‌اند. 

این را هم می‌دانیم که چیزی که دیروز سبب موفقیت ما شده است، لزوماً در آینده عامل موفقیت ما نخواهد بود، مگر آنکه قابلیت‌ها و دانش ما در طول زمان رشد و توسعه یافته باشد. یادگیری از تجربیات گذشته اعم از موفقیت‌ها و شکست‌های کسب شده، بخش مهمی از رویکرد استراتژیک می‌باشد. ارل  نکته‌ای را در پژوهش‌های خود متذکر شده است مبنی بر این که، قابلیت‌های نهفته در سیستم‌های اطلاعاتی و فناوری اطلاعات بیشتر از طریق تجربه و سعی و خطا به‌دست آمده و هرگاه سازمان‌ها با چالشی مواجه شده‌اند مجبور به یافتن راهکاری برای رفع آن بوده‌اند. بدین گونه مدیریت سیستم‌های اطلاعاتی و فناوری اطلاعات به طور مرتب در حال یادگیری است.

نیروهای متعددی بر پیشبرد و تحول کاربرد سیستم‌های اطلاعاتی و فناوری اطلاعات در سازمان‌ها مؤثر بوده‌اند. ارتباط و وزن هر یک از آنها در طول زمان متفاوت بوده است، همچنین از سازمانی به سازمانی دیگر، این نیروها متفاوت بوده‌اند. نیروهایی مانند قابلیت‌های فناوری، اقتصاد فناوری، کاربردهای در دسترس و امکان پذیر آن، مهارت‌ها و توانایی‌های موجود در داخل سازمان یا بیرون سازمان برای توسعه و ایجاد کاربردها؛ مهارت‌ها و توانایی‌های موجود در سازمان برای به‌کارگیری کاربردها و فشار بر سازمان‌هایی خاص و یا بر صنعتی خاص برای بهبود عملکرد خود؛ بخشی از نیروهای شناخته شده‌ای هستند که بر این تحول و سیر پویا تاثیر بسزایی گذاشته‌اند.

زیر کارکردهای سیستم‌های اطلاعاتی و فناوری اطلاعات در سازمان
برای اجرای استراتژیک فناوری اطلاعات نیاز است تا زیر سیستم‌ها یا زیر کارکردهای فناوری اطلاعات و سیستم‌های اطلاعاتی در هر سازمان را شناسایی کنیم، در خصوص تعریف و تدوین زیر سیستم‌ها اتفاق نظر وجود ندارد. اما این نخستین گام برای اجرای استراتژیک فناوری اطلاعات و سیستم‌های اطلاعاتی می باشد. بدیهی است که در اجرای استراتژیک نخستین گام شناسایی این زیر سیستم‌ها در هر سازمان می‌باشد زیرا هر سازمان بنا به ساختار سازمان و صنعتی که در آن مشغول به فعالیت می‌باشد و انتظاراتی که کسب‌وکار از کارکرد فناوری اطلاعات و سیستم‌های اطلاعاتی دارد، زیرسیستم‌ها یا زیرکارکردهای متفاوتی در فناوری اطلاعات و سیستم‌های اطلاعاتی قابل شناسایی خواهد بود. اگر چه می‌توان زیر سیستم‌هایی را به طور عمومی شناسایی کرد که در اکثر سازمان‌ها قابل مشاهده هستند.

در یک نگاه کلی می‌توان ادعا کرد که تمامی فعالیت‌های فناوری اطلاعات و سیستم‌های اطلاعاتی به نوعی ارائه خدمات گوناگونی به سازمان است. این فعالیت‌ها گستره پهناوری از برنامه‌ریزی سرمایه‌گذاری بر فناوری اطلاعات تا ساخت برنامه‌های کاربردی و نصب و نگهداری سرورها، نرم‌افزارها و شبکه و همچنین پشتیبانی از کاربران نهایی و ارائه خدمات فناوری اطلاعات را در برمی‌گیرد.وارد و پپارد (۲۰۰۲:۳۵۵) مجموعه‌ی فعالیت‌ها را در قالب چهار دسته کلی طبقه‌بندی نموده‌اند: استراتژی و برنامه‌ریزی، توسعه سیستم‌ها و برنامه‌های کاربردی، خدمات فنی و خدمات فناوری و نگهداری؛ مثال‌هایی از هر یک از فعالیت‌ها است.

زیر کارکرد تامین کاربردها و سیستم‌های اطلاعاتی در واقع نام جدیدی برای توسعه کاربردها و سیستم‌های اطلاعاتی می‌باشد، زیرا امروزه خرید و یا تامین کاربردها و سیستم‌های اطلاعاتی از بیرون سازمان بیشتر از ساخت و توسعه آنها در داخل سازمان رایج شده است. مدیریت سبد کاربردها اشاره به برنامه‌ریزی و مدیریت کاربردها و سیستم‌های اطلاعاتی مورد نیاز کسب‌وکار دارد.زیر کارکرد ارائه خدمات فناوری اطلاعات، ناشی از شکل‌گیری چارچوب‌های جدیدی در زمینه فناوری اطلاعات به نام مدیریت خدمات فناوری اطلاعات  می‌باشد که در سال‌های اخیر توجه زیادی بدان شده است.

این زیر کارکرد اشاره به برنامه‌ریزی، ارائه و پشتیبانی از خدمات مرتبط با فناوری اطلاعات و سیستم‌های اطلاعاتی در سازمان و برای پیشبرد اهداف و فرآیندهای سازمان دارد.زیر کارکرد مدیریت زیر ساخت‌ها و فناوری‌ها، بر برنامه‌ریزی، کنترل به‌روزآوری و به طور کلی مدیریت زیرساخت‌ها و فناوری‌های لازم برای راه‌اندازی کاربردها و سیستم‌های اطلاعاتی تاکید دارد.اگر چه دسته‌بندی جامع و مورد پذیرش همگانی‌ای وجود ندارد که تمامی زیر کارکردها را مشخص کرده باشد اما هر سازمانی موظف است تا بر جامعیت این چارچوب بیافزاید، به طور مثال زیر کارکردهایی مانند مدیریت امنیت اطلاعات، مدیریت اطلاعات و دانش و همچنین مدیریت برونسپاری یا مدیریت پیمانکاران فناوری اطلاعات نیز در سال‌های اخیر به این مجموعه اضافه شده‌اند.

 مقدمه
با رشد و توسعه به‌کارگیری فناوری اطلاعات و سیستم‌های اطلاعاتی در سازمان‌ها و مشاهده کاربردهای نوآورانه و استراتژیک آن در خلق و حفظ مزیت رقابتی، برخی از مدیران کسب‌وکارها به این فکر افتادند که فناوری اطلاعات و سیستم‌های اطلاعاتی ورای کاربردهای عملیاتی و روزمره آن شاید بتواند کاربردهایی عمیق‌تر، بلندنظرانه‌تر و تحول آفرین نیز در برداشته باشد.
در اواخر دهه ۱۹۷۰ برخی از سازمان‌ها شروع به به‌کارگیری فناوری اطلاعات و سیستم‌های اطلاعاتی برای تغییر در روش‌های مدیریت کسب وکار خود نمودند. این تغییرات ساختار قدرت در صنعت و بازیگران آن یعنی مشتریان، تامین کنندگان و رقبا را تحت تاثیر قرار داد. به‌کارگیری فناوری اطلاعات و سیستم‌های اطلاعاتی بر روی جایگاه رقابتی این سازمان‌ها تاثیر بسزایی گذاشت و به عنوان اسلحه‌ای استراتژیک برای بهبود رقابت‌پذیری آنها در بازار خود را نشان داد و از اینجا بود که ارتباط میان سرمایه‌گذاری‌های فناوری اطلاعات و سیستم های اطلاعاتی و رشد و توسعه استراتژیک مطرح شد.

در پژوهشی که توسط مجله معتبر سی. آی. او  در سال ۲۰۰۳ از میان ۵۰۰ مدیر ارشد اطلاعات سازمان‌ها انجام شد، نشان داد که مهمترین مسئله از نظر آنان «تفکر و برنامه‌ریزی استراتژیک» بود. این مسئله دو سال پیش از این نیز مسئله نخست این مدیران بوده است. شاید این عجیب باشد که در میان مدیران فناوری اطلاعات، مسائل فنی و اطلاعاتی نقش اصلی را بازی نمی‌کند، بلکه به زعم آنان تفکر و برنامه‌ریزی استراتژیک در فناوری اطلاعات و سیستم‌های اطلاعاتی از اهمیت اساسی برخوردار است.شرکت معتبر گارتنر نیز در گزارش سالانه خود در سال ۲۰۰۷ که با عنوان «وضعیت موجود و جهت‌گیری‌های آینده در صنعت فناوری اطلاعات» ارائه نمود، به این نکته اشاره داشت که انتظار از مدیران ارشد اطلاعات  و واحد فناوری اطلاعات برای بهبود فرآیندهای موجود در کوتاه مدت و ایجاد توانایی‌های جدید استراتژیک برای شرکت در بلند مدت، به شدت در حال افزایش است و مدیران عامل سازمان‌ها در مدت زمان کوتاه‌تری نسبت به گذشته انتظار دارند که این دو مهم اتفاق بیفتد؛ و چالش پیش روی مدیران ارشد اطلاعات در سازمان‌ها کوتاه‌تر شدن برنامه‌های بلند مدت است.

این گزارش ۳۱ صفحه‌ای همچنین اشاره دارد به این نکته که انتظارات کسب‌وکار از مدیران ارشد اطلاعات و واحد فناوری اطلاعات در سه سال اخیر تغییر یافته است، به طوری که عوامل اساسی موفقیت از مدیریت فناوری به تغییر و تحول در توانایی‌های سازمان و رقابت‌پذیری آن مبدل شده‌است. این بدان معناست که آینده واحد فناوری اطلاعات به توانایی آن در تغییر و تحول فرآیندها برای مدیریت ساختار هزینه و در نهایت جذب مشتریان و استفاده مؤثرتر از اطلاعات وابسته است.

      در این نوشتارسعی شده است تا به تعاریف مختلف موجود برای استراتژی فناوری اطلاعات، سیستم‌های اطلاعات، کارکردها یا زیرسیستم‌های فناوری اطلاعات و سیستم‌های اطلاعاتی پرداخته شود و در انتهای نوشتار به بررسی تحقیقاتی که با عناوین نزدیک به عنوان این پژوهش صورت گرفته است، پرداخته شود.

فهرست
۲-۱- مقدمه    ۱۸
۲-۲- پیدایش‌ و سر تحول فناوری اطلاعات در سازمان‌ها    ۲۰
۲-۲-۱- سیر تحول کاربرد سیستم‌های اطلاعاتی و فناوری اطلاعات    ۲۱
۲-۲-۲- سیرتحول زیرساخت‌ها و معماری فناوری اطلاعات    ۲۲
۲-۲-۳- اعصار سیستم‌های اطلاعاتی    ۲۳
۲-۲-۴- سیر تحول در طراحی و توسعه سیستم‌های اطلاعاتی    ۲۶
۲-۲-۵- سیر تحول در نقش واحد سیستم‌های اطلاعاتی و فناوری اطلاعات    ۲۶

۲-۳- تعریف فناوری اطلاعات و سیستم‌های اطلاعاتی    ۲۸
۲-۳-۱- قلمروی سیستم‌های اطلاعاتی  و فناوری اطلاعات    ۲۸
۲-۳-۲- تعریف سیستم‌های اطلاعاتی    ۳۱
۲-۳-۳- سیستم‌های اطلاعاتی و فناوری اطلاعات    ۳۲

۲-۴- نگرش استراتژیک به سیستم‌های اطلاعاتی و فناوری اطلاعات    ۳۴
۲-۴-۱- تعریف مدیریت استراتژیک     ۳۴
۲-۴-۲- فرآیند مدیریت استراتژیک    ۳۴
۲-۴-۳- سطوح مدیریت استراتژیک    ۳۶

۲-۵- چارچوب‌ها و الگوهای استراتژی سیستم‌های اطلاعاتی و فناوری اطلاعات    ۳۹
۲-۵-۱- چارچوب وارد و پپارد    ۴۰
۲-۵-۲- ماتریس سولیوان    ۴۰
۲-۵-۳- شبکه استراتژیک    ۴۲
۲-۵-۴- سبد کاربردها    ۴۷
۲-۵-۵- استراتژی‌های عمومی فناوری اطلاعات (پارسونز)     ۴۹

۲-۶- کارکردها و زیرسیستم‌های سیستم‌های اطلاعاتی و فناوری اطلاعات    ۵۳
۲-۶-۱- زیر کارکردهای سیستم‌های اطلاعاتی و فناوری اطلاعات در سازمان    ۵۴
۲-۶-۲- استراتژی‌ تامین کاربردها و سیستم‌های اطلاعاتی    ۵۸
۲-۶-۳- استراتژی ساخت یا خرید کاربردها و سیستم‌های اطلاعاتی    ۵۹
۲-۶-۴- استراتژی مدیریت سبد کاربردها و سیستم‌های اطلاعاتی    ۶۱
۲-۶-۵- استراتژی ساخت و توسعه کاربردها و سیستم‌های اطلاعاتی    ۶۲
۲-۶-۶- استراتژی‌ مدیریت و ارائه خدمات فناوری اطلاعات     ۶۴
۲-۶-۷- استراتژی‌های مدیریت زیرساخت و فناوری    ۶۷

۲-۷- درباره سازمان مدیریت صنعتی    ۷۱
۲-۷-۱- تاریخچه سازمان مدیریت صنعتی    ۷۱
۲-۷-۲- ماموریت سازمان    ۷۳
۲-۷-۳- اهداف    ۷۳
۲-۷-۴- ساختار سازمانی    ۷۳
۲-۷-۵- خدمات مشاوره‌ای و پژوهشی سازمان مدیریت صنعتی    ۷۴
۲-۷-۶- اصول محوری در ارایه خدمات مشاوره‌ای    ۷۵
۲-۷-۷- انواع خدمات مشاوره‌ای    ۷۵
۲-۸ الگوی  مفهومی پژوهش    ۷۶

منابع