الزامات سیستم مدیریت ایمنی، بهداشت محیط‌ زیست و ملاحظات خاص آن در پروژه های عمرانی

دانلود پایان نامه رشته صنایع

الزامات سیستم مدیریت ایمنی، بهداشت محیط‌ زیست و ملاحظات خاص آن در پروژه های عمرانی

هدف از این پایان نامه الزامات سیستم مدیریت ایمنی، بهداشت محیط‌ زیست و ملاحظات خاص آن در پروژه های عمرانی بصورت کامل و جامع و با منابع جدید می باشد

مقدمه

 تکنیک‌ها، ابزارها و روش‌های مورد استفاده در مدیریت HSE:

۲-۳-۴-۱) الزامات و قوانین HSE:
در این قسمت ابتدا به تشریح الزامات و قوانین بین‌المللی HSE پرداخته و سپس تکنیک‌ها، ابزارها و روش‌های مورد استفاده در مدیریت HSE را مورد بررسی قرار می‌دهیم:
الزامات ملی و بین‏المللی فراوانی جهت لحاظ کردن موضوعات HSE در فعالیت‌های مختلف کسب و کار امروز وجود دارد. این الزامات در دستیابی و بهره‏گیری از انواع تکنولوژی‌ها و آموزش‌های مرتبط با آن‌ها نیز از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است. در این قسمت به نمونه‏ای از این الزامات اشاره می‏شود:

۲- ۳-۴-۱-۱) الزامات ایمنی و بهداشتی:
وقوع نزدیک به ۲۵۰ میلیون حادثه شغلی به‏همراه بروز ۱۶۰میلیون بیماری شغلی در سال که منجر به کشته شدن بیش از یک میلیون نفر و مصدومیت میلیو‏ن‏ها انسان می‏شود، اهمیت توجه به ملاحظات ایمنی و بهداشتی را در انجام فعالیت‏های مختلف گوشزد می‏نماید. 

از این‏رو سازمان‏ها و نهادهای ملی و بین‏المللی متعددی به‏عنوان متولیان ایمنی و بهداشت اقدام به انجام فعالیت‏های مختلف از جمله تدوین استاندارد و تنظیم قوانین و مقررات نموده‏اند. برخی از این نهادها عبارتند از:
سازمان بین‏المللی کار (ILO)
سازمان بهداشت جهانی  (WHO)
سازمان ایمنی و بهداشت حرفه‌ای  (OSHA)
مرکز تحقیقات ملی ایمنی و بهداشت حرفه‌ای  ( NIOSH)
انجمن ملی حفاظت در برابر آتش‌سوزی  (NFPA)  (نصر آزادانی, و غیره ۱۳۸۸)

۲-۳-۴-۱-۲) الزامات زیست‏محیطی:
با توجه به روند فزاینده آلودگی و تخریب محیط‌زیست و افزایش بی‌رویه جعیت و کاهش و نابودی منابع طبیعی و به تبع آن بروز پی‌در‌پی بحرانهای زیست‌محیطی، قوانین و مقرارات و حقوق محیط‌زیست به منزله نقطه اتکاء و وسیله‌ای موجه و مطمئن برای اعمال قوانین مدیریت خردمندانه و تحقق اهداف و اجرای برنامه‌های زیست‌محیطی تلقی می‌شود، به‏‏همین لحاظ امروزه حقوق محیط‌زیست جایگاه مهم و قابل اعتناء و در عین حال وضعیتی مستقل از سایر رشته‌ها و شعب حقوق در مباحث علوم انسانی نظری و عملی به‏دست آورده است. برابر اطلاعات و آمار مندرج در نشریات و گزارشات برنامه محیط‌زیست ملل متحد (یونپ) تاکنون حدود ۲۸۰ معاهده و موافقت‌نامه بین‌المللی و منطقه‌ای در زمینه حفاظت محیط‌زیست و مسائل مرتبط با آن منعقد شده است که از این میان حدود ۷۰ کنوانسیون و پروتکل جنبه بین‌المللی(جهانی) و مابقی جنبه منطقه‌ای داشته و بین چند کشور منطقه به امضاء رسیده است ولی مقایسه همین تعداد توافقات زیست‌محیطی در مقایسه با قراردادهای سیاسی، اقتصادی و امثال آن نشانگر اهمیت محیط‌زیست و رویکرد جهانی به سمت و سوی تلاش مشترک برای حفاظت از تنها سیاره مسکون شناخته شده می‌باشد. 

باید اشاره نمود که تصمیمات کنفرانس استکهلم و حمایت‌های برنامه محیط‌زیست ملل متحد تاثیر مهمی در شکل‌گیری و توسعه حقوق محیط‌زیست و تنظیم معاهدات زیست‌محیطی داشته است. اولین کنفرانس جهانی سازمان ملل درباره انسان و محیط‌زیست معروف به استکهلم در۵ ژوئن ۱۹۷۲ در استکهلم (سوئد) برگزار شد، نتیجه کار کنفرانس تصویب و انتشار یک بیانیه حاوی ۲۶ اصل می‌باشد، در این بیانیه حقوق محیط‌زیست یعنی حقوق برخورداری انسان از محیط‌زیست سالم همتراز با حقوق بشر شناخته شده است. کنفرانس دوم سازمان ملل درباره توسعه و محیط‌زیست ۲۰ سال بعد از کنفرانس استکهلم در ژوئن ۱۹۹۲ در ریودوژانیرو (برزیل) که به همایش زمین معروف است، تشکیل و با تصویب و انتشار بیانیه ریو حاوی ۲۷ اصل و دستورکار۲۱ و دو کنوانسیون مهم، فصل دیگری در زمینه تقویت همکاریهای بین‌المللی زیست‌محیطی گشوده شد.

 برخی از مهمترین اقدامات زیست‏ محیطی در دهه‏های اخیر عبارتند از:
    برنامه محیط زیست ملل متحد، یونپ ۱۹۷۲، با هدف حفظ محیط زیست بشر و تضمین  حقوق بشر برای برخورداری از محیط زیست سالم و تشویق و ترغیب فعالیت‏های زیست‏محیطی در سطوح بین‏المللی و منطقه‏ای و توسعه قوانین و معاهدات بین‏المللی به‏منظور کنترل آلودگی و تخریب محیط زیست ناشی از فعالیت‏های بشری
    کنوانسیون وین برای حفاظت از لایه ازن (۱۹۸۷)، در بند ۶ از ماده ۳۰ این کنوانسیون عنوان شده که اعضا تعهد می‏نمایند در خصوص تکنولوژی‏ها یا تجهیزاتی که استفاده از آنها باعث پخش موادی که اثر سوء بر لایه ازن دارد، پژوهش و ارزیابی‏های علمی انجام دهند. پروتکل مونترال در مورد مواد کاهنده لایه ازن و روشهای کاهش آنها الحاقیه اصلی این کنوانسیون می‏باشد.

    کنوانسیون ساختاری تغییرات اقلیمی(آب و هوا) ، ۱۹۹۲، با هدف دستیابی به ثبات در تراکم گازهای گلخانه‏ای در جو، که از تداخل خطرناک فعالیت‏های بشر با سیستم آب و هوایی جلوگیری نماید. انجام تحقیقات علمی، تکنولوژیکی، فنی، اقتصادی و اجتماعی و نیز تبادل این اطلاعات از جمله ابزارهای دستیابی به هدف مذکور می‏باشند.

    پروتکل کیوتو در مورد کنوانسیون تغییرات اقلیم برای کاهش میزان گازهای گلخانه‏ای،  ۱۹۹۸

    کنوانسیون تنوع زیستی ریودوژانیرو، ۱۹۹۲ با هدف حفظ تنوع زیستی، استفاده پایدار از گونه‏ها و سهیم شدن عادلانه و برابر در مزایای حاصل از کاربرد منابع ژنتیکی، از جمله از طریق دسترسی مناسب به منابع ژنتیکی، با در نظر گرفتن کلیه حقوق مربوط به آن منابع و همچنین از طریق تامین منابع مالی لازم

    پروتکل ایمنی زیستی، نایروبی، ۲۰۰۰ ، با هدف کمک و همیاری در جهت تضمین سطح مناسب حفاظت در زمینه انتقال، جابجایی و استفاده ایمن از موجودات زنده تغییر شکل یافته است که حاصل فناوری زیستی جدید هستند و ممکن است با در نظر گرفتن مخاطرات آنها برای سلامت انسان به‏ویژه نقل و انتقالات برون‏مرزی اثرات زیان‏آوری بر حفظ و استفاده پایدار از تنوع زیستی داشته باشد.

    تشکیل نهادهای بین المللی و ملی مرتبط با محیط زیست در سطوح ملی و بین‏المللی 

    پیدایش استانداردهای زیست محیطی در اواخر قرن بیستم

اصل پنجاهم قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران نیز به اهمیت حفاظت از محیط زیست تاکید نموده است: 

در جمهوری اسلامی، حفاظت محیط زیست که نسل امروز و نسل‏های بعد باید در آن حیات اجتماعی رو به رشدی داشته باشند، وظیفه عمومی تلقی می‏گردد. از این‏رو فعالیت‏های اقتصادی و غیر آن که با آلودگی محیط زیست یا تخریب غیر قابل جبران آن ملازمه پیدا کند ممنوع است.  (نصر آزادانی, و غیره ۱۳۸۸) و  (اداره‏بهداشت،ایمنی‏ومحیط‏زیست‏وزارت‏نفت ۱۳۸۴)

۲-۳-۴-۲) پروانه (جواز) کار
پروانه کار یک گواهی مکتوب است که توسط فرد مجاز ارائه می‌شود و مشخص می‌کند که انجام کاری معین توسط فرد معین در یک محل و طی زمانی مشخص، ایمن است. در پروانه کار مشخص می‌شود که چه اقداماتی باید انجام شود و چه احتیاطاتی باید لحاظ گردد تا ایمنی تأمین شود. پس با روش و محل کار ارتباط دارد.
هدف از این سیستم، آموزش و کارآزمودگی افراد، مخصوصاً افرادی است که در پایان به‌عنوان فرد مجاز پروانه کار را امضاء می‌کنند.
پروانه کار معمولا به هنگام انجام کارهای تعمیراتی و زمانی که عملیاتی غیر از عملیات عادی یک واحد انجام می‌گیرد، صادر می‌شود و برای کارهای مختلفی چون کار گرم، کارسرد، کار با تجهیزات الکتریکی فشار قوی، ورود به محیط‌های بسته، رادیئ گرافی و پرتو افکنی، کار با غبارات خطرناک، حفاری و غیره کاربرد دارد. (اداره‏بهداشت،ایمنی‏ومحیط‏زیست‏وزارت‏نفت ۱۳۸۴) (نصر آزادانی, و غیره ۱۳۸۸)

۲-۳-۴-۳) برگه اطلاعات ایمنی مواد
خطرات مواد شیمایی توام با ازدیاد مصرفشان در صنایع مختلف افزایش یافته و از طرفی چون به خاطر سپردن خطرات مواد شیمیایی گوناگون و چگونگی مقابله با آنها برای هر شخص امکان پذیر نیست جهت سهولت در مورد آگاهی از خطرات هر ماده شیمیایی از یک برگه اطلاعاتی استفاده می‌شود که اطلاعات مفیدی در آن کنجانده شده است.مشخصات ماده شیمیایی، خطرات و مقادیر آن، مشخصات فیزیکی، اطلاعات آتش سوزی و انفجار و واکنش‌های مربوطه، خطرات بهداشتی، نحوه جمع آوری ضایعات، نحوه پیشگیری و حفاظت ویژه از مندرجات برگه اطلاعات ایمنی مواد می‌باشد. (اداره‏بهداشت،ایمنی‏ومحیط‏زیست‏وزارت‏نفت ۱۳۸۴) (نصر آزادانی, و غیره ۱۳۸۸)

۲-۳-۴-۴) تجزیه و تحلیل حوادث
متخصصین ایمنی بر این باورند که بطور کلی می‌توان از بروز حوادث جلوگیری نمود. به همین خاطر در کشورهای صنعتی پیشرفته مبارزه وسیعی به‌منظور پیشگیری از حوادث صورت گرفته است. در این رابطه کلیه وسایل و تجهیزات حفاظتی قابل تصور و همچنین مقررات و استانداردهای ایمنی به کار گرفته شده تا میزان و شدت حوادث به سطح مطلوبی تنزل یابد. علاوه بر این بمنظور کاهش حوادث در صنایع مخاطره آمیز لازم است که ابتدا یک سیتم موثر جهت بررسی و تهیه گزارش حوادث تدوین گردد تا با استفاده از آن بتوان با تجزیه و تحلیل حوادث از تکرار آنها و اتلاف سرمایه‌های مالی و انسانی جلوگیری نمود.

به طور طبیعتی اجرای این سیستم نیاز به تدوین روش‌های مناسب و مطلوب دارد. بررسی و گزارش حوادث بطور کلی به منظور رسیدن به اهداف زیر انجام‌ می‌گیرد:
•    آگاه ساختن کلیه کارکنان از چگونگی بروز حادثه با ارائه جزئیات کافی آن
•    روشن نمودن علت حوادث و توصیه های لازم جهت اقدامات اصلاحی بمنظور پیشگیری از تکرار آنها
•    جوابگویی به مسئولین مربوط بنا به ضروریات قانونی
•    کمک به آسیب دیدگان احتمالی و کل تشکیلات جهت تفهی تجربیات حاصله و جبران خسارات وارده.

برای مفید بودن تجزیه و تحلیل لازم است گزارش حوادث به صورت مناسب تهیه شود. در تهیه گزارش حادثه باید تمام جزئیات بصورت ساده و قابل فهم درج شود، به طوریکه مجموعه رویدادهایی که قبل از بروز حادثه، در حین بروز حادثه و یا پس از حادثه رخ داده‌اند مشخص شود. علاوه بر آن باید توصیف کاملی از ضرر و زیان و خسارت‌های وارده ارایه شود. ضروری است که نام افراد آسیب دیده و میزان آسیب دیدگی آنها عنوان شود. همچنین کلیه مدارک و شواهد بدست آمده باید به دقت بررسی و گزارش گردد.
تهیه گزارش حادثه در صورت امکان باید در محل رخداد و  بلافاصله پس از وقوع انجام گیرد. علاوه بر این لازم است آمار و اطلاعات دوره‌ای ( ماهیانه و سالیانه ) جهت انجام بررسی های کلان تهیه گردد.

افراد تیم بررسی حوادث باید آگاهی و دانش کافی از موارد تحت بررسی، محیط کار، روش‌های اجرایی و مواد مصرفی فرآیند داشته باشند. علاوه بر این برای برقراری ارتباط موثر با افراد توانایی داشته باشند و در هنگام مصاحبه بتوانند در حین جلب اعتماد، اضطراب را در افراد کاهش دهند.

پس از جمع‌آوری حقایق مربوط به حادثه باید واقعیت‌های دریافتی به سه صورت مورد تجزیه و تحلیل قرار بگیرند:
۱٫    چه کسی و یا چه چیزی با حادثه مورد نظر ارتباط داشته است.
۲٫    چه خطراتی وجود داشته است.
۳٫    چه کنترل‌هایی دچار نقص شده‌اند.

در مرحله بعد باید اقدامات اصلاحی لازم و راه‌حل‌های پیشنهادی برای موارد مختلف ارائه گردند. اگرچه بیان راه‌حل‌ها همیشه ساده نخواهد بود، لیکن بدون توصیه آنها به مدیریت، گزارش حادثه کامل نمی‌گردد. البته بهتر است که میزان هزینه لازم برای اجرای اقدامات اصلاحی پیشنهادی تخمین زده شود.در تجزیه و تحلیل باید مجموعه استانداردها و هرگونه تخلف از آنها و یا تغییر در آنها را در نظر گرفت، و با استفاده از این تجزیه و تحلیل باید محتمل‌ترین علت حادثه مشخص گردد. 

فهرست کلی
    ۲-۳) سیستم مدیریت ایمنی، بهداشت و محیط‌زیست    ۱۹
    ۲-۳-۱) کلیات    ۱۹
    ۲-۳-۲) تعاریف    ۲۰
س    ۲-۳-۳) الزامات سیستم مدیریت ایمنی، بهداشت محیط‌زیست      ۲۲
    ۲-۳-۴) تکنیک‌ها، ابزارها و روش‌های مورد استفاده در مدیریت HSE    ۴۲
    ۲-۳-۵) ملاحظات خاص ایمنی و بهداشتی و روش‏های کنترل آن در پروژه‌های عمرانی    ۵۵
    ۲-۳-۶) ملاحظات خاص زیست محیطی و روش‏های کنترل آن در پروژه‌های عمرانی    ۷۲
    ۲-۴) ویژگی خبرگان HSE    ۸۶
    ۲-۵) جمع‌بندی     ۸۶

فهرست جزیی
۵
۶
مقدمه:    ۱۰
سیستم مدیریت ایمنی، بهداشت و محیط‌زیست    ۱۲
۲-۳-۱) کلیات:    ۱۲
۲-۳-۲) تعاریف:    ۱۳
ممیزی مدیریت بهداشت، ایمنی و محیط‏زیست:    ۱۴
مستندسازی مدیریت HSE:    ۱۴
طرح مدیریت HSE:    ۱۴
بازنگری مدیریتHSE:    ۱۴
۲-۳-۳) الزامات سیستم مدیریت ایمنی، بهداشت محیط‌زیست    ۱۵
۱- رهبری و تعهد ‌    ۱۵
۲- خط‌مشی و اهداف استراتژیک    ۱۶
۳- سازمان، منابع و مستندسازی    ۱۶
۱-۳- ساختار سازمانی و مسئولیت‌ها    ۱۷
۲-۳- نماینده (نمایندگان) مدیریت    ۱۸
۳-۳- منابع    ۱۸
۴-۳- شایستگی و صلاحیت    ۱۸
۲-۴-۳-آموزش    ۱۹
۳-۵- پیمانکاران    ۱۹
۶-۳- ارتباطات    ۲۰
۷-۳- مستندسازی و کنترل آن    ۲۱
۱-۷-۳- مستندسازی سیستم مدیریت HSE    ۲۱
۲-۷-۳- کنترل مدارک    ۲۲
۴- ارزیابی و مدیریت ریسک    ۲۲
۱-۴- شناسایی خطرات و تأثیرات    ۲۳
۳-۴- ثبت خطرات و تأثیرات    ۲۴
۴-۴- اهداف و معیارهای عملکرد    ۲۵
۵-۴- اقدامات کاهش ریسک    ۲۵
۲-۵- یکپارچگی سرمایه    ۲۷
۳-۵- روش‌‌های اجرایی و دستورالعمل‌های کاری    ۲۸
۱-۳-۵- توسعه روش‌‌های اجرایی    ۲۸
۲-۳-۵- صدور دستورالعمل‌های کاری    ۲۸
۴-۵- مدیریت تغییر    ۲۸
۵-۵- طرح‌ریزی وضعیت اضطراری و غیر مترقبه    ۲۹
۶- استقرار و پایش    ۳۱
۱-۶- فعالیت‌ها و وظایف    ۳۱
۲-۶- پایش    ۳۱
۳-۶- سوابق    ۳۲
۴-۶- عدم انطباق و اقدام اصلاحی    ۳۳
۵-۶- گزارش وقایع    ۳۳
۶-۶- پیگیری وقایع    ۳۴
۷- ممیزی و بازنگری    ۳۴
۲-۷- بازنگری    ۳۶
۲-۳-۴) تکنیک‌ها، ابزارها و روش‌های مورد استفاده در مدیریت HSE:    ۳۶
۲-۳-۴-۱) الزامات و قوانین HSE:    ۳۶
۲- ۳-۴-۱-۱) الزامات ایمنی و بهداشتی:    ۳۷
۲-۳-۴-۱-۲) الزامات زیست‏محیطی:    ۳۷
۲-۳-۴-۳) برگه اطلاعات ایمنی مواد    ۴۰
۲-۳-۴-۴) تجزیه و تحلیل حوادث    ۴۱
جدول ۲-۱٫ عوامل شکست و یا عوامل بروز حادثه    ۴۲
۲-۳-۴-۵) بازدیدهای دوره‌ای ایمنی/ بازرسی ایمنی    ۴۳
۲-۳-۴-۶) ارزیابی پیمانکاران فرعی    ۴۴
۲-۳-۴-۷) معاینات دوره‌ای    ۴۴
۲-۳-۴-۸) اندازه‌گیری آلاینده‌های محیط    ۴۴
۲-۳-۴-۹)  استفاده از تجهیزات حفاظت فردی    ۴۵
۲-۳-۴-۱۰) تحلیل سود-فایده    ۴۶
۲-۳-۴-۱۱)  پایش شاخص‌های HSE    ۴۶
۲-۳-۴-۱۲) ساماندهی محیط کار    ۴۷
۲- ۳-۴-۱۲- ۱) تفکیک و تعمیر    ۴۸
۲-۳-۴-۱۲- ۲) نظم و ترتیب    ۴۸
۲-۳-۴-۱۲- ۳) پاکسازی محیط    ۴۹
۲- ۳-۴-۱۲- ۵) آموزش و انضباط    ۵۰
۲-۳-۵) ملاحظات خاص ایمنی و بهداشتی و روش‏های کنترل آن در پروژه‌های عمرانی    ۵۰
۲-۳-۵-۱) ایمنی حفاری و گودبرداری    ۵۰
۲-۳-۵-۱-۱) تعیین شرایط خاک    ۵۲
۲-۳-۵-۱-۲) سرویس‌های زیرزمینی    ۵۲
۲-۳-۵-۱-۳) روش‌های کنترل مخاطرات    ۵۲
شکل ۲-۳٫ نحوه شیب‌دارسازی    ۵۳
جدول ۲-۲٫ تعیین زاویه مناسب برای انواع حالات خاک    ۵۳
سنگ پایدار    ۵۳
نوع ۲    ۵۳
۲-۳-۵-۱-۶) حفاظ گذاری (shielding)    ۵۴
شکل۲-۴ . جعبه‌های ترانشه    ۵۴
۲-۳-۵-۱-۷) پله بندی (Benching)    ۵۴
۲-۳-۵-۲) ایمنی کار با تجهیزات و ماشین آلات سنگین    ۵۶
۲-۳-۵-۲-۱)  قوانین ایمنی عملی برای رانندگان    ۵۷
۲-۳-۵-۲-۲)  ایمنی در کار با کامیون    ۵۷
۲-۳-۵-۲-۳)  ایمنی در کار با بلدوزر، جرثقیل، لیفتراک و لودر    ۶۰
۲-۳-۵-۳) حفاظت از عملیات ساختمانی    ۶۱
۲-۳-۵-۴) ایمنی کار در ارتفاع    ۶۲
۲-۳-۵-۵) ایمنی سکوها و سطوح عملیات    ۶۳
۲-۳-۵-۶) ایمنی کار در فضاهای بسته    ۶۴
شکل ۲-۶- تهویه تونل و محیط‌های سربسته    ۶۶
شکل شماره۲-۷٫  نحوه مهار تأسیسات برقی    ۶۷
جدول۲-۳٫ اقدامات ایمنی در ورود به فضاهای بسته    ۶۸
۲-۳-۶) ملاحظات خاص زیست‏محیطی و روش‏های کنترل آن در پروژه‌های عمرانی    ۶۸
۲-۳-۶-۳) پیشگیری از آلودگی‌های زیست‌محیطی در پروژه‌های عمرانی- شهری    ۷۱
۲-۳-۶-۳-۲) آلودگی خاک    ۷۳
۲-۳-۶-۳-۴) آلودگی صوتی    ۷۶
اثرات آلودگی صوتی بر روی گیاهان و جانوران    ۷۸
اثرات آلودگی صوتی بر روی اجسام    ۷۸
آلاینده‌های طبیعی (مواد رادیواکتیو)    ۸۲
آلاینده‌های مصنوعی (پرتوهای ناشی از انفجارهای هسته‌ای(    ۸۲
ویژگیهای خبرگان HSE    ۸۳

۲-۵)جمع‌بندی    ۸۳
مراجع فارسی    ۸۵
مراجع لاتین    ۸۸