بررسی جلوه های مجازات های جایگزین حبس در حقوق ایران

جایگزین حبس در معنی عام در یک تقسیم بندی از لحاظ زمانی به جایگزین های پیش از محاکمه و جایگزین های پس از محاکمه تقسیم می‌شوند که به جایگزین های دسته اول، جایگزین های بازداشت موقت و به جایگزین های دسته اخیر، جایگزین های کیفر حبس گفته می شود. به عبارت دیگر جایگزین های مجازات سالب آزادی در مرحله دادسرا (قبل از محاکمه) و دادگاه (بعد از محاکمه) قابل تصور باشد که آنچه مدنظر ما در این نوشتار می باشد، جایگزین های دسته اخیر می باشد.

در خصوص جایگزین های بازداشت موقت که در مرحله دادسرا می باشد، بحث های زیادی مطرح می شود که در راستای صدور قرار تأمین مناسب توسط قاضی دادسرا و استفاده معقول و ضروری از بازداشت موقت به عنوان تأمین کیفری و رعایت حقوق قانونی متهم مثل حق اعتراض و غیره می باشد. چون اصل بر برائت متهم است مگر اینکه خلاف و مجرمیتش ثابت شود و بازداشت متهمین با اصل برائت ، حق دفاع و نهادهای دیگر حقوق جزا همچون تعلیق که خود از حربه موثر مبارزه با مجرمیت اند ناسازگار است(آشوری، ۱۳۷۶،صص۸-۵).

جایگزین های پس از محاکمه تدابیری هستند که به منظور اجتناب از توسل به کیفر حبس پیش‌بینی شده اند، که نمونه هایی از آنها عبارتند از : تعلیق اجرای مجازات، کیفرهای سالب حقوق یا محدودکننده حقوق(مانند ضبط گواهینامه رانندگی و ضبط دسته چک، محرومیت از شرکت در انتخابات، ضبط وسیله جرم و ضبط پروانه شکار) انجام خدمات عام المنفعه(مانند محکومیت فرد،  مرمت اموال تخریب شده) و جزای نقدی روزانه و غیره(حاجی تبار فیروزجائی، ۱۳۸۶،ص۹۷).

بعد از ایفا نقش دادسرا در کاهش جمعیت کیفری زندانها، محاکم می توانند با سودجویی از ابزارهای دیگری به جز زندان مراعات حال مجرمین را نموده و زمینه بازگشت بزهکاران را به آغوش جامعه فراهم آورند. اقداماتی که پس از وقوع جرم صورت می گیرد. اگر اقدامات سنجیده و معقولی باشد به نوبه خود سهم عظیمی در جلوگیری از تکرار جرم و بازسازی و اصلاح مجرم خواهد داشت(محمدی، ۸۴،ص۱۵۸).

در این پایان نامه به بررسی جلوه های مجازات های جایگزین حبس در حقوق ایران (در مفهوم خاص) که در دو دسته کلی جایگزین های سنتی و نوین قابل بحث می باشند، می پردازیم.

فهرست مطالب

  جلوه های مجازاتهای جایگزین حبس در حقوق ایران ۷۳
فصل اول : جایگزین های سنتی  ۷۴
مبحث اول : جزای نقدی  ۷۴
گفتار اول : مفاهیم و تاریخچه جزای نقدی ۷۵
بند اول : مفهوم جزای نقدی  ۷۵
بند دوم : تاریخچه جزای نقدی ۷۶
گفتار دوم : موجبات اعمال جزای نقدی و میزان آن۷۶
بند اول : جزای نقدی به عنوان مجازات اصلی۷۶
بند دوم : جزای نقدی به عنوان مجازات جایگزین حبس (موضوع لایحه قانون مجازات اسلامی سال ۱۳۹۰) ۷۷
بند سوم : میزان جزای نقدی  ۷۸
مبحث دوم : محرومیت از حقوق اجتماعی۷۹
گفتار اول : مفهوم و تاریخچه محرومیت از حقوق اجتماعی۷۹
بند اول : مفهوم محرومیت از حقوق اجتماعی و انواع آن۸۰
الف- مفهوم محرومیت از حقوق اجتماعی۸۰
ب- انواع محرومیت از حقوق اجتماعی۸۲
بند دوم : تاریخچه محرومیت حقوق اجتماعی۸۳
گفتار دوم : موجبات اعمال محرومیت از حقوق اجتماعی و تشریفات آن۸۴
بند اول : محرومیت از حقوق اجتماعی به عنوان مجازات اصلی۸۴
الف- محرومیت های اجتماعی محدود کننده آزادی۸۵
ب- محرومیت های اجتماعی سالب حقوق اجتماعی۸۶
بند دوم : محرومیت از حقوق اجتماعی به عنوان کیفر فرعی۸۷
الف- محرومیت از حقوق اجتماعی به عنوان کیفر تکمیلی۸۷
ب- محرومیت از حقوق اجتماعی به عنوان مجازات تبعی۸۸
فصل دوم : جایگزین های نوین۹۱
مبحث اول : دوره مراقبت۹۱
گفتار اول : مفهوم و تاریخچه دوره مراقبت۹۴
بند اول : مفهوم دوره مراقبت۹۴
بند دوم : تاریخچه دوره مراقبت۹۶
گفتار دوم : موجبات و شرایط اعمال و اجرای دوره مراقبت۹۷
بند اول : موجبات۹۷
بند دوم : شرایط اختصاصی اعمال و اجرای دوره مراقبت۹۸
الف- مدت دوره مراقبت۹۸
ب- وظایف محکوم۹۸
ج- وظایف ماموران دوره مراقبت ۱۰۰
مبحث دوم : جزای نقدی روزانه و خدمات عمومی رایگان۱۰۲
گفتار اول : جزای نقدی روزانه ۱۰۲
بند اول : مفهوم و تاریخچه جزای نقدی روزانه۱۰۳
الف- مفهوم جزای نقدی روزانه۱۰۳
ب- تاریخچه جزای نقدی روزانه۱۰۴
بند دوم : موجبات و شرایط اعمال و اجرای جزای نقدی روزانه۱۰۴
الف- موجبات اعمال جزای نقدی روزانه و میزان آن۱۰۵
۱- موجبات اعمال جزای نقدی روزانه۱۰۵
۲- میزان جزای نقدی روزانه۱۰۶
ب- شرایط اختصاصی جزای نقدی روزانه۱۰۶
گفتار دوم : خدمات عمومی رایگان۱۰۸
بند اول : مفهوم و تاریخچه خدمات عمومی رایگان۱۰۸
الف- مفهوم خدمات عمومی رایگان۱۰۹
ب- تاریخچه خدمات عمومی رایگان۱۱۰
بند دوم : موجبات و شرایط اعمال و اجرای خدمات عمومی رایگان۱۱۱
الف- موجبات اعمال خدمات عمومی رایگان۱۱۲
ب- مدت اعمال خدمات عمومی رایگان۱۱۳
ج- شرایط اعمال و اجرای مجازات خدمات عمومی۱۱۴
نتیجه گیری و پیشنهادات۱۱۸

منابع و مآخذ
۱- منابع فارسی
الف – کتابها
ب- مقالات و مجلات
ج- پایان نامه
د- تقریرات
۲- منابع لاتین
الف- کتابها
ب- قانون