بررسی سكولاریسم و کشف حجاب در ایران

مصطفی كمال آتاتورك در اثراقدامات تدریجی و آشكار توانسته بود به عمر امپراطوری عثمانی پایان دهد و كشور كوچك تركیه را بنیان نهد ، برآن شد تا كشور تركیه را در مسیر نوسازی قرار دهد ؛ نوسازی كه مصطفی كمال خواستار آن بود ، در واقع غربی سازی بود و ر این راستا می بایست تمام سنتها از بین می رفت وی برای رسیدن به این هدف، مبارزه گسترده با مذهب و ن

چکیده

مصطفی كمال آتاتورك در اثراقدامات تدریجی و آشكار توانسته بود به عمر امپراطوری

عثمانی پایان دهد و كشور كوچك تركیه را بنیان نهد ، برآن شد تا كشور تركیه را در مسیر

نوسازی قرار دهد ؛ نوسازی كه مصطفی كمال خواستار آن بود ، در واقع غربی سازی بود و

در این راستا می بایست تمام سنتها از بین می رفت . وی برای رسیدن به این هدف، مبارزه

گسترده با مذهب و نیروهایی مذهبی انجام داد و اسلام رسمی را بطور كامل از جامعه تركیه

پاك كرد . در كنار اقدامات مصطفی كمال ؛ وابستگی روحانیون سنی به دولت و عدم استقلال

سیاسی و مالی این زمینه را برای مصطفی كمال فراهم آورد تا بتواند با تركیب سیاست پنهان و

آشكار تركیه را به یك كشور سكولار تبدیل كند .

از طرف دیگر در ایران نیز رضاشاه به زعم خود برآن شد تا جامعه ایران را همانند

تركیه بسوی تمدن و نوسازی هدایت كند . در راستای چنین اقدامی طبیعی بود كه از طرف

روحانیون كه به عنوان ترویج دهندگان دین در جامعه محسوب می شدند ،در مقابل چنین اقدامی

مقاومت صورت گیرد ، استقلال سیاسی، اقتصادی به روحانیون این كمك را می كرد تا در مقابل

سیاستهای نوسازی رضاشاه كه توأم با دین زدایی بود مقاومت كنند .

استقلال یكی از بزرگترین امتیازات روحانیت شیعه درمقایسه با روحانیت سنی است .چه

در دوره صفویه، چه در دوره هایی افشاریه و زندیه و قاجاریه و چه در دوره پهلوی، روحانیت

اگر چه متفاوت اندیشیدند ولی هیچ گاه زیر بار زور و دستور و ابلاغیه و فرمان شاهی

نرفت. نتنها این وضعیت و آرمان را حفظ كرد بلكه در شرایط مقتضی با قدرت ظالمانه مبارزه

كرد و برای ایجاد فضایی مساعد تر برای دینداری و دین مداری ، با حاكمان در افتاد و نهایتاً

كوشید تا نظامی اسلامی برمبنای دین و مردم تأسیس كند . از دوره های بسیار سخت و طاقت-

فرسا برای روحانیت ، دوره حكومت بیست ساله رضاخان بود . در این دوره روحانیت با

شدیدترین برخوردها وعمیق ترین موانع مواجه شد . رضاخان كه سودای ترقی و پیشرفت ایران

به مانند كشورهای اروپایی را درسر داشت ، سعی می كرد مهمترین موانع را كه به زعم او

مذهب و روحانیت بود ، از میان بردارد . او علاوه بر مقابله های خشن و زورمندانه با

روحانیت ، بر آن بود تا تمام نمادهای مذهبی را از جامعه حذف كند . رضاشاه برای از بین

بردن مذهب و نیروهایی مذهبی از تمام امكانات استفاده می كرد تا هرچه زودتر به زعم خویش

كشور را به دروازه های ترقی برساند .

فصل اول : كلیات

معرفی روش و ماهیت تحقیق كه معمولاً به شكل طرح تحقیق یا طرح پژوهش ارائه

می شود موجب می شود كه محقق و خواننده بر محتوا و شكل تحقیق تسلط و احاطه داشته

باشند . با معرفی روش و ماهیت تحقیق است كه ارزیابی و قضاوت در توفیق یا عدم توفیق

نتایج علمی تحقیق براساس هدف و روش اعلامی میسر می شود براساس چنین ضرورتی در

بخش ابتدایی این پژوهش طرح مسأله – تاریخچه موضوع – هدف و قلمرو تحقیق – بیان

فرضیه – روش گردآوری داده ها و تجزیه و تحلیل آنها – سازماندهی تحقیق و سایر مسائل

به منظور تبین و تحدید و تدقیق و تعمیق موضوع مورد بررسی قرارمی گیرد .

1-1) بیان مسأله

تاریخ بزرگترین منبع شناخت ، سرشارترین ذخیره تجربه اندوزی و مؤثرترین وسیله

عبرت گیری برای گام برداشتن در حال و روشن نمودن تصویر آینده است . تاریخ بستری

است كه ما را با منابع اصلی اندیشه ها و ریشه تحولات آشنا می سازد . از این رو درمراجعه

به تاریخ بایستی بسیار دقیق بود و به ابعاد و زمینه های فكری – سیاسی – اقتصادی و

فرهنگی و بین الملی حوادث و تحولات توجه نمود .

تاریخ معاصر ایران و تركیه نیز از نظرمحتوا و مضمون سیاسی، اجتماعی و فرهنگی

و كیفیت تحولات و فراز و فرودهای آن به خصوص در زمینه تعامل دین و دولت دربردارنده

حوادث و تجربیات مهمی است كه آگاهی دقیق از آنها میتواند برای ما در پیمودن راه دشوار

در مقطع حساس كنونی مفید باشد و بی توجهی به آن موجب ضرر و زیان خواهد شد .

جنبش ها و انقلاب های مهم در تاریخ اسلام و بویژه در ایران و تركیه با رهبری و

حمایت روحانیون همراه بوده است . تحریم تنباكو – انقلاب مشروطیت و جنبش های

مقطعی در شهرهای مختلف ایران عموماً به رهبری روحانیت و تحت تأثیر مستقیم عنصر

دین صورت گرفته است ؛ در تاریخ اجتماعی ، سیاسی عثمانی و سپس تركیه هم دین و

روحانیت نقش مهمی داشته اند .

اعلان جنگ عثمانی به مصر در سا ل 1516 با فتوای شیخ الاسلام علی جمالی

صورت گرفته است . در دولت عثمانی شماری از پادشاهان براساس فتوای شیخ الاسلام ها

از قدرت و سلطنت خلع شده اند .سلطان سلیم سوم و سلطان عبدالعزیز دوم و سلطان عبد-

الحمید دوم با فتوا خلع شده اند .

همچنین قیام شیخ رجب و شورش شهر سیواس درمركز تركیه و قیام شیخ سعید در

شرق تركیه ( پس از تشكیل تركیه جدید) با رهبری وهدایت روحانیون صورت گرفته است .

به قدرت رسیدن مصطفی كمال پاشا در تركیه و همچنین رضاخان در ایران از جمله

حوادث مهم تاریخی است كه سرآغاز وسرمنشاء تحولات سیاسی اجتماعی و فرهنگی بزرگی

دراین دو كشور به شمار می آید . به قدرت رسیدن مصطفی كمال پاشا و رضاخان در كنار

شرایط داخلی ناشی از شرایط و تحولات بین الملی پس ازجنگ جهانی اول وانقلاب بلشویكی

در روسیه محسوب می شود . در دوران زمامداری مصطفی كمال پاشا و رضاخان ؛ كشور

ایران و تركیه وارد مسیری متفاوت از سیرتاریخی خود شد . گسترش یافتن وابستگی های

فرهنگی ایران و تركیه به غرب و ترویج غربگرایی و خود باختگی و پی گیری سیاست های

تجدد گرایانه از طریق تضیف مذهب و از بین بردن دین و نیروهای مذهبی و همچنین تشكیل

ارتش مدرن برای از بین بردن مخالفان از مهمترین رویدادهایی است كه با این دوران آغازمیشود