شرایط انطباق و احکام پذیرش دفاع مشروع در حقوق جزای ایران و مبانی فقهی

دفاع مشروع از دیرباز در میان مباحث حقوق کیفری مورد بحث بوده است. به گونه ای که در تمامی نظام های حقوقی و در تمامی اعصار، آثار آن قابل مشاهده است؛ این مسئله مهم به مرور زمان از شکل ساده و اولیه خود خارج شده و به مناسبت تفکرات غالب بر علوم انسانی، دستخوش تغییراتی گشته و بر غنای آن افزوده شده است.

امروزه تمامی مکاتب حقوقی در پذیرش اصل دفاع مشروع متفق القول هستند و این را می توان در وجود قواعد حقوقی دفاع مشروع در تمامی قوانین دریافت. علی رغم وفاق در پذیرش اصل دفاع مشروع، حدود و ثغور و شرایطی که طبق آن رفتار دفاعی مدافع، مشروع تلقی می گردد و همچنین ماهیت دفاع و تأثیر آن در مسئولیت کیفری، معمولاً در همه اعصار حقوق کیفری محل بحث و اختلاف بوده است و این بحث و نزاع به پر بار و پخته شدن هر چه بیشتر این مفهوم حقوق کیفری انجامیده است؛

شاید بتوان ریشه این اختلاف نظر را در اختلاف مبانی دفاع یافت به این بیان که اصل دفاع بر اساس هر مبنایی که تجویز شود و مشروع تلقی گردد، در شرایط و ماهیت و اثر ان تأثیر می گذارد.بنابر این پرداختن به مبنای مشروعیت دفاع از جهت شناخت ماهیت، شرایط بر سر دفاع مهم و تأثیرگذار می نماید. برا این اساس در این پایان نامه، شرایط انطباق و احکام پذیرش دفاع مشروع در حقوق جزای ایران و مبانی فقهی را که از دل متون فقهی اسطیاد شده، تحلیل و تبیین خواهیم نمود.

فهرست
چکیده    ۱
مقدمه :    ۲

بخش اول:   مبانی دفاع مشروع و مروری بر تاریخچه آن در حقوق ایران    ۸
فصل اول: مبانی دفاع مشروع    ۹
مبحث اول: مفهوم شناسی و واژگان مرتبط    ۹
گفتار اول : دفاع و اقسام آن    ۹
گفتار دوم : دفاع مشروع    ۱۰
گفتار سوم : ارزش های مورد دفاع    ۱۸
مبحث دوم : نظریات توجیه کننده دفاع مشروع در حقوق عرفی    ۴۲
گفتار اول : نظریه ی حق طبیعی دفاع    ۴۲
گفتار دوم : نظریه ی قرارداد اجتماعی دفاع    ۴۴
گفتار سوم : نظریه اجبار معنوی در دفاع    ۴۵
مبحث سوم : ادله دفاع مشروع ازنظر منابع اسلامی    ۴۷
گفتار اول : دفاع مشروع در کتاب    ۴۹
گفتار دوم : دفاع مشروع در سنت    ۵۲
گفتار سوم : دفاع مشروع از نظر عقل    ۵۳
گفتار چهارم : دفاع مشروع از نظر اجماع فقها    ۵۶

فصل دوم : مروری بر تاریخچه دفاع مشروع در حقوق ایران    ۶۱
مبحث اول :حقوق قبل از انقلاب    ۶۱
گفتار اول : پیش از اصلاحات ۱۳۵۲ در قانون مجازات عمومی    ۶۱
گفتار دوم: اصلاحات قانون مجازات عمومی در سال ۱۳۵۲    ۶۳
مبحث دوم : دفاع مشروع در حقوق بعد از انقلاب    ۶۵
گفتار اول : عدم تغییر محسوس در مقررات دفاع در قوانین مصوب ۱۳۶۱، ۱۳۶۲، ۱۳۷۰، ۱۳۷۵    ۶۶
گفتار دوم : مقررات دفاع مشروع در قانون مجازات اسلامی مصوب سال ۱۳۹۲    ۷۱
بخش دوم    ۷۵
تحلیل شرایط لازم برای پذیرش مشروعیت دفاع    ۷۵

بخش دوم:تحلیل شرایط لازم برای پذیرش مشروعیت دفاع

فصل اول : شرایط عمومی دفاع    ۷۷
مبحث اول : شرایط مربوط به حمله یا هجوم    ۷۷
گفتار اول : تجاوز فعلی یا خطر قریب الوقوع    ۷۷
گفتار سوم : غیر قانونی بودن تجاوز و خطر    ۹۸
مبحث دوم : شرایط مربوط به واکنش مدافع    ۱۰۹
گفتار اول : ضرورت دفاع    ۱۱۰
گفتار دوم : تناسب دفاع    ۱۱۵
گفتار سوم : عدم دسترسی به قوای تامینی و انتظامی یا موثر واقع نشدن مداخله آنها    ۱۲۷

فصل دوم : شرایط اختصاصی دفاع    ۱۳۰
مبحث اول : شرایط مربوط به دفاع از دیگری    ۱۳۰
گفتار اول : شرایط مربوط به دفاع از نفس دیگری    ۱۳۳
گفتار دوم : شرایط مربوط به دفاع از عرض و ناموس و دیگری    ۱۳۴
گفتار سوم : شرایط مربوط به دفاع از مال دیگری    ۱۳۷
مبحث دوم : شرایط اختصاصی مربوط به دفاع در برابر مامورین در حال انجام وظیفه    ۱۳۹
گفتار اول : خروج مامورین از حدود انجام وظایف قانونی    ۱۴۱
گفتار دوم: وجود خطر برای نفس، عرض و ناموس یا مال    ۱۴۴
گفتار سوم: امکان دفاع در برابر تعرض مأمورین به آزادی تن بر خلاف قانون    ۱۴۴
نتیجه گیری و پیشنهادات    ۱۴۶
فهرست منابع :    ۱۴۷
Abstract:    ۱۴۹