علل و نظریه های پیدایش سکونتگاه های غیررسمی و رویکردهای مداخله در اسکان های غیر رسمی

مکانیسم ایجاد فضاهای مساله‏دار شهری (اجتماعات غیررسمی) در قالب یک رابطه علت ومعلولی با بسیاری از جریانات و تصمیمات اتخاذشده در سطح جامعه ارتباط برقرار می‎کند، به عبارت دقیق‎تر ظهور فضاهای غیررسمی در ساختار شهری حکایت از ناسالم ‎بودن ساختار اقتصادی داشته و نوعی دوگانگی را در عرصه زندگی شهری نشان می‎دهد (رفیعیان، ۱۳۹۰:۲۸۵) وضعیت اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی شهر، منعکس کننده توسعه آن است. شکل‌های متراکم پیشرفت اقتصادی و اجتماعی موجب پنهان ماندن دوگانگی و ناهمگونی متداول بین ثروتمند و فقیر، یا برتری و عدم برتری در شهر می‌شود. 

ناهمگونی‌های گسترده اجتماعی و اقتصادی بین ساکنان شهر، اغلب نتیجه عقب ماندگی یک کشور در عرصه رقابت اقتصادی در جهان می‌باشد. اما گذشته از این، پی‌آمد برنامه‌ریزی داخلی کوتاه مدت نیز می‌باشد. این امر منجر به ازدیاد اسکان‌های غیررسمی در شهرها، حتی در کشورهای با پتانسیل نسبتاً مطلوب اقتصادی می‌شود. اقتصاد کلان به حاشیه رانده شده، حکومت فقیر با سهم نابرابر سود همکاری اجتماعی، سازمان فضایی فاسد و فقیر پدیده های اجتماعی از سطح کلان تا خرد دلایلی برای رویش سریع سکونتگاه‌های غیررسمی در نواحی شهری کشورهای در حال توسعه هستند (Nawagamuwa, et al, 2009:5).

 پژوهشی که توسط دکتر اسفندیار زبردست صورت گرفته است نشان می‌دهد که سیاست‌های عمومی شامل؛ نظام برنامه ریزی شهری، نظام زمین شهری و سیاست‌های مسکن، علت‌های اصلی تشکیل و گسترش سکونتگاه‌های غیر رسمی (خودرو) در حاشیه مادر شهر تهران هستند (Zebardast, 2010:15) به هر حال در یک تحلیل کلی، در علت شکل‎گیری این سکونتگاه‌ها می‎توان به علل مختلفی اشاره کرد 
 

فهرست مطالب
مقدمه    9
۲-۱- نظریه های پیدایش سکونتگاه‌های غیررسمی    10
۲-۱-۱- دیدگاه لیبرال    12
۲-۱-۲- دیدگاه بنیادگرایی    12
۲-۱-۳- جامعه گرایی    13
۲-۱-۴- دیدگاه بوم شناسی    13
۲-۲- گرایش های شهرنشینی و سکونتگاه‌های غیررسمی    14
۲-۲-۱- گرایشهای جهانی    14
۲-۲-۲- گرایش های شهرنشینی و سکونتگاه‌های غیررسمی در ایران    24
۲-۳- ویژگی‌های اسکان‌های غیررسمی    26
۲-۴- علل پیدایش سکونتگاه‌های غیررسمی    28
۲-۴-۱- عوامل ساختاری جامعه:    29
۲-۴-۲- علل سازمانی:    30
۲-۴-۳- فقدان سیستم‎های حمایتی و مشارکتی:    30
۲-۴-۴- فعالیت‎های باندهای (مافیایی) نامشروع زمین    30
۲-۵- رویکردها و رهیافت‌های مداخله در اسکان های غیررسمی    31
۲-۵-۱- رویکردهای مداخله در اسکان‌های غیررسمی در قالب دیدگاه‌های مختلف    32
۲-۵-۲- بررسی تاریخی رویکردهای مداخله در اسکان‌های غیررسمی    46
۲-۵-۲-۱- مقطع اول (دهه ۱۹۶۰)    46
۲-۵-۲-۲- مقطع دوم (دهه ۱۹۷۰)    48
۲-۵-۲-۳- مقطع سوم (دهه ۱۹۸۰)    51
۲-۶- فرآیند توانمندسازی    55
۲-۷- ساختار و ابعاد توانمندسازی    56
۲-۸- اهمیت مشارکت در برنامهریزی شهری در راستای توانمندسازی سکونتگاههای غیررسمی    60
۲-۸-۱- مشارکت توسعه‌ای    61
۲-۸-۲- الگوی مشارکت ساکنین سکونتگاه‌های غیر رسمی    62
۲-۹- نتیجه گیری و ارائه رویکرد نظری تحقیق    65

منابع وماخذ    
 

فهرست نمودار
نمودار شماره ۲-۱ : چارچوب نظری ساماندهی سکونتگاههای غیررسمی(صرافی، ۱۳۸۱:۴).    11
نمودار شماره ۲-۲: نمای کلی طرح های خانه سازی دولتی، اراضی و خدمات، ارتقاء کیفیت سکونتگاه وطرح توسعه افزایشی به لحاظ نوع کارکرد (مأخذ: زمانی، ۱۳۷۹:۱۱۱).    36
نمودار شماره ۲-۳: هزینه‌های دولتی و میزان سود در هریک از رویکردهای برخورد با سکونتگاه‌های غیررسمی از دهه ۱۹۹۰- ۱۹۵۰    38
نمودار شماره ۲-۴ : ساختار فرایند توانمند سازی    39
نمودار شماره ۲-۵: ابعاد توانمندسازی    40
نمودار شماره ۲-۶: تأثیر تفویض اختیارات بر توانمندسازی    40
نمودار شماره ۲-۷: تأثیر رضایت مبتنی بر عملکرد بر توانمندسازی    41
 نمودار شماره ۲-۸: تأثیر غنی سازی کارکرد اجتماعی بر توانمندسازی    41
نمودار شماره ۲-۹: تأثیر مدیریت مشارکتی بر توانمندسازی    41
نمودار شماره ۲-۱۰:تأثیر تیم سازی (گروه سازی) بر توانمندسازی    41
نمودار شماره ۲-۱۱: تأثیر مشارکت بر توانمندسازی    42
نمودار شماره ۲-۱۲: الگوی کلی راهبرد توانمند سازی    42