مبانی انسان شناسی و ارزش شناسی در اخلاق اسلامی

مبانی انسان شناسی

انسان کیست؟ اگر ما انسان را درست نشناسیم و ندانیم که اسلام انسان را چگونه توصیف می‌کند و هستی‌ها و بایستی‌های او را چگونه مطرح می سازد، هیچ گاه نخواهیم توانست برنامه و طرح صحیحی درباره نظام اخلاقی اسلام ارائه دهیم (مصباح یزدی، ۱۳۸۸). بنابراین، تا ا نسان شناسی یک مکتب اخلاقی تبیین نشود، ماهیت و نظام اخلاقی آن روشن نمی‌شود. از این رو لازم است برای شناخت نظام اخلاق اسلامی، دیدگاه اسلام را نسبت به ا نسان بدانیم. مبانی ا نسان شناسی اخلاق اسلامی را می‌توان در محورهای زیر خلاصه کرد: آفرینش دو بعدی انسان، فطرت، عقل، اختیار و هویت جمعی.

مبانی ارزش شناسی

یکی از مسائل مهم و اساسی در سلسله مباحث فلسفی و اخلاقی موضوع  ارزش‌هاست. هر مکتب یا دستگاه فکری براساس بینشی که نسبت به پدیده‌های جهان دارد، دارای یک سیستم ارزشی نسبت به اعمال و رفتار انسان می‌باشد، این مسئله پایه تفاوت بین مکاتب است، در واقع تشخیص ماهوی هر نظام فکری و عقیدتی به ظهور ارزش‌هایی است که از درون آن نظام جوشیده و براساس آن، اصول بنیادین نظام شکل گرفته است .

ارزش گذاری‌های اخلاقی بر مواردی اطلاق می‌شود که ارزش و ارزش گذاری از نقطه نظر اخلاقی، بر اساس خوب یا بد بودن، پسند و یا ناپسند بودن و معروف یا منکر بودن اعمال و رفتار انسان قابل درک و شناسایی باشد (رهنما، ۱۳۸۵).ارزش‌ها غالباً به ایده‌هایی اطلاق می‌شوند که انسان‌ها درباره خوب و بد، مطلوب و نامطلوب دارند. ارزش‌ها مجموعه اصول و قواعدی هستند که به تعبیر شهید بهشتی تولید باید و نباید می‌کنند. در واقع آنچه اطلاق عنوان ارزش به این اصول و قواعد را مجاز می‌کند، توانمندی آنها در تولید تجویز است(بهشتی، ۱۳۸۰).آنچه به عنوان مبانی ارزشی در هر مکتبی باید به آن پرداخته شود عبارتند از چیستی و خاستگاه ارزش‌ها، نسبی یا مطلق بودن ارزش‌ها و معیار فعل اخلاقی که این محورها را در نظام اخلاق اسلامی بررسی می کنیم.

فهرست مطالب
بخش اول:مبانی اخلاق اسلامی    ۱۷
۲-۲-۱- مبانی انسان شناسی    ۱۷
۲-۲-۱-۱- آفرینش دو بعدی انسان    ۱۸
۲-۲-۱-۲- فطرت    ۱۹
۲-۲-۱-۳- عقل    ۲۱
۲-۲-۱-۴- اختیار    ۲۳
۲-۲-۱-۵- اجتماعی بودن انسان    ۲۴
۲-۲-۲- مبانی ارزش شناسی    ۲۶
۲-۲-۲-۱- چیستی ارزش‌ها    ۲۷
۲-۲-۱-۱- ارزش اخلاقی    ۲۷
۲-۲-۲-۲- خاستگاه ارزش‌ها    ۲۸
۲-۲-۲-۳- نسبی یا مطلق بودن ارزش‌ها    ۲۹
۲-۲-۲-۴- معیار  فعل اخلاقی    ۳۰
۲-۲-۲-۴-۱- ارزش اجتماعی    ۳۰
۲-۲-۲-۴-۲- نظریه عاطفی    ۳۱
۲-۲-۲-۴-۳- نظریه اراده    ۳۱
۲-۲-۲-۴-۴- نظریه وجدانی    ۳۱
۲-۲-۲-۴-۵- نظریه زیبایی    ۳۲
۲-۲-۲-۴-۶- نظریه پرستش    ۳۲
۲-۲-۴- مبنای اخلاقی بودن رفتار    ۳۳
بخش دوم پیشینه تحقیقات داخلی  و بین المللی    ۳۵
۲-۶-۱- تحقیقات داخلی    ۳۵
۲-۶-۲- تحقیقات خارجی    ۴۴
۲-۷- جمع بندی و چهارچوب نظری تحقیق    ۵۴
منابع    ۵۶