معماری و موسیقی

موسیقیدان فضایی كامل به وجود می‌آورد شاید معمار نیز بتواند فضای كاملی را در برداشتی معنوی و انتزاعی و مطلق بوجود آورد و البته باید این امر محقق باشد زیرا به‌هر ساختمانی ما نمی‌توانیم معماری عنوان كنیم‌ معماری چیزی است ورای ساختمانهایی كه صرفاً برای امور مكانیكی برپا می‌شوند باز اضافه كنیم كه شما در این اثر (افسانه‌آفرینش‌) به یك «فضا» دست می‌یابید

گفتار دوم فصول مشترك معماری و موسیقی‌

1 – اشتراكات و پیوندهای موسیقی و معماری‌:

l درباره اشتراك موسیقی و معماری‌([1]):

– سئوال‌: به نظر شما چرا بین این دو حوزه خلاقه‌، یعنی موسیقی و معماری چنین پیوندی وجود دارد؟

پاسخ‌: برای اینكه معماری به طول كلی فضای سه بعدی است كه ما در آن زندگی می‌كنیم‌.

برآمدگیها و تورفتگیها، هم در موسیقی و هم در حوزه هنرهای بصری‌، اهمیت دارند. برخورد درست با نسبتها، در اینجا ضرورت دارد. بهترین معماری باید نه با تزئین‌، بلكه بانسبتها و حجمهای ساده سرو كار داشته باشد. معماری‌، یك هنر بصری است در حوزه هنر بصری اجزاء سازنده‌ای وجود دارد كه مرتبط با آن چیزی است كه ما حوزه عقلایی اشمی‌خوانیم و در عین حال بخشی از موسیقی نیز هست‌. چه بخواهیم و چه نخواهیم بین معماری و موسیقی پیوند هست‌. این مسئله‌، مبتنی بر ساختارهای ذهنی ماست كه در اینهر دو هنر یكی است‌. مثلاً آهنگ سازان از قرینه سازی استفاده می‌كنند كه عیناً در معماری هم معقول است‌، اگر ما بخواهیم بخشهای مساوی و قرینه یك مستطیل را بدستآوریم‌، بهترین راه این است كه آن را بچرخانیم‌. فقط در چهار جهت است كه یك مستطیل می‌تواند چرخانده شود و نه بیش از آن‌، این همان ابتكاری است كه در دوران رنسانس درزمینه موسیقی شده است …

مثال دیگر غرفه فیلیپس است‌.

در طراحی آن غرفه‌، من از اندیشه هایی سود جسته‌ام كه از یك قطعه موسیقی اركستری كه در همان زمان داشتم می‌ساختم به وام گرفته‌ام‌. من می‌خواستم فضاهای قابل تغییری‌بیافرینم كه مدام می‌توانست با جابه جایی یك خط مستقیم‌، تغییر پیدا كنند.

– سئوال‌: می‌توانید نمونه هایی از اینگونه همگرایی یا تقارن‌، بین الگوهای معماری و موسیقی را كه در تاریخ رخ داده مثال بزنید؟

پاسخ‌: بارتوك‌([2]) موسیقی دان نامدار مجاری برای دستیابی به آرمنی‌های خود از «نسبت طلایی‌» استفاده می‌كرد. نسبت طلایی از حوزه عناصر بصری گرفته شده است‌، و عبارت‌از یك نسبت هندسی همراه با خاصیت افزایشی است كه هر جزء آن معادل مجموع 2 جزء قبلی است‌.

این نسبت طلایی در معماری از دوران ساختن اهرام مصر تا معابد یونانی‌، بمنزله نوعی تمهید اعجازانگیز برای آفرینش چیزهای زیبا به كار رفته است‌.

l… موسیقیدان فضایی كامل به وجود می‌آورد. شاید معمار نیز بتواند فضای كاملی را در برداشتی معنوی و انتزاعی و مطلق بوجود آورد و البته باید این امر محقق باشد زیرا به‌هر ساختمانی ما نمی‌توانیم معماری عنوان كنیم‌. معماری چیزی است ورای ساختمانهایی كه صرفاً برای امور مكانیكی برپا می‌شوند…. باز اضافه كنیم كه شما در این اثر (افسانه‌آفرینش‌) به یك «فضا» دست می‌یابید كه در آن همه چیز هست‌: هم رنگ هست و هم حركت‌، هم رابطه‌ها و نسبتهای زمانی – مكانی وجود دارند و هم معنای و مفاهیمی كه درلحظه‌های خاصی‌، حالتی معین‌، بوجود می‌آورند.

[1]- برگرفته از مصاحبه با یانیس زناكیس (ماهنامه پیام یونسكو – خرداد 1366)

[2]. Bela Bartok(1881-1949)