پرسشنامه هوش هیجانی شوت و همکاران ۳۳ سوالی با نمره گذاری، روایی و پایایی

تفسیر پرسشنامه هوش هیجانی شوت و خرده مقیاس های آن

این پرسشنامه توسط شات و همکاران (۱۹۹۸) براساس مدل نظری هوش هیجانی سالووی و مایر (۱۹۹۰) و برای سنجش هوش هیجانی نوجوانان ساخته شده است. شات و همکاران با استفاده از تحلیل عامل و تحلیل مولفه های اصلی پاسخ ۳۱۶ آزمودنی به ۶۲ ماده و مقیاسی که بر مبنای این مدل ساخته بودند چهار عامل به دست آوردند.   عامل اول(پرسشنامه حاضر) شامل ۳۲ ماده و دارای ارزش ویژه ۷۹/۱۰ بود و عامل دوم تا چهارم به ترتیب ارزش ۵۸/۳، ۹۰/۲، ۵۳/۲ را نشان دادند. ۳۳ ماده ای که در عامل اول قرار گرفتند، نشان دهنده مدل مفهومی سالووی و مایر (۱۹۹۰) از هوش هیجانی بودند.

در مجموع این ۳۳ ماده، در سه طبقه مشاهده شد: 
۱- ارزیابی و ابراز هیجان دارای ۱۳ ماده (مانند فکر می کنم درک پیام های غیرگفتاری دیگران مشکل است). 
۲- تنظیم هیجان دارای ۱۰ ماده (مثل من به دنبال فعالیت هایی هستم که مرا خوشحال می کنند). 
۳-  بهره برداری از هیجان دارای ۱۰ ماده (مانند زمانی که تغییری در حالت هیجانی خود احساس می‌کنم، دوست دارم به ایده های نو دست پیدا کنم).      

     علاوه بر این خرده مولفه های هر طبقه نیز مشخص گردید، مانند تنظیم هیجان در خود و دیگران طبقه‌بندی می شد. قدرت عامل اول و اصل صرفه‌جویی مفهومی مواد این عامل، منجر به انتخاب ۳۳ ماده برای تهیه مقیاس نهایی شد. عواملی که در این آزمون می سنجد به شرح زیر است:
     عامل اول: تنظیم هیجان به معنای توانایی مواجهه سازگارانه با هیجانات مخالف یا منفی با استفاده از شیوه‌های خودتنظیمی که شدت یا طول مدت حالات چنین هیجاناتی را بهبود بخشیده و نیز قابلیت ایجاد شرایط لذت بخش برای سایر افراد و پنهان کردن هیجانات منفی خود به منظور اجتناب از آسیب رساندن به احساسات شخصی دیگران را در بر می گیرد.
      عامل دوم: ارزیابی و ابزار هیجان به مفهوم توانایی تشخیص و فهم هیجانات خویشتن و سایر افراد براساس سرنخ های موقعیتی و بیانی که معانی هیجانی آن ها با توافق فرهنگی همراه است.
     عامل سوم: بهره برداری از هیجان که شامل توانایی استفاده از اطلاعات هیجانی در تفکر، عمل و مسأله‌گشایی است (محمدی، ۱۳۸۷).

روایی و پایایی پرسشنامه هوش هیجانی شات

بررسی سیاروچی و دین  (2000، به نقل از خسروجاوید، ۱۳۸۱) بر روی نوجوانان ۱۳ تا ۱۵ ساله پایایی کلی ۸۴/۰=α و برای خرده مقیاس‌های آن یعنی ارزیابی و ابراز هیجان، تنظیم هیجان و بهره برداری از هیجان به ترتیب ۷۶/۰= α، ۶۶/۰= α ، ۵۵/۰= α را نشان داد.  در پژوهش شات و همکاران افرادی که نمره بالا در این مقیاس داشتند. گرایش به نمره پایین در عاطفه منفی و نمره بالا در هیجان مثبت (برونگرایی، گشاده خویی و همدلی) نشان دادند همچنین نمره بالا در مقیاس مورد نظر با آلکسی تایمی پایین (یعنی حالتی که ارتباط آن با نقص در هوش هیجانی مکرراً مشاهده شده است) همبستگی نشان داد. این آزمون همچنین برای پیش بینی موفقیت تحصیلی مفید بوده است. 

در ایران هنجاریابی این آزمون به وسیله خسرو جاوید (۱۳۸۱) صورت گرفته است. خسرو جاوید پژوهش خود را بر روی ۲۳۴ دانش آموز دختر و پسر مقطع راهنمایی شهر تهران و با اجرای فرم ۳۳ ماده‌ای این مقیاس به انجام رسانید. پایایی مقیاس هوش هیجانی کل بر مبنای آلفای درونی ۸۱/۰ بدست آمد. تحلیل عامل مقیاس با استفاده از روش تحلیل عامل مولفه‌های اصلی، سه عامل تنظیم هیجان (آلفای ۸۱/۰)، ارزیابی و ابراز هیجان (آلفای ۶۷/۰) و بهره برداری از هیجان (آلفای ۵۰/۰) را نشان داد. هوش هیجانی کل در این پژوهش با سه مقیاس خود به ترتیب ۸۰/، ۷۴/۰ و ۶۹/۰ همبستگی نشان داد که همگی در سطح (۰۱/۰>p) معنادار بودند.

نحوه نمره گذاری پرسشنامه هوش هیجانی شات

برای نمره گذاری پرسشنامه باید از مقیاس لیکرت ۵ درجه‌ای استفاده کنید. به گزینه های کاملاً نادرست= نمره۱، نادرست=۲، تاحدی درست=۳، درست=۴ و گزینه کاملاً درست=۵ بدهید. البته عبارات ۵، ۲۸ و ۳۳ به صورت معکوس نمره گذاری می شود (کاملاً نادرست=۵ تا کاملاً درست=۱) سپس به جمع نمرات عبارت پرداخته و نمره های هر زیر مقیاس (عامل) را بطور جداگانه حساب کنید. مجموع نمرات فرد در هر چهار خرده مقیاس، نمره هوش هیجانی کل آزمودنی را تشکیل خواهد داد. 

      نتایج پژوهش پتریدس و فورنهام  (2000) بر روی این پرسشنامه، عوامل زیر عبارت مشخص شده را تعیین نمود (همبستگی هر کدام از این عبارات با عامل مورد نظر بیش از ۳۰/۰ گزارش شد).

جدول ۵-۳ تفکیک سوال ها بر اساس خرده مقیاس های هوش هیجانی
عوامل هوش هیجانی    سوال        کل
خوش بینی/ تنظیم هیجان  2، ۳، ۱۰، ۱۴، ۱۲، ۱۶، ۱۷، ۲۰، ۲۱، ۲۲، ۲۳،۲۸، ۳۱                  13
ارزیابی از هیجانات               5، ۹، ۱۵، ۱۸، ۱۹، ۲۲، ۲۵، ۲۹، ۳۲                                           10
مهارت های اجتماعی          1، ۴، ۶، ۸، ۱۱، ۱۳، ۱۶، ۲۴، ۲۶، ۳۰، ۳۳                               11
کاربرد هیجانات                  27، ۳۱، ۶، ۷، ۱۷، ۲۰                                                             5
      تعدادی از عبارات در بیش از یک زیر مقیاس یا عامل مشاهده می شوند که چنین چیزی در تحقیقات عاملی قابل انتظار است. به همین خاطر و بر این مبنا، نمره دهی این عبارات باید در هر دو زیرمقیاس انجام پذیرد.