گذری کوتاه بر تاریخ ایران

افول تمدن بین النهرین كه در پی ستیز شهر – دولتهای مستقر در آن خطه رخ میدهد از سویی و رشد شتابان یكجا نشینی آریاییهایی كه در دشتهای وسیع و مرتفع سلسله جبال زاگرس سكنی گرفته بودند

گذری کوتاه بر تاریخ ایران

مقدمه
شیوه های معیشت و تولید و فعالیت های انسانی منبعث از آن ‏‏در فضا نمی باشد ساخت شهر بازتاب اوضاع و احوال اجتماعی – فرهنگی و سیاسی اقتصادی حاكم فضاست كه در یك مقطع زمانی – مكانی خاص رخ داده و در بستر زمان تحول یافته است . مكان به عنوان عنصر ثابت و تابع متغیرهای زمان جامعه اقتصاد فرهنگ و سیاست را در خود متبلور كرده است.

پژوهشها نشان می دهند كه حاصل و برآیند این عوامل است كه در مكانی مشخص به فضا معنا بخشیده و آن را به نماد و بیان نمادین تبدیل كرده اند برآیند این عوامل شكل را ساخته و شكلهای متفاوت – بنا به محتوای خویش – بافت كالبدی و شالوده فضایی شهر یا كانون زیستی را پی افكنده اند.

این عوامل كه به گونه ای زنجیره ای به یكدیگر وابسته اند و از زمانی كه بشر یكجا نشین شد دولت را سامان داد و شهر را بنا كرد تا به امروز نقشی تعیین كننده در تعریف آن داشته اند این عوامل را میتوان به گونه ای كلی و عمده در سه گروه زیر مطرح كرد:

اول: مسائل جهان بینی یا چگونگی نحوه نگرش به جهان این عامل، دین ،مذهب ، مسلك، فرق متفاوت اجتماعی و مذهبی مراد از این عامل هر آن چیزی است كه معنای فرهنگی و یا اجتما عی و روابط ناشی از آن را سبب می شود مطالعاتی متعدد در مقیاس جهانی نشان از تاثیر قطعی این عامل در تكوین شهر و كانون زیستی دارد.
دوم : عامل اقتصادی یا چگونگی تعریف مادی جهان بر چگونگی تولید و توزیع ثروت ،حركت (گردش كالا) ،نحوه تولید ،توزیع و مصرف محصولات و رابطه آن با ساخت كالبدی نظر دارد مقصود از این عامل آنی است كه معنای روابط و ارتباطات اقتصادی را دارد.
در گذشته اهمییت دارد «غارت – دفاع » در مقیاس جهانی به طور عام و در مقیاس كشور به گونه ای خاص نقش بازی كرده و تاثیری سرنوشت ساز بر اوج و حضیض شهر داشته است . می توان پدیده غارت- دفاع را پدیده ای دانست كه تاریخ شهر را تبیین كرده است.
سوم: عامل محیط یا اقلیم ، یا چگونگی تعریف زیست – محیطی جهان این عامل ،آب و هوا همواری و ناهمواری و به طور كلی عناصر محیط زیست طبیعی را شامل می شود.
تاثیر آن بر شكل گیری كالبدی و تظاهرات فضایی كانون زیستی وشهر است .
فصل یكم
شهر نشینی، شهر گرایی و «شهر سازی»،
قبل از اسلام
مدخل
افول تمدن بین النهرین كه در پی ستیز شهر – دولتهای مستقر در آن خطه رخ میدهد از سویی و رشد شتابان یكجا نشینی آریاییهایی كه در دشتهای وسیع و مرتفع سلسله جبال زاگرس سكنی گرفته بودند از سوی دیگر سبب گردید تا مراودات و ارتباطات بسیاری با شهر – دولتهای بین النهرین بر قرار گردد ، ارتباط همه جانبه ، همه سویه و جامع بین جوامعی هنوز مدنی نشده به جوامعی كه سالها از مدنیت آنها می گذرد . در این آمد و شد اطلاعاتی است كه جوامع مستقر در ارتفاعات مظاهر تمدن دشت نشینان را دریافته و تمدن خویش را با مایه گرفتن از آن پایه می نهند ، به آن قوت می بخشند و سپس تمدن پیشین را مغلوب و مقهور خویش می سازند .
در این دوران ما با دو گونه عمده شهر نشینی و یك گونه شهر نشینی و شهر گرایی گذرا بین این دو شیوه عمده مواجه هستیم
اول –شیوه پارسی : این شیوه از قرن نهم ق.م با ساختن اولین «شار» مادی الهام گرفته از« شهر –تپه» های بین النهرین (زیگورات) شروع شده و با شكوفایی شارهای پارسی در شوش ،استخر ،پاسارگاد و……. به اوج خود میرسد . تخت جمشید نمونه والایی از تغییر مفاهیم و معانی است كه از تمدن های بین النهرین كسب شده است.