مبانی نظری و پیشینه تحقیق سلامت اجتماعی مبتنی بر آموزه های اسلامی

سلامت و سلام یعنى مصون و جدا بودن از آفات ظاهرى و باطنى. قرآن کریم اشاره می‏کند قلب سلیم آن است که از شک، حسد، کفر و نظایر آن سالم و دور باشد (واقعه، آیات ۲۵ و ۲۶)؛ مراد گفتار و رفتاری است که از هم دیگر در سلام باشند. طبرسى گوید؛ سلام یعنى آن که بندگان از ظلمش سالم‏اند؛ علامه طباطبایی (ره) در کتاب گران‏قدر تفسیر المیزان سلامت را «بى آزار» معنى کرده و می‏گوید؛ سلام کسى است که بدون شرّ و ضرر، با تو به سلامت و عافیت ملاقات کند (قرشى،۱۳۷۱). با توجه به ریشه و معنای سلامت و سلام، مسلمان باید آبروی دیگران را حفظ و هتک حیثیت نکند و مردم از دست و زبانش درامان باشند. همانطور که حضرت علی(ع)می فرمایند: «با مؤمنین به ایثار و با سایر مردم به انصاف رفتار کن» (تمیمی آمدی،۱۳۶۶) حضرت صادق (ع) نیز فرموده‏اند: «مسلمان کسی است که مردم ازدست وزبان او در امان باشند» و«مومن کسی است که مردم اورا امین مال وجان خود بدانند» (علامه مجلسى ، ۱۰۳۷- ۱۱۱۱ هجرى). 

نداى قرآن فراخوانی به حذف تفاوت ها و امتیازها دارد، زیرا خداوند از آن جهت میان مردم درنسب ها وشهرها تفاوت قرار داد تا در صدد شناختن هم برآیند و با یک دیگر آمد و شد کنند، نه این‏ که به یک دیگر فخر فروخته، و به برترى‏ جویى بپردازند (حکیمى،۱۳۸۰). سالهای متمادی است اندیشمندان علوم انسانی وروان شناسان غربی باگمانه زنی و نظریه پردازیهای مختلف سعی درشناسایی شاخص ها، مؤلفه ها و متغیرهای تأثیرگذار و مرتبط با رفتار های بهنجار و نابهنجار داشته اند تا بتوانند به کنترل، پیش بینی و تبیین رفتار انسان برای دستیابی به سلامت بپردازند. این نظریه ها در جنبه های ماهوی سرشت سرنوشت انسان تفاوت و گاه تضادهای بنیادی، با نگاه اسلام داشته‏اند به ‏طوری‏ که این تفاوت ها، تأثیر مهمی بر اهداف، محتوا و شایسته های رفتار سالم و انسان سالم به ویژه در عرصه اجتماعی بر جای گذاشته‏اند. تفاوت فوق العاده زیادی وجود دارد میان این که انسان خود را برای خویشتن مطرح کند و این‏ که آفریننده او که مافوق اوست وی را مورد شناسایی قرار دهد (علامه جعفری، الف ۱۳۸۸).  

دین اسلام به عنوان کامل ترین نسخه هدایت الهی تا آخرین نسل بشر الگوها و مبانی جامع و دقیقی در خصوص تفکر، احساس و رفتار شایسته وسالم افراد در تعامل با همسر، فرزند،همسایه و به‏طورکلی برادران دینی و تمامی انسان ها ارائه نموده که یک مسلمان باید آن‏ها را رعایت کند (مصباح یزدی، ۱۳۸۸).اسلام کیفیت ارتباط مسلمان با دیگران را چنین معرفی میکند: اگر کسى بر او ستم کرد صبر نماید، با خویشاوندان قطع رابطه ندارد، از خوى خشن دور، دیدگان او بدون اراده‏اش متوجه جایى نمى‏شوند، نسبت به مردم حسد ندارد، از احسان و انفاق خوددارى نمى‏کند، مظلومان را یارى مى‏کند و از بینوایان دلجویى مى نماید، خود را به سختى مى اندازد ولى مردم از او در آسایش اند، در انجام کارهاى مردم کوشش دارد، در حلمش نقصى نیست، هر کس از او مشورت بخواهد راهنمایى مى‏کند و هر کس از او مساعدت طلب کند او را مساعدت مى‏نماید (عطاردى، ۱۳۷۸).

 پیامبر(ص) در خصوص ویژگی های روابط سالم میان مسلمانان می فرمایند: «امّت من در دنیا بر سه طبقه‏اند ؛ کسانی که مال را از پاکیزه‏ترین وجه و بهترین راه فراهم مى آورند واز آن براى صله رحم به خویشا وندان خود مى بخشند؛ به برادران دینى خود کمک مى‏کنند، و فقیران را در مال خود شریک مى سازند» (مجلسی ۱۰۳۷- ۱۱۱۰ هجرى). بر اساس منشور امامیه (سبحانی،۱۳۸۹)، انسان در پرتو نور خرد و موهبت اختیار، در برابر خدا، پیامبران و دیگر انسانها مسؤول است. هیچ انسانى بر دیگرى تفوّق ندارد، مگر از طریق تقوا و پرهیزکارى. اسلام با دعوت به برادرى، اصلى اساسى براى ارتباط هاى اجتماعى انسان تأسیس مى‏کند، که مردمان را به مهربان بودن، نیکى کردن به یکدیگر، رفتار برادرانه داشتن و عمل کردن بر مبناى مواسات، مساوات و ایثار فرا مى‏خواند(حکیمى،۱۳۸۰).

فهرست مطالب
۱-۷- تعریف مفهومی و عملیاتی متغیرها    12

تعریف مفهومی سلامت اجتماعی :    12

ادبیات نظری و پیشینه تجربی سلامت اجتماعی

پیشینه پژوهش    15
۲-۱- مقدمه    16
۲-۲- بخش اول: سلامت اجتماعی و راه های ارتقاع آن    18
۲-۲-۱- سلامت    18
۲-۲-۲- سلامت اجتماعی    20
۲-۲-۳-رویکردهای موجود در تعریف سلامت اجتماعی    22
۲-۲-۴-اجتماعی:    24
۲-۲-۵- انسجام اجتماعی:    26
۲-۲-۶-شکوفایی اجتماعی:    26

۲-۲-۷-بعد فردی سلامت اجتماعی مبتنی بر آموزه های اسلام    28

۲-۲-۸-بهداشت روانی در اسلام    29
۲-۲-۹- نقش مذهب در بهداشت روانی    30
۲-۲-۱۰- نقش مذهب در پیشگیری از بیماری های روانی    31
رهنمودهای قرآنی برای تسکین و درمان بیماری های روانی:    32
۱-درمان، با ذکر و یاد خدا:    32
۲-درمان، با خواندن قرآن و دعا    32
۲-۲-۱۱-چارچوب نظری سلامت اجتماعی    33

۲-۴- مرور تحقیقات انجام شده  سلامت اجتماعی  44

۲-۵- فرضیه های تحقیق:    45

منابع و مأخذ