بررسی وجوه تمایز مجازات های بازدارنده با تعزیرات شرعی

در این پایان نامه به بررسی وجوه تمایز مجازات های بازدارنده  با تعزیرات شرعی می پردازیم.

حذف عنوان مجازات های بازدارنده از قانون مجازات اسلامی مصوب ۱۳۹۲ در راستای رفع کاستی ها و مشکلات قانون مجازات سال ۱۳۷۰ صورت پذیرفته است. اما توجه بیش از حد بر لزوم گنجاندن این قسم از مجازات ها ذیل یک عنوان و مقسم سنتی فقهی یعنی «نظام تعزیرات» ظاهراً قانونگذار را از پرداخت دقیق و موشکافانه به وجوه تمایز و افتراق مجازات های بازدارنده از تعزیرات شرعی به معنای متعارف فقهی غافل کرده است.

با این حال وجود تمایزاتی مؤثر و مبنایی میان تعزیرات شرعی و مجازات های بازدارنده که حتی در بعد عملی و در مواردی نظیر توبه، مرور زمان، قلمروی زمانی و موضوعی و مواردی از این دست قابل تشخیص است ضرورت پرداختن به این موضوع را به درستی نشان می دهد.

هدف از این پژوهش  اولاً تحلیل تحولات در حوزه ادراک و دریافت قانونگذار اسلامی ایران از قلمروی نظام تعزیرات در سال ۱۳۹۲، ثانیاً تبیین مبانی و ضرورت تمایز تعزیرات شرعی و مجازات های بازدارنده و ثالثاً بررسی موضع قانونگذار سال ۱۳۹۲ در خصوص مفهوم مجازات های بازدارنده است. با درک این سه مسئله به شناختی ژرف تر و اصولی تر از نظام تعزیرات شیعی از یک سو، و تفکیک این نظام به دو زیر شاخه تعزیرات شرعی و مجازات های بازدارنده یا تعزیرات حکومتی دست خواهیم یافت.

با پذیرش این دیدگاه کلی که بواسطه فراخ کردن نگاه سنتی به فقه و تبیین نظام تعزیرات به عنوان یکی از مهمترین شاهراه های تغییر و تحول در فقه جزایی اسلام که عقلانیت از نوع بشری را تا حد بسیار زیادی به رسمیت می شناسد می توان مسیر تحول، ‌نوآوری و خلاقیت را در حقوق جزای ایران اسلامی هموار نمود. 

فهرست مطالب

فصل اول: مقدمه
تحول تعزیر در قانون مجازات اسلامی مصوب ۱۳۹۲    ۱۰
۱-۱- تعریف تعزیر     ۱۲
۱-۲- انواع تعزیرات     ۱۴
۱-۲-۱- تعزیرات مقدر و نامقدر    ۱۴
۱-۲-۱-۱- مصادیق اسباب و واکنش ها در تعزیرات مقدر    ۱۵
۱-۲-۱-۲- امکان یا عدم امکان تقدیر همه تعزیرات    ۱۹
۱-۲-۲- تعزیرات شرعی و حکومتی     ۲۳
۱-۳-  نسبت مجازات های بازدارنده با تعزیرات شرعی مقدر و نامقدر    ۲۷

فصل دوم: ضرورت وجودی و مبنایی مجازات های بازدارنده
۲-۱- تفاوت های کلی تعزیرات شرعی و مجازات های بازدارنده     ۲۹
۲-۲- فقه جزایی و حقوق کیفری اسلامی     ۳۱
۲-۳- ضرورت مجازات های بازدارنده     ۳۵
۲-۴- تمایز مبانی مجازات های بازدارنده و تعزیرات شرعی     ۳۸
۲-۴-۱- مصلحت    ۳۹
۲-۴-۲- دفع مفسده یا واکنش در برابر اعمال قبیح    ۴۴
۲-۵- افتراق تاریخی مجازات های بازدارنده و تعزیرات شرعی    ۴۷
۲-۵-۱- شیعه و حکومت    ۴۷
۲-۵-۲- مهدویت    ۴۸
۲-۵-۳- شکل گیری مباحث پیرامون امام عادل    ۵۰
۲-۵-۴- دوره های تاریخی فقه سیاسی تشیع    ۵۱
۲-۵-۵- سیاسی شدن نهاد روحانیت    ۵۴
۲-۵-۶- پیدایش نظریه سیاسی در فقه شیعه    ۵۶
۲-۵-۷ جمهوری اسلامی و قانونگذاری جزایی به سبک اسلامی     ۵۷

فصل سوم: قانون مجازات اسلامی مصوب ۱۳۹۲ و مجازات بازدارنده
۳-۱- وجوه آگاهی از تمایز    ۶۱
۳-۱-۱- اسباب مجازات در تعزیرات شرعی و مجازات های بازدارنده    ۶۱
۳-۱-۲- عطف بما سبق نشدن قوانین جزایی و قاعده قبح عقاب بلا بیان    ۶۸
۳-۱-۳- نسخ قانون    ۷۴
۳-۱-۴- عدم نسخ ماده ۶۳۸ کتاب پنجم    ۷۷
۳-۲- وجوه غفلت از تمایز    ۸۳
۳-۲-۱- توبه    ۸۴
۳-۲-۲- مرور زمان    ۸۷
۳-۲-۳- شهادت بر شهادت    ۹۵

نتیجه گیری     ۱۰۰

منابع